DILGER NATHANAEL, pastor kościoła NMP
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
[[File: Nathanael_Dilger.jpg |thumb| Nathanael Dilger, według Gerarda Edelincka]] | [[File: Nathanael_Dilger.jpg |thumb| Nathanael Dilger, według Gerarda Edelincka]] | ||
[[File: Dilger__Nathanael.jpg |thumb| Strona tytułowa pogrzebowego kazania Nathanaela Dilgera, wygłoszonego przez Abrahama Heysego]] | [[File: Dilger__Nathanael.jpg |thumb| Strona tytułowa pogrzebowego kazania Nathanaela Dilgera, wygłoszonego przez Abrahama Heysego]] | ||
| − | '''NATHANAEL DILGER''' (5 IX 1604 | + | '''NATHANAEL DILGER''' (5 IX 1604 Gdańsk – 31 III 1679, Gdańsk), teolog, pastor [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Najświętszej Marii Panny]] (NMP). Syn Daniela Dilgera (29 VI 1572 – 26 II 1645), od 1597 diakona w gdańskim [[KOŚCIÓŁ ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ | kościele św. Katarzyny]], następnie drugiego pastora w kościele NMP, i poślubionej 3 VII 1597 Anny, córki pastora [[COLETUS MICHAEL, pastor kościołów św. Trójcy i NMP | Michaela Coletusa]], którym z okazji ślubu wiersz gratulacyjny napisał m.in. lektor języka polskiego w gdańskim [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickim]] i kaznodzieja polski w kaplicy św. Anny przy [[KOŚCIÓŁ I KLASZTOR FRANCISZKANÓW ŚW. TRÓJCY | kościele św. Trójcy]], Adam Krüger.<br/><br/> |
| − | Na polecenie ojca wrócił jednak w 1637 do Gdańska. 15 I 1638 przejął po ojcu jego urząd, od 1672 był pastorem w kościele NMP i seniorem [[LUTERANIE | Ministerium Duchownego]]. Zwolennik pietyzmu, | + | W styczniu 1616 zapisany do Gimnazjum Akademickiego, w 1619 studiował teologię w Królewcu. Z powodu trwającej wojny nie zrealizował zamiaru dalszego studiowania w Wittenberdze, w 1623 przez Danię dotarł do Lejdy, gdzie m.in. studiował języki orientalne, w 1626 przebywał w Anglii, w 1627 we Francji, po czym powrócił do studiów teologicznych na uniwersytecie w Strasburgu. Otrzymał tam prawo wykładania i odbywania dysput. W 1630 objął funkcję nadwornego kaznodziei w Rappoltstein (Alzacja). W Strasburgu proponowano mu profesurę i urząd kaznodziei w jednym z kościołów, propozycję zatrudnienia otrzymał także z uniwersytetu w Jenie. <br/><br/> |
| − | Ze względu na wiedzę i dar przemawiania nazywany | + | Na polecenie ojca wrócił jednak w 1637 do Gdańska. 15 I 1638 przejął po ojcu jego urząd, od 1672 był pastorem w kościele NMP i seniorem [[LUTERANIE | Ministerium Duchownego]]. Zwolennik pietyzmu, m.in. wspólnie z ojcem toczył spory z [[CORVIN JOHANN, pastor kościoła NMP | Johannem Corvinem]]. W latach 1673–1675 na polecenie Ministerium Duchownego, wspólnie z pastorem [[KOŚCIÓŁ ŚW. JANA CHRZCICIELA I ŚW. JANA APOSTOŁA | kościoła św. Jana]], [[OMUTH CHRISTIAN, pastor kościoła św. Jana | Christianem Omuthem]] oraz kaznodzieją z kościoła św. Katarzyny Michaelem Bürichem, pełnił rolę negocjatora w sporach teologicznych i konfliktach społecznych, do których doprowadzała działalność pastora kościoła św. Trójcy [[STRAUCH AEGIDIUS, rektor Gimnazjum Akademickiego | Aegidiusa Straucha]]. <br/><br/> |
