OPERA BAŁTYCKA

Wersja z 17:42, 24 lis 2023

Wnętrze budynku w kwietniu 1948, podczas procesu gauleitera Alberta Forstera

Wejście do budynku Opery i Filharmonii Bałtyckiej przy al. Zwycięstwa we Wrzeszczu, 1955

Opera i Filharmonia Bałtycka od strony al. Zwycięstwa, lata 60. XX wieku

Opera Bałtycka, widok na foyer od strony południowej, 2018

OPERA BAŁTYCKA (1950–1953 Studio Operowe Państwowej Filharmonii Bałtyckiej; 1953–1994 Państwowa Opera i Filharmonia Bałtycka, POiFB; 1994–2012 Państwowa Opera Bałtycka, POB), al. Zwycięstwa 15.

Budynek. Obiekt, wybudowany w latach 1914–1915 z przeznaczeniem na ujeżdżalnię, oddany do użytku 3 IX 1915, oficjalnie otwarty 22 IX 1915, z czasem zmieniono na salę sportowo-widowiskową, tzw. Sporthalle. II wojnę światową przetrwał bez większych uszkodzeń (do czasów współczesnych zachował się drewniany sufit, pochodzący z 1915), ubytki naprawiono już jesienią 1945. Do zimy tego roku w małej salce na piętrze (na około 100 osób), z niewielką scenką i garderobą, odbywały się wieczory poetyckie. Następnie do marca 1946 obiekt stał pusty, skutkiem czego uległ stopniowemu rozszabrowanu, skradziono zwłaszcza ramy okienne oraz futryny, przez co padające deszcze spowodowały przegnicie stropów i podłóg. Wiosną 1946 decyzją wojewody gdańskiego budynek, nazwany Halą Polonii, został przekazany tworzonemu Wojewódzkiemu Urzędowi Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w celu utworzenia w nim Centralnego Ośrodka Wychowania Fizycznego i siedziby Milicyjnego Klubu Sportowego Pogoń Gdańsk. Do czerwca 1947 odbywały się tu bokserskie spotkania pierwszoligowego Milicyjnego Klubu Sportowego Gdynia (Gwardia, GKS Wybrzeże Gdańsk), Budowlanych Gdańsk (zespół bokserski wchłonięty przez Lechię Gdańsk), 26 I 1947 rozegrano spotkanie reprezentacji bokserskich Gdańsk–Łódź (7:9), 7–9 III 1947 indywidualne mistrzostwa Wybrzeża w boksie, 1 IV 1947 eliminacje bokserów Wybrzeża przed mistrzostwami Polski. W dwóch mniejszych salkach działała restauracja Polonia.

Od lata 1947 z inicjatywy Departamentu Teatrów Ministerstwa Kultury budynek remontowano z przeznaczeniem na miejsce występów teatralnych. Pierwszy, najważniejszy etap przebudowy ukończono 24 XII 1947 (prace budowlane i instalacyjne, w części sali na parterze urządzono scenę, garderoby, miejsce na orkiestrę, kabiny techniczne, podniesiono amfiteatralnie podłogę).

Od 5 do 29 IV 1948 odbywał się tu proces Alberta Forstera, następnie – po wykończeniu wnętrz – 1 IX 1948 budynek przekazano Teatrowi Wybrzeże. W okresie 1952–1957, już jako własność POiFB, został po raz pierwszy przebudowany (powstały: scena 19 × 20 m, wysokość 6 m, zaplecze z garderobami i kieszeniami scenicznymi; w części „starej” zostawiono widownię na 715 miejsc na parterze i 118 na balkonie). Po raz drugi zrobiono to w latach 1973–1982. Projekt opracował Daniel Olędzki, konsultantem był prof. dr Wiktor Zin (w latach 1980–1981). Dobudowano nowe foyer (oddane do użytku 23 IX 1982), szatnie i toalety w podziemiu, powiększono scenę. Jednocześnie rozpoczęto daleko idącą rozbudowę obiektu od strony dawnego placu ćwiczeń – powstało dodatkowe skrzydło, mieszczące między innymi magazyny i pomieszczenia administracyjne. Nigdy jej jednak nie ukończono. W 1976 rozebrano parterowy fronton od strony al. Zwycięstwa w celu wybudowania prawoskrętu w al. Karola Marksa (obecnie al. Hallera). W latach 1987–1988 nadbudowano prawą oraz lewą kieszeń sceniczną na sale prób baletu i orkiestry. Spośród licznych kolejnych remontów i modernizacji najistotniejsze są: przebudowa elewacji od strony al. Hallera w 1991 oraz o cztery lata późniejsza dobudowa obiektów zaplecza warsztatowo-magazynowego.

