KOŚCIÓŁ ŚW. JAKUBA (Stare Miasto)
| < Poprzednie | Następne > |
.jpg)
Der Stadt Dantzigk..., 1688
Barthel Ranisch, 1695
KOŚCIÓŁ ŚW. JAKUBA, Stare Miasto, ul. Łagiewniki. Od 1415 świątynia przyszpitalna ( szpital św. Jakuba), pierwotnie prawdopodobnie kaplica połączona z budynkiem szpitalnym, należącym do gildii szyprów. Kaplica pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła Większego, św. Krzysztofa i św. Katarzyny poświęcona 18 III 1415 przez generalnego wikariusza biskupa włocławskiego Ulryka. Należała do parafii kościoła św. Katarzyny. W 1431 uzyskano zezwolenie komtura gdańskiego na rozbudowę. Zgodę na budowę szpitala i kościoła dla ubogich szyprów przy Schüsseldamm (Nowej Grobli, obecnie ul. Łagiewniki) potwierdził 24 VI 1432 wielki mistrz Paweł von Russdorf.
Nowy kościół św. Jakuba poświęcono 1 VIII 1433, już jednak 4 IX 1433 spalony został przez wojska husyckie. 21 VII 1436 biskup Genezjusz Campora ogłosił odpust wspomagającym odbudowę, przekazał ziemię z Roli Garncarzowej z Jerozolimy, list odpustowy wystawił też papież Eugeniusz IV, ponawiając go w 1437. Odbudowany kościół św. Jakuba Apostoła Większego poświęcił 22 V 1437 biskup Godswinus ze Skalholt (Islandia). Prawdopodobnie od połowy XV wieku miał jednonawowy korpus, dobudowany do starszego jednonawowego prezbiterium. Budynek, z sygnaturką nad korpusem, był bezpośrednio złączony od północy ze szpitalem. W 1483 miał trzy ołtarze, początkowo obsługiwany był przez jednego kapłana, od 1497 przez dwóch.
Podczas reformacji w 1551 nakazano wygłaszanie, obok kazań w języku niemieckim, także kazań po polsku. W czerwcu 1556 w kościele, obsługiwanym przez jednego kaznodzieję luterańskiego, udzielono po raz pierwszy w Gdańsku komunii św. pod obiema postaciami. W hierarchii gdańskich kościołów luterańskich tutejszy kaznodzieja zajmował ósme (na 12) miejsce w Ministerium Duchownym.
Spłonął (wraz ze szpitalem) 12 VII 1636 od uderzenia pioruna. 6 III 1637 położono kamień węgielny pod obecną wieżę, 12 VII 1637 w odbudowanym kościele odprawiono pierwsze nabożeństwo, w 1639 zakończono prace przy wieży (zwieńczonej hełmem), w 1648 wybudowano dom dla kaznodziei. Z fundacji Klary Feller wnętrze kościoła pokryto malowidłami.
W 1666 zamknięto funkcjonujący co najmniej od 1483 cmentarz, odtąd do 1816 za miejsce pochówku pensjonariuszy szpitala, zwłaszcza z gildii szyprów, służył kościół (wedle założonej w 1787 przez Petera Wilhelma Biehla (i kontynuowanej) tzw. księgi pamiątkowej kościoła (Gedenck-Buch für die Kirche zu St. Jacob), tylko w latach 1759–1815 pochowano w kościele 617 osób, z czego 255 było psensjonariuszami szpitala). 30 I 1667 poświęcono pierwsze organy, w 1668 zawieszono dzwon odlany przez Absaloma Wittwercka, w 1699 zbudowano drugie organy, trzecie (21-głosowe, z czterema miechami) w 1708. W XVII wieku ołtarzem głównym był Hołd Trzech Króli. W 1782 kościół przeszedł generalny remont. W 1807 zajęty na cele wojskowe przez Francuzów, początkowo służył za miejsce przetrzymywania w nim jeńców pruskich i rosyjskich, nastepnie jako magazyn militariów. Przywrócony 7 II 1808 do celów kultu.
6 XII 1815 wybuch pobliskiej Baszty Prochowej zniszczył szpital i uszkodził kościół (między innymi strącił hełm i uszkodził dach). Odbudowany już bez szpitala, wobec trudności finansowych wyprzedano wyposażenie, a 30 VIII 1817 prowizorzy szpitalni wydzierżawili go na cele Biblioteki Miejskiej i Szkoły Nawigacyjnej. Budynek podzielono na trzy kondygnacje (przebudowany od 1816), oddzielono ścianą prezbiterium (siedziba Szkoły Nawigacyjnej, z obserwatorium astronomicznego na pozbawionej hełmu wieży) od korpusu (siedziba biblioteki).
Po przeniesieniu w 1826 Szkoły Nawigacyjnej do nowego gmachu, w opuszczonym prezbiterium władze Gdańska umieściły w 1833 kolekcję dzieł sztuki Jacoba Kabruna, w latach 1832–1845 zajmowało je Towarzystwo Przyrodnicze. Od 1860, po remoncie budynku, całość zajęła biblioteka. Około tego czasu, w związku z przeciążeniem murów, wybudowano od południa łęk oporowy, w 1881 osadzono na wieży hełm z rozebranej Bramy św. Jakuba.