| − | Był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną od 11 I 1639 była Elisabeth (1608 – 20 XII 1639), najmłodsza córka [[ŁAWA MIEJSKA | ławnika]] i [[RADA MIEJSKA | rajcy]] Tidemanna Giesego, z którą doczekał się córki Gertrudy (1639–1674), żony burmistrza [[PROITE DANIEL, burmistrz Gdańska | Daniela Proite]]. W 1643 ożenił się z Elisabeth, córką Hansa Ibschera, z którą miał ośmioro dzieci: dwóch synów i sześć córek. Przeżyli go synowie Nathanael II (1644–1685), wojskowy, i Samuel (1648–1679), magister teologii, oraz córki Agatha (zm. 1693) i Catharina Elisabeth (1650–1724). Córka Concordia od 23 IV 1677 był żoną lekarza Ludwiga | + | Ze względu na wiedzę i dar przemawiania nazywany „Chrysostomus Gedanensis” („Gdański [Jan] Chrzciciel”). Jako przedstawiciel Ministerium Duchownego skrytykował pismo ''Irenicum sive de differentiis religionum conciliandis succincta commentatio'' autorstwa zwolennika irenizmu [[NICOLAI HEINRICH, profesor Gimnazjum Akademickiego | Heinricha Nicolai]] i zmusił go do odwołania swoich poglądów. W 1671 pozwany został przed Trybunał Koronny w Lublinie, zarzucano mu zagrożone infamią niedozwolone prawem nakłanianie do porzucenia gdańskiego [[BRYGIDKI | klasztoru brygidek]] zakonnicy Anny Adelgundy Falk i dokonanie przez nią konwersji z katolicyzmu na luteranizm. Otrzymał w tej sprawie list żelazny od króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, ostatecznie Trybunał go uniewinnił. Wydawał kazania i pisma polemiczne, skierowane głównie przeciw synkretyzmowi religijnemu (zob. [[WEISSATIUS SAMUEL, pastor kościoła św. Bartłomieja | Samuel Weissatius]]), utwory weselne (np. z okazji zaślubin w 1692 kapitana z twierdzy w Wisłoujściu Heinricha Habenichta z Katheriną Florentiną, córką burmistrza Gdańska [[SCHMIEDEN JOHANN ERNST, burmistrz Gdańska | Johanna Ernsta Schmiedena]]), |
| − | Pochowany 11 IV 1679 w kościele NMP. Kazanie pogrzebowe wygłosił pastor [[HEYSE ABRAHAM, drugi pastor kościoła NMP | Abraham Heyse]], w związku z jego z kolei śmiercią w 1680, kazanie zostało przygotowane do druku i wydane w 1683 przez zięcia z pierwszego małżeństwa, burmistrza Daniela Proite. Zgromadzony księgozbiór sprzedano na aukcji, prowadzonej przez licytatora Nicolausa Fincksa. {{author: DJA}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] | + | gratulacyjne (np. 24 VI 1664 okazji 50-lecia ślubu ówczesnego kamlarza gdańskiego [[WAHL JOHANN, burmistrz Gdańska | Johann Wahla]] z Elisabeth Haxberg), powitalne (np. w 1651 witające na urzędzie rektora Gimnazjum Akademickiego [[MAUKISCH JOHANN, rektor Gimnazjum Akademickiego | Johanna Maukischa]]), a także [[KAZANIE POGRZEBOWE | kazania pogrzebowe]] (m.in. po śmierci [[WINTER VALENTIN von, dowódca wojsk gdańskich | Valentina von Wintera]]; Lucji (1625–1676), żony podpułkownika z twierdzy w Wisłoujściu Heinricha von Vechelda; rajcy Daniela Schlieffa, Carla Holtena (syna burmistrza [[HOLTEN ARNOLD von, burmistrz Gdańska | Arnolda von Holtena]], [[NICOLAI HEINRICH, profesor Gimnazjum Akademickiego | Heinricha Nicolai]], Georga Daniela Koschwitza, Cathariny z domu Rebeschke, pierwszej żony [[HEWELIUSZ JAN, astronom | Jana Heweliusza]]). Okolicznościowe kazania wygłaszał z okazji elekcji i koronacji królów polskich. <br/><br/> |