W 2003 została zmodernizowana widownia, wymieniono wszystkie fotele, mieści ona 476 osób: 56 na balkonie, resztę na parterze, są także cztery miejsca dla niepełnosprawnych. Scena o wymiarach 14 m szerokości, 16 m głębokości i 16 m wysokości ma proscenium i kanał dla orkiestry (dla 55 muzyków). Na III piętrze umieszczono 15 garderób oraz cztery sale prób: dużą i małą dla baletu, orkiestry i chóru. Foyer o powierzchni 600 m² dysponuje salonikiem i bufetem. W podziemiu umieszczono szatnię i WC; przy sprzyjającej pogodzie udostępniane jest czasem także patio o powierzchni 550 m². MWA MAS BŚ

Giacomo Puccini, Madame Butterfly, 1951, od lewej: Eugeniusz Banaszczyk jako Sharpless, Ryszard Slezak jako B.F. Pinkerton

Giacomo Puccini, Cyganeria, 1954, od lewej: Jan Gdaniec jako Schaunard, Eugeniusz Banaszczyk jako Marceli, Lech Białachowski jako Benoit (siedzi), Eugeniusz Szynkarski jako Rudolf, Jerzy Podsiadły jako Collin

Gioacchino Rossini, Cyrulik Sewilski, 1955, od lewej: Aleksandra Łacińska jako Rozyna, Jan Gdaniec jako Doktor Bartolo, Zygmunt Czarnota jako Hrabia Almaviva

Ruggiero Leoncavallo, Pajace, 1958, od lewej: Franciszek Kokot jako Beppo, Stefan Cejrowski jako Canio, Jan Gdaniec jako Tonio, Helena Mołoń jako Nedda

Czesław Babiński jako Tonio w Pajacach Ruggiero Leoncavallo, 28 II 1958

Straszny dwór, od lewej Leokadia Borowska, Jerzy Podsiadły, Irena Murawska, Stefan Cejrowski

Cyrulik Sewilski, 1960, Stoją od lewej: Jan Gdaniec (Doktor Bartolo), Maria Woroniecka (Marcelina), Jerzy Podsiadły (Don Basilio), Eugeniusz Banaszczyk (Figaro), Bogna Sokorska (Rozyna; gościnnie), Franciszek Kokot (Hrabia Almaviva), Lech Stachowski (Oficer), w drugim rzędzie stoi Michał Kaszyc, inspicjent przedstawienia, siedzi dyrygent Jerzy M. Michalak

„Aptekarz” Josepha Haydna, żeński kwartet smyczkowy Opery Bałtyckiej, dyrygujący spektaklem od klawesynu Zbigniew Droszcz, jako Sempronio Jan Gdaniec, 1974

Instytucja. Tradycje operowe w Gdańsku sięgają połowy XVII wieku ( muzyka). Pierwszy spektakl operowy odbył się 15 II 1646, pół wieku po tym, gdy we Włoszech doszło do powstania tej dziedziny sztuki. W specjalnie na tę okazję zbudowanym teatrze – na placu między Szkołą Fechtunku a Dworem Miejskim – zaprezentowano w wykonaniu artystów z Opery Królewskiej z Warszawy kompozycję Marca Scacchiego Le nozze d’Amore e di Psiche z librettem Vergilia Puccitellego. Za pierwszą operę napisaną w Gdańsku uważa się Nerona Johanna Valentina Medera (1695). Regularnie dzieła operowe i baletowe były prezentowane od połowy XVIII wieku.