Po przeniesieniu w 1904 biblioteki do nowego lokalu, w 1906 zarząd szpitala sprzedał budynek Zachodniopruskiej Izbie Rzemieślniczej, która urządziła tu Westpreußische Gewerbehalle zu Danzig (Zachodniopruską Halę Przemysłową w Gdańsku), z wystawami maszyn i biblioteki technicznej. Podczas I wojny światowej wykorzystywany na szpital wojenny, w okresie II Wolnego Miasta Gdańska miejsce wystaw wyrobów rzemieślniczych i przemysłowych.
W 1945 kościół uległ niewielkim uszkodzeniom (częściowe zerwanie dachu, wybite okna). 22 XII 1946 kościół na potrzeby kapucynów poświęcił administrator apostolski ks. Andrzej Wronka. Między 12 IV 1947 a 17 IV 1948 usunięto podziały wewnątrz budynku, 13 VI 1948 uroczyście otwarto kościół, dysponujący ołtarzami: głównym Najświętszej Marii Panny i św. Antoniego oraz amboną. W latach 1952–1954 i 1956 ozdobiono ściany malowidłami wykonanymi przez Zofię Baudouin de Courtenay. Kolejne, istniejące obecnie ołtarze: w 1952 – św. Antoniego, w 1952 i 1959 Najświętszego Serca Jezusa, w 1956 – Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, w 1973 – ołtarz główny. W 1966 ufundowano siedemnastogłosowe organy umieszczone na murowanej emporze w zachodniej części korpusu. W 1982 awaria centralnego ogrzewania doprowadziła do pęknięć murów w prezbiterium. W 2005 wyremontowano grożący zawaleniem dach i oryginalny strop modrzewiowy z XVII wieku. Obecnie przy kościele: ojciec przełożony, czterech ojców i jeden brat zakonny.
| 1556–1559 | Johann Domsen |
| 1560 | Heinrich Saalfeldt |
| 1560–1562 | Heinrich Schönhut |
| 1569–1571 | Johann Quanterus |
| 1571–1580 | Johann Knorhaus |
| 1580–1584 | Johann Brosovius |
| 1585–1590 | Joachim Theuerkauf |
| 1590–1592 | Thomas Fabricius |
| 1592–1595 | Johann Hübner |
| 1597–1607 | Johann Theuerkauff (zob. Joachim Theuerkauff) |
| 1607–1616 | Michael Hein |
| 1616–1623 | Thomas Stolfius |
| 1632–1638 | Erdmann Zimmermann |
| 1639–1642 | David Huberus |
| 1642–1647 | Petrus Wregius |
| 1648–1656 | Melchior Pauli |
| 1656–1670 | Sebastian Guthmann |
| 1670–1672 | Johann Jungius |
| 1672–1701 | Johann Zimmermann |
| 1702–1705 | Ephraim Praetorius |
| 1705–1709 | Daniel Grade |
| 1709 | Michael Koch |
| 1709–1714 | Philipp Fabritius |
| 1714–1725 | Daniel Hartsch |
| 1725–1731 | Johann Wilhelm Thiessen |
| 1732–1735 | Carl Friedrich Weickhmann |
| 1735–1736 | Johann Daniel Kickebusch |
| 1736–1746 | Andreas Israel Care |
| 1746–1756 | Johann Gottfried von Pehnen |
| 1756–1759 | Nathanael Becks |
| 1759–1768 | Johann Carl Weidmann |
| 1768–1774 | Johann Gerber |
| 1774–1775 | Christian Gottlieb Schwarz |
| 1775–1789 | Peter Wilhelm Biehl (Biel) |
| 1789–1796 | Johann Gottlieb Röll |
| 1796–1802 | Abraham Friedrich Blech |
| 1802–1809 | Friedrich Labes |
| 1809–1812 i 1815 | Ernst Gottfried Adolph Böckel |
| 1946–1947 | Florian Nestorowski OFMCap |
| 1947–1950 | Ernest Łanucha OFMCap |
| 1950–1951 | Hieronim Warachim OFMCap |
| 1951–1958 | Aureli Puzio OFMCap |
| 1958 | Achilles Mazurkiewicz OFMCap |
| 1958–1959 | Medard Parysz OFMCap |
| 1958–1960 | Remigiusz Kranc OFMCap |
| 1965–1973 | Przemysław Knap OFMCap |
| 1973–1979 | Hieronim Warachim OFMCap |
| 1979–1981 | Przemysław Knap OFMCap |
| 1981–1988 | Franciszek Chabierski OFMCap |
| 1991–1994 | Roman Dudek OFMCap |
| 1991–1994 | Ryszard Śleboda OFMCap |
| 1994–1997 | Stanisław Żmuda OFMCap |
| 1997–1999 | Gustaw M. Tyburczy OFMCap |
| 1999–2002 | Wit M. Urbaniak OFMCap |
| 2002–2006 | Jerzy Marć OFMCap |
| 2006– | Piotr Nowak OFMCap |