| + | Był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną od 11 I 1639 była Elisabeth (1608 – 20 XII 1639), najmłodsza córka [[ŁAWA MIEJSKA | ławnika]] i [[RADA MIEJSKA | rajcy]] Tidemanna Giesego, z którą doczekał się córki Gertrudy (1639–1674), żony burmistrza [[PROITE DANIEL, burmistrz Gdańska | Daniela Proite]]. W 1643 ożenił się z Elisabeth, córką Hansa Ibschera (okolicznościowe utwór z tej okazji opublikowali [[BOTSACK JOHANN, pastor kościoła NMP, rektor| Johann Botsack]] i kantor kościoł NMP i nauczyciel szkoły mariackiej Georg Bernhardi), z którą miał ośmioro dzieci: dwóch synów i sześć córek. Przeżyli go synowie Nathanael II (1644–1685), w maju 1658 zapisany do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, od 10 I 1673 posiadający kupieckie [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo Gdańska]] jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli), wojskowy, i Samuel (1648–1679), w lipcu 1658 również zapisany do Gimnazjum Akademickiego, magister teologii, oraz córki Agatha (zm. 1693) i Catharina Elisabeth (1650–1724). Córka Concordia od 23 IV 1677 był żoną lekarza [[HAMMEN LUDWIG, lekarz | Ludwiga Hammena]]. <br/><br/> | ||
| + | Pochowany 11 IV 1679 w kościele NMP. Kazanie pogrzebowe wygłosił pastor [[HEYSE ABRAHAM, drugi pastor kościoła NMP | Abraham Heyse]], w związku z jego z kolei śmiercią w 1680, kazanie zostało przygotowane do druku i wydane w 1683 przez zięcia z pierwszego małżeństwa, burmistrza Daniela Proite. Zgromadzony księgozbiór sprzedano na aukcji, prowadzonej przez licytatora Nicolausa Fincksa. {{author: DJA}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
| + | '''Bibliografia''': <br/> | ||
| + | ''Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814'', wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 464.<br/> | ||
| + | ''Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814'', wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 99, 189.<br/> | ||
| + | Weichbrodt Dorothea, ''Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert'', Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 134. | ||
Aktualna wersja na dzień 10:20, 29 kwi 2024
NATHANAEL DILGER (5 IX 1604 Gdańsk – 31 III 1679, Gdańsk), teolog, pastor kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP). Syn Daniela Dilgera (29 VI 1572 – 26 II 1645), od 1597 diakona w gdańskim kościele św. Katarzyny, następnie drugiego pastora w kościele NMP, i poślubionej 3 VII 1597 Anny, córki pastora Michaela Coletusa, którym z okazji ślubu wiersz gratulacyjny napisał m.in. lektor języka polskiego w gdańskim Gimnazjum Akademickim i kaznodzieja polski w kaplicy św. Anny przy kościele św. Trójcy, Adam Krüger.
W styczniu 1616 zapisany do Gimnazjum Akademickiego, w 1619 studiował teologię w Królewcu. Z powodu trwającej wojny nie zrealizował zamiaru dalszego studiowania w Wittenberdze, w 1623 przez Danię dotarł do Lejdy, gdzie m.in. studiował języki orientalne, w 1626 przebywał w Anglii, w 1627 we Francji, po czym powrócił do studiów teologicznych na uniwersytecie w Strasburgu. Otrzymał tam prawo wykładania i odbywania dysput. W 1630 objął funkcję nadwornego kaznodziei w Rappoltstein (Alzacja). W Strasburgu proponowano mu profesurę i urząd kaznodziei w jednym z kościołów, propozycję zatrudnienia otrzymał także z uniwersytetu w Jenie.