Przedstawienia muzyczne stanowiły przeważającą część repertuaru powstałego w 1801 Teatru Miejskiego. Na scenie królowały dzieła Mozarta, Rossiniego, Aubera, Belliniego, Donizettiego, Verdiego, Lortzinga, Flotowa, Wagnera, Pucciniego. Od 1909 działała Opera Leśna w Sopocie, z czasem miejsce festiwali wagnerowskich. W latach 1920–1939 odnotowano 49 występów polskich zawodowych zespołów teatralnych na terenie Gdańska i Sopotu, w tym także operowych i baletowych (z zespołów muzycznych: Warszawska Opera Objazdowa, Opera Poznańska, Balet Polski Feliksa Parnella). Życie operowe przerwane zostało w 1944; po II wojnie światowej odżyło w maju 1948, gdy kierowany przez Malwinę Szczepkowską Gdański Zespół Artystyczny wystawił Zamek na Czorsztynie Kurpińskiego (kierownictwo muzyczne Roman Kuklewicz).

Z myślą o stworzeniu stałego zespołu operowego Zarząd Miasta wyasygnował fundusze na utworzenie chóru i baletu. 1 V 1948 w sali Ogniska we Wrzeszczu, oddział gdański Związku Zawodowych Muzyków Rzeczypospolitej Polskiej (ZZMRP) wystawił Krakowiaków i Górali Bogusławskiego i Stefaniego. Premiera odbyła się w ramach Festiwalu Muzyki Ludowej. Chór liczył 20 członków, orkiestra kilkunastu (wolontariusze i studenci), zespół baletu – cztery pary ze Szkoły Tańca Artystycznego Kazimiery Nowowiejskiej. W lutym 1949, z inicjatywy Janusza Urbańskiego, Iwo Gall utworzył, obok działającego przy Teatrze Wybrzeże Studia Dramatycznego, Studio Muzyczno-Dramatyczne. 24 VIII 1949 w Teatrze Wielkim (dawna Sporthalle) Studio dało pierwszą premierę. Była to Moniuszkowska Halka z Marią Fołtyn w partii tytułowej i Ryszardem Slezakiem jako Jontkiem (kierownictwo muzyczne Stefan Śledziński, reżyseria Iwo Gall, dekoracje według projektów Galla Roman Bubiec). Zagrała orkiestra Filharmonii Bałtyckiej. Po ośmiu przedstawieniach Studio Muzyczno-Dramatyczne zostało rozwiązane.

We wrześniu 1949 siłami ZZMRP wystawiono na scenie Teatru Krainę uśmiechu Lehára. Jesienią 1949 powstało przy Filharmonii Bałtyckiej, kierowane przez Zygmunta Latoszewskiego, Studio Operowe, zaczątek Opery Bałtyckiej. Dyrektorem i kierownikiem artystycznym Studia został Zygmunt Latoszewski, kierownikiem i reżyserem Wiktor Brègy, choreografem Janina Jarzynówna-Sobczak, kierownikiem chóru Roman Kuklewicz, scenografem Karol Gajewski, a kierownikiem wokalnym i literackim Kazimierz Czekotowski. Siedziba Studia znajdowała się w drewnianym baraku w Narwiku ( obozy w Narwiku). 23 III 1950 w Gdyni oraz 24 i 25 III w Gdańsku Studio zaprezentowało w wersji estradowej operę Czajkowskiego Eugeniusz Oniegin. Pierwszą premierą sceniczną Studia było zaprezentowane w Teatrze Wielkim 28 VI 1950 to samo dzieło Czajkowskiego (kierownictwo muzyczne Zygmunt Latoszewski, reżyseria Wiktor Brégy, scenografia Karol Gajewski, choreografia Janina Jarzynówna-Sobczak, przygotowanie chóru Roman Kuklewicz). 15 VI 1952 premierą trzech jednoaktówek: Pór roku Głazunowa (z powodu braku materiałów nutowych zaprezentowano jedynie Jesień i Zimę), Piotrusia i wilka Prokofiewa i Wesela w Ojcowie Kurpińskiego, swoją obecność zaznaczył zespół baletowy, prowadzony przez Janinę Jarzynównę-Sobczak. Zarządzeniem Ministerstwa Kultury i Sztuki z 10 IV 1953 nastąpiło połączenie Studia z Filharmonią Bałtycką w Państwową Operę i Filharmonię Bałtycką. Stało się to kosztem ograniczenia liczby koncertów symfonicznych (ponowny podział na dwa samodzielne instytucje nastąpił w 1994). Dyrektorem naczelnym do 1970 był Tadeusz Rybowski (1920–1983). U jego boku za sprawy artystyczne odpowiadali: Zygmunt Latoszewski (1950–1952 i 1955–1961), Kazimierz Wiłkomirski (1952–1955), Jerzy Katlewicz (1961–1968).

