DILGER NATHANAEL, pastor kościoła NMP
| < Poprzednie | Następne > |
NATHANAEL DILGER (5 IX 1604 Gdańsk – 31 III 1679, Gdańsk), teolog, pastor kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP). Syn Daniela Dilgera (29 VI 1572 – 26 II 1645), od 1597 diakona w gdańskim kościele św. Katarzyny, następnie drugiego pastora w kościele NMP, i poślubionej 3 VII 1597 Anny, córki pastora Michaela Coletusa, którym z okazji ślubu wiersz garatulacyjny napisał m.in. lektor języka polskiego w gdańskim Gimnazjum Akademickim i kaznodzieja polski w kaplicy św. Anny przy kościele św. Trójcy, Adam Krüger.
W styczniu 1616 zapiasny do Gimnazjum Akademickiego, w 1619 studiował teologię w Królewcu. Z powodu trwającej wojny nie zrealizował zamiaru dalszego studiowania w Wittenberdze, w 1623 przez Danię dotarł do Lejdy, gdzie m.in. studiował języki orientalne, w 1626 przebywał w Anglii, w 1627 we Francji, po czym powrócił do studiów teologicznych na uniwersytecie w Strasburgu. Otrzymał tam prawo wykładnia i odbywania dysput. W 1630 objął funkcję nadwornego kaznodziei w Rappoltstein (Alzacja). W Strasburgu proponowano mu profesurę i urząd kaznodziei w jednym z kościołów, propozycję zatrudnienia otrzymał także z uniwersytetu w Jenie.
Na polecenie ojca wrócił jednak w 1637 do Gdańska. 15 I 1638 przejął po ojcu jego urząd, od 1672 był pastorem w kościele NMP i seniorem Ministerium Duchownego. Zwolennik pietyzmu, m.in. wspólnie z ojcem toczył spory z Johannem Corvinem. W latach 1673–1675 na polecenie Ministerium Duchownego, wspólnie z pastorem kościoła św. Jana, Christianem Omuthem oraz kaznodzieją z kościoła św. Katarzyny Michaelem Bürichem, pełnił rolę negocjatora w sporach teologicznych i konfliktach społecznych, do których doprowadzała działalność pastora kościoła św. Trójcy Aegidiusa Straucha.
Ze względu na wiedzę i dar przemawiania nazywany Chrysostomusem Gedanensis. Jako przedstawiciel Ministerium Duchownego skrytykował pismo Irenicum sive de differentiis religionum conciliandis succincta commentatio autorstwa zwolennika irenizmu Heinricha Nicolai i zmusił go do odwołania swoich poglądów. W 1671 pozywany został przed Trybunał Koronny w Lublinie, zarzucano mu zagrożone infamią niedozwolone prawem nakładnianie do porzucenia gdańskiego klasztoru brygidek zakonnicy Anny Adelgundy Falk i dokonanie przez nią apostazji z katolicyzmu na luteranizm. Otrzymał w tej sprawie list żelazny od króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, ostatecznie Trybunał go uniewinnił. Wydawał kazania i pisma polemiczne, skierowane głównie przeciw synkretyzmowi religijnemu (zob. Samuel Weissatius), utwory weselne (np. z okazji zaślubin w 1692 kapitana z twierdzy w Wisłoujściu Heinricha Habenichta z Katheriną Florentiną, córką burmistrza Gdańska Johanna Ernsta Schmiedena), powitalne (np. w 1651 witające na urzędzie rektora Gimnazjum Akademickiego Johanna Maukischa), a także kazania pogrzebowe (m.in. po śmierci Valentina von Wintera; Lucji (1625–1676), żony podpułkownika z twierdzy w Wisłoujściu Heinricha von Vechelda; rajcy Daniela Schlieffa, Carla Holtena (syna burmistrza Arnolda von Holtena, Heinricha Nicolai, Georga Daniela Koschwitza, Cathariny z domu Rebeschke, pierwszej żony Jana Heweliusza). Okolicznościowe kazania wygłaszał z okazji elekcji i koronacji królów polskich.
Był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną od 11 I 1639 była Elisabeth (1608 – 20 XII 1639), najmłodsza córka ławnika i rajcy Tidemanna Giesego, z którą doczekał się córki Gertrudy (1639–1674), żony burmistrza Daniela Proite. W 1643 ożenił się z Elisabeth, córką Hansa Ibschera (okolicznościowe utwór z tej okazji opublikowali Johann Botsack i kantor kościoł NMP i nauczyciel szkoły mariackiej Georg Bernhardi), z którą miał ośmioro dzieci: dwóch synów i sześć córek. Przeżyli go synowie Nathanael II (1644–1685), w maju 1658 zapisany do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, od 10 I 1673 posiadający kupieckie obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli), wojskowy, i Samuel (1648–1679), w lipcu 1658 również zapisany do Gimnazjum Akademickiego, magister teologii, oraz córki Agatha (zm. 1693) i Catharina Elisabeth (1650–1724). Córka Concordia od 23 IV 1677 był żoną lekarza Ludwiga Hammena.
Pochowany 11 IV 1679 w kościele NMP. Kazanie pogrzebowe wygłosił pastor Abraham Heyse, w związku z jego z kolei śmiercią w 1680, kazanie zostało przygotowane do druku i wydane w 1683 przez zięcia z pierwszego małżeństwa, burmistrza Daniela Proite. Zgromadzony księgozbiór sprzedano na aukcji, prowadzonej przez licytatora Nicolausa Fincksa.
Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 464.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 99, 189.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 134.
