SZKOŁA NAWIGACYJNA
| < Poprzednie | Następne > |
SZKOŁA NAWIGACYJNA. Początkowo Königliche Navigationsschule, powstała 19 XI 1817 jako szkoła państwowa dla kształcenia średniej kadry (szyprów, nawigatorów) dla floty wojennej i handlowej. Organizatorem i pierwszym dyrektorem był ► Ludolf Hermann Tobiesen.
Otwarcie szkoły poprzedziły nieudane starania o powołanie takiej placowki, wysunięte już w 1802 przez władze pruskie, Kamerę Wojen i Domen w Kwidzynie oraz przez Kolegium Admiralicji w Gdańsku, mającej działać w domu cechu kapitanów morskich (przy ► kościół św. Jakuba kościele św. Jakuba). M.in. jednym z proponowanych wykładowców (matematyki, hydrografii i geografii) miał być profesor ► Philipp Adolph Lampe, prawa i zwyczajów morskich uczyć miał ► Daniel August Pegelau, fizyki w zakresie pojęć przyrodniczych niezbędnych do morskiej nawigacji i matematyki (mechaniki) ► Ephraim Philipp Blech, astronomii i geografii matematycznej, znajomością działania kompasu, znajomością map morskich ► Julius August Koch. Opór przeciwko tej inicjatywie stawiał zwłaszcza cech kapitanów morskich jak i sami armatorzy. W 1815 Prezydium Policji w Gdańsku powołało Przemysłową Komisję Egzaminacyjną (Gewerbliche Prüfungs-Kommission), która miała wyłączne prawa nadawania zezwoleń na wykonywanie zawodów m.in. cieślom okrętowym, maklerom, miernikom, sztauerom, sternikom i kapitanom morskim; egzaminatorami byli m.in. Julius August Koch i
Johann Jacob Klawitter (ojcec ► Johanna Wilhelma Klawittera).
Na tak przygotowanym gruncie powołano dożycia Szkołę Nawigacyjną, której w latach 1817–1826 siedzibą był nieczynny kościół św. Jakuba i przyległe do niego domy przy ul. Łagiewniki. Współgospodarzem budynku od tego roku była też ► Biblioteka Miejska, przeniesiona z dawnego klasztoru franciszkańskiego przy ul. Rzeźnickiej. Wnętrze kościoła, uszkodzone w czasie wybuchu ► Baszty Prochowej 5 XII 1815, zostało w połowie wysokości przedzielone stropem, a dodatkowe wejście do szkoły powstało w oknie po lewej stronie dawnego prezbiterium, do którego prowadził drewniany podest. Drewniane ściany podzieliły wnętrze na mniejsze pomieszczenia. Dla celów szkoleniowych uzyskano okręt „Stralsund“, na którym 1 VIII 1818 rozpoczęto pierwszy rejs do portów pruskich.
Własną siedzibę szkoła otrzymała w 1826. Dla niej (za 11 000 talarów z państwowej dotacji) zakupiono od kupca Kussnera i adaptowano kamieniczkę z 1739 na Karpfenseigen 26 (ul. Karpia; po 1945 pusty plac między ul. Karpią, Rycerską i Wartką/ Wapienniczą) przy ujściu ► Kanału Raduni do Motławy. W dobudowanej części znajdowała się wieżyczka do obserwacji astronomicznych. Było tam też mieszkanie dla dyrektora oraz internat dla zamiejscowych uczniów. Przy szkole, na Motławie, cumowały statki szkolne, m.in. szkolna korweta „Amazone” (► Stocznia Królewska). Ranga szkoły wzrosła w 1830, kiedy wprowadzono obowiązek zdania w niej egzaminów kwalifikacyjnych przez wszystkich z Prus, którzy ubiegali się patent sternika lub szypra żeglugi wielkiej.
W 1918 szkoła zmieniła nazwę na Königliche Seefahrtschule, w końcu 1919 zawiesiła działalność, a dyrektor wyjechał do Niemiec. Wznowiła działalność w 1923, po przeniesieniu do dawnych koszar batalionu łączności przy Heeresanger (al. Legionów) 9 we Wrzeszczu (► koszary), pod nazwą Staatliche Seefahrtschule. Była zarządzana i finansowana przez władze Senatu II Wolnego Miasta Gdańska. Budynek na ul. Karpiej przejął Senat, we Wrzeszczu dzieliła lokum z państwowym obserwatorium astronomicznym (po 1960 studium wojskowe ► Wyższej Szkoły Pedagogicznej i ► Uniwersytetu Gdańskiego (UG). W 1939 budynek we Wrzeszczu ponownie przejęło wojsko, szkołę – pod nazwą Reichsseefahrtschule – przeniesiono na Brabank (ul. Stara Stocznia) 1.
W XIX wieku była dwuletnią szkołą dla absolwentów szkół elementarnych, następnie powszechnych (podstawowych). Uczono podstaw nawigacji, matematyki, geografii, rysunków, języków obcych, techniki obsługi statków. Odbywały się rejsy szkoleniowe. Wykładowcami byli głównie doświadczeni oficerowie marynarki, zwłaszcza handlowej, początkowo zatrudniano też fachowców z Danii. W 1854 roku dyrektor szkoły Michael F. Albrecht (1811–1883) wraz z C.S. Vierowem wydali podręcznik do nauki nawigacji dla uczniów tego typu szkół w Prusach (Lehrbuch der Navigation), podobnie w 1879 nauczyciel Johann Friedrich Domke (1802–1887) wydał w Berlinie tablice logarytmiczne do nauki nawigacji. Rocznie uczyło się od 40 do 100 uczniów w wieku powyżej 15 lat. W 1830 uczęszczało do niej 115 chłopców, z których tylko 21 zwolniono z opłaty czesnego. W roku szkolnym 1884/1885 uczyło się w niej 12 kandydatów na szyprów, 12 na szturmanów i 28 uczniów w klasie wstępnej; w roku szkolnym 1889/1890 odpowiednio 4, 12 i 34 w klasie wstępnej.
W końcu XIX wieku szkoła organizowała głównie pięcio-, siedmiomiesięczne odpłatne kursy dokształcające, przygotowujące do egzaminu państwowego na stanowisko szyprów i poruczników żeglugi bałtyckiej (opłata za egzamin np. w 1905 wynosiła 30–36 marek). Nauka w szkole kosztowała miesięcznie trzech marek. Podobną działalność prowadziła po 1923. Zakończyła działalność w 1945.