Od początku Opera zajmowała adaptowany budynek po sali sportowo-widowiskowej z 1915. W tym samym budynku miała siedzibę Filharmonia, a do 1966 część swych spektakli przygotowywał tu także Teatr Wybrzeże. Równolegle, obok sztandarowych tytułów, takich jak: Straszny dwór Moniuszki (premiera 1950), Madame Butterfly Pucciniego (1951; po raz ostatni tę inscenizację zaprezentowano w 1997; była to najdłużej eksploatowana produkcja w historii POB), Sprzedana narzeczona Smetany (1951), Wesele Figara Mozarta (1952), Halka Moniuszki (1953; by zdążyć z premierą na 22 lipca, do zajęć w pracowniach i warsztatach zaangażowano zespół artystyczny), Cyganeria Pucciniego (1954), Cyrulik sewilski Rossiniego (1955), Faust Gounoda (1956), Dama pikowa Czajkowskiego (1956), pojawiały się repertuarowe ciekawostki: Trzewiczki Czajkowskiego (1952), Krakatuk Szeligowskiego (1956), Niziny d’Alberta (1957), a także, zgodnie z duchem czasu, Młoda gwardia Mejtusa, opera o komsomolcach walczących z hitlerowcami (1953). Zainteresowanie przedstawieniami było tak duże, że dyrekcja często płaciła kary za nadkomplety, mimo że widownia liczyła ponad tysiąc miejsc.

Istotną część repertuaru zajmowały dzieła współczesne, co według krytyków odróżniało gdański zespół od innych teatrów w kraju. Pokazywano między innymi Ognistego ptaka Strawińskiego (1957), Dafnis i Chloe Ravela (1958), Kopciuszka Prokofiewa (1959). 25 IX 1958 odbyła się polska prapremiera Petera Grimesa Brittena. W tym samym roku dzieło, wraz z Dafnis i Chloe oraz Krakatukiem, zaprezentowano podczas Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, dając powód do entuzjastycznych recenzji, chwalących nie tylko samo przedstawienie, ale i ambicje gdańskiego zespołu. W 1959 wystawiono Bal maskowy Verdiego, wersję pierwotną, tzw. szwedzką, rzadko goszczącą w owym czasie na światowych scenach. Wizytówką gdańskiej opery stały się balety Janiny Jarzynówny-Sobczak, m.in. Harnasie Szymanowskiego (1960), Cudowny mandaryn Bartóka (1960), Cztery eseje Bairda (1961), Mandragora Szymanowskiego (1961), Gra w karty Strawińskiego (1961).