Na polecenie ojca wrócił jednak w 1637 do Gdańska. 15 I 1638 przejął po ojcu jego urząd, od 1672 był pastorem w kościele NMP i seniorem Ministerium Duchownego. Zwolennik pietyzmu, m.in. wspólnie z ojcem toczył spory z Johannem Corvinem. W latach 1673–1675 na polecenie Ministerium Duchownego, wspólnie z pastorem kościoła św. Jana, Christianem Omuthem oraz kaznodzieją z kościoła św. Katarzyny Michaelem Bürichem, pełnił rolę negocjatora w sporach teologicznych i konfliktach społecznych, do których doprowadzała działalność pastora kościoła św. Trójcy Aegidiusa Straucha.
Ze względu na wiedzę i dar przemawiania nazywany „Chrysostomus Gedanensis” („Gdański [Jan] Chrzciciel”). Jako przedstawiciel Ministerium Duchownego skrytykował pismo Irenicum sive de differentiis religionum conciliandis succincta commentatio autorstwa zwolennika irenizmu Heinricha Nicolai i zmusił go do odwołania swoich poglądów. W 1671 pozwany został przed Trybunał Koronny w Lublinie, zarzucano mu zagrożone infamią niedozwolone prawem nakłanianie do porzucenia gdańskiego klasztoru brygidek zakonnicy Anny Adelgundy Falk i dokonanie przez nią konwersji z katolicyzmu na luteranizm. Otrzymał w tej sprawie list żelazny od króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, ostatecznie Trybunał go uniewinnił. Wydawał kazania i pisma polemiczne, skierowane głównie przeciw synkretyzmowi religijnemu (zob. Samuel Weissatius), utwory weselne (np. z okazji zaślubin w 1692 kapitana z twierdzy w Wisłoujściu Heinricha Habenichta z Katheriną Florentiną, córką burmistrza Gdańska Johanna Ernsta Schmiedena),
gratulacyjne (np. 24 VI 1664 okazji 50-lecia ślubu ówczesnego kamlarza gdańskiego Johann Wahla z Elisabeth Haxberg), powitalne (np. w 1651 witające na urzędzie rektora Gimnazjum Akademickiego Johanna Maukischa), a także kazania pogrzebowe (m.in. po śmierci Valentina von Wintera; Lucji (1625–1676), żony podpułkownika z twierdzy w Wisłoujściu Heinricha von Vechelda; rajcy Daniela Schlieffa, Carla Holtena (syna burmistrza Arnolda von Holtena, Heinricha Nicolai, Georga Daniela Koschwitza, Cathariny z domu Rebeschke, pierwszej żony Jana Heweliusza). Okolicznościowe kazania wygłaszał z okazji elekcji i koronacji królów polskich.
Był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną od 11 I 1639 była Elisabeth (1608 – 20 XII 1639), najmłodsza córka ławnika i rajcy Tidemanna Giesego, z którą doczekał się córki Gertrudy (1639–1674), żony burmistrza Daniela Proite. W 1643 ożenił się z Elisabeth, córką Hansa Ibschera (okolicznościowe utwór z tej okazji opublikowali Johann Botsack i kantor kościoł NMP i nauczyciel szkoły mariackiej Georg Bernhardi), z którą miał ośmioro dzieci: dwóch synów i sześć córek. Przeżyli go synowie Nathanael II (1644–1685), w maju 1658 zapisany do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, od 10 I 1673 posiadający kupieckie obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli), wojskowy, i Samuel (1648–1679), w lipcu 1658 również zapisany do Gimnazjum Akademickiego, magister teologii, oraz córki Agatha (zm. 1693) i Catharina Elisabeth (1650–1724). Córka Concordia od 23 IV 1677 był żoną lekarza Ludwiga Hammena.
Pochowany 11 IV 1679 w kościele NMP. Kazanie pogrzebowe wygłosił pastor Abraham Heyse, w związku z jego z kolei śmiercią w 1680, kazanie zostało przygotowane do druku i wydane w 1683 przez zięcia z pierwszego małżeństwa, burmistrza Daniela Proite. Zgromadzony księgozbiór sprzedano na aukcji, prowadzonej przez licytatora Nicolausa Fincksa.
Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 464.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 99, 189.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 134.