Prasa często podkreślała indywidualny charakter gdańskiego baletu, który de facto stał się autorskim teatrem tańca Jarzynówny-Sobczak. W 1959 odbyło się pierwsze zagraniczne tournée zespołów (Bal maskowy i Kopciuszek na festiwalu Ostseewoche (Tydzień Bałtycki) w Rostoku). W tym samym roku balet zaprezentował Wesele w Ojcowie Kurpińskiego w Gruzji, a w 1960, ponownie w Rostoku, zagrano Halkę. Po raz kolejny gdański teatr został zaproszony do udziału w Warszawskiej Jesieni 1960. Pokazano wówczas Harnasiów i Cudownego mandaryna. W ciągu pierwszego 10-lecia POiFB dały 30 premier. Lata 1961–1969 to dyrekcja artystyczna Jerzego Katlewicza. Obok operowej i baletowej klasyki, m.in. Orfeusza i Eurydyki Glucka (1962), Dziadka do orzechów Czajkowskiego (1962), Rigoletta Verdiego (1962), Kniazia Igora Borodina (1962), Carmen Bizeta (1963), Don Carlosa Verdiego (1963), Opowieści Hoffmanna Offenbacha (1965), Romea i Julii Prokofiewa (1964), Traviaty (1965) i Otella (1967) Verdiego, Turandot Pucciniego (1968), Jeziora łabędziego Czajkowskiego (1968), pojawiły się dzieła kompozytorów współczesnych – balety do muzyki Lutosławskiego (Mała suita, 1961), Weberna (Wariacje, 1963), Schönberga (6 utworów fortepianowych, 1963), Debussy’ego (Morze, 1963), Prokofiewa (Syn marnotrawny, 1963), Łuciuka (Niobe, 1967; Pancernik Potiomkin, 1967), Turskiego (Tytania i Osioł, 1967), Kisielewskiego (Wesołe miasteczko, 1967), opery, na przykład Żywot rozpustnika Strawińskiego (1965) czy dzieło o gdańskiej tematyce – Płomienie Poradowskiego (1966). Po raz pierwszy pojawiły się operetki: Baron cygański Straussa (1965), Szósta żona Sinobrodego Offenbacha (1967), co było próbą zatrzymania publiczności, zniechęconej zbyt dużą liczbą dzieł współczesnych. Konrad Wallenrod Żeleńskiego (1964) prezentowany był między innymi na malborskim zamku oraz na Festiwalu Oper i Baletów Polskich w Poznaniu. Podczas 12. edycji Warszawskiej Jesieni 1968 gdański teatr ponownie zaprezentował się stołecznej publiczności, przywożąc dwa spektakle baletowe: Tytanię i Osła Turskiego oraz Pancernika Potiomkina Łuciuka.

Lata 50. i 60. XX wieku to okres świetności takich śpiewaków, jak: Anna Bartoszyńska, Leokadia Borowska, Zofia Czepielówna, Zofia Konrad, Alina Kozłowska, Helena Mołoń, Urszula Szerszeń-Małecka, Maria Zielińska, Czesław Babiński, Eugeniusz Banaszczyk, Stefan Cejrowski, Jan Gdaniec, Józef Figas, Franciszek Kokot, Jan Kusiewicz, Jerzy Podsiadły, Kazimierz Sandurski, Andrzej Szwarckopf, Jerzy Szymański. W zespole Jarzynówny-Sobczak wyróżniała się pierwsza w historii POB primabalerina Alicja Boniuszko (z myślą o niej choreografka stworzyła większość swych spektakli), a wraz z nią Joanna Górska, Krystyna Gruszkówna, Hanna Tarnawska, Bronisław Cesarz, Zygmunt Jasman, Zygmunt Kamiński, Bronisław Kropidłowski, Piotr Schulz, Janusz Wojciechowski, Tadeusz Zlamal, Marceli Żędzianowski. Gościnnie śpiewali między innymi Maria Fołtyn, Antonina Kawecka, Halina Mickiewiczówna, Bogna Sokorska, Krystyna Szczepańska, Barbara Zagórzanka, Franciszek Arno, Wacław Domieniecki, Andrzej Hiolski, Bernard Ładysz, Bogdan Paprocki.

Widownia liczyła wówczas 820 miejsc w 27 rzędach. Na przykład w sezonie 1967/1968 ceny biletów na pojedyncze spektakle wynosiły od 5 do 30 zł. Lata 70. XX wieku i dyrekcja artystyczna Jerzego Procnera (1969–72) oraz Zbigniewa Chwedczuka (1972–1981) to okres niezwykle różnorodnego repertuaru. Obok dzieł kanonicznych: Trubadur Verdiego (1969), Borys Godunow Musorgskiego (1970), La serva padrona Pergolesiego (1971), Don Pasquale Donizettiego (1972), Carmen Bizeta (1973), Pajace Leoncavalla (1973), Faust Gounoda (1976), Straszny dwór Moniuszki (1980), pojawiły się dzieła wcale lub rzadko w Polsce wystawiane: Don Kichot Masseneta (1969), Kopciuszek Rossiniego (1970), Zamek Sinobrodego Bartóka (1972), Aptekarz Haydna (1974), Samson i Dalila Saint-Saënsa (1975), Jolanta Czajkowskiego (1977), Potajemne małżeństwo Cimarosy (1978), Faworyta Donizettiego (1978), Konik Garbusek Szczedrina (1978), Romeo i Julia Gounoda (1979), La verita in cimento Vivaldiego (1980). Dużo miejsca w repertuarze zajmowały dzieła polskie – opery: Goplana Żeleńskiego (1971), Paria (1972), Flis (1973) i Hrabina Moniuszki (1978), Król Roger Szymanowskiego (1974), Legenda Bałtyku Nowowiejskiego (1974), Lord Jim Twardowskiego (1977); balety do muzyki Malawskiego (Wierchy, 1969), Twardowskiego (Posągi mistrza Piotra, 1972), Karłowicza (Odwieczne pieśni, 1974), Blocha (Gilgamesz, 1974; Osamotnienie, 1979), Chopina (Sylfidy, 1974), Hajduna (Odys, 1975), Jabłońskiego (C-67, 1975), Skrzeka (Reanimacja, 1976), Moniuszki (Na kwaterze 1979), Szymanowskiego (Mandragora, 1979), Różyckiego (Pan Twardowski, 1980). Nie brakowało premier operetek: Noc w Wenecji Straussa (1971), Student żebrak Millöckera (1973), Zemsta nietoperza Straussa (1975). Niektóre spektakle pokazywane były także poza siedzibą (Opera Leśna, Biała Sala Ratusza Głównego).

W 1976 kierownictwo baletu po odchodzącej na emeryturę Janinie Jarzynównie-Sobczak przejął Gustaw Klauzner. Działalność POiFB nie ograniczała się tylko do prezentacji spektakli i koncertów; do realizacji zadań edukacyjnych powołano zespół koncertów szkolnych, organizujący audycje szkolne na terenie całego regionu. W 1974 powstała Gdańska Orkiestra Symfoniczna. Jej utworzenie miało na celu zarówno zapewnienie zatrudnienia coraz liczniejszym młodym instrumentalistom, jak i utworzenie nowego zespołu, niezależnego od Opery. Do tej pory udział jednej orkiestry w przedstawieniach operowych i baletowych, jednocześnie wykonującej repertuar symfoniczny, doprowadzał do przemęczenia muzyków i obniżenia poziomu. Nadal jednak Opera i Filharmonia stanowiły jedną instytucję, zajmującą tę samą siedzibę.

Pod koniec lat 60. i w latach 70. XX wieku do zespołu dołączyli wybitni artyści. Wśród wokalistów wyróżniali się: Danuta Bernolak, Bożena Porzyńska, Stefania Toczyska (dla niej wystawiono Samsona i Dalilę oraz Faworytę), Zbigniew Borkowski, Józef Figas, Kazimierz Sergiel, Florian Skulski, Ryszard Smęda. Zespół baletowy tworzyli m.in. Dagmara Kalinowska, Izabela Kwiecień, Ewa Napiórkowska, Andrzej Bujak, Jan Jakubowski, Mirosław Żukowski. Na jeden sezon dyrekcję artystyczną objęli Wojciech Rajski (1981/1982) i Bogusław Madey (1982/1983). Pojawiły się nowe tytuły baletowe, na przykład Jazz dla dwunastu w choreografii Alaina Bernarda do muzyki m.in. Zbigniewa Namysłowskiego (1981), Córka źle strzeżona Hérolda (1981), Mity Szymanowskiego (1983), Anna Karenina Szczedrina (1983), a także nowe inscenizacje Barona cygańskiego Straussa (1982), Eugeniusza Oniegina Czajkowskiego (1982), Halki Moniuszki (1983) i Sprzedanej narzeczonej Smetany (1983). W 1982 został oddany do użytku zmodernizowany budynek POiFB: widzowie zyskali foyer, administracja – część biurową, balet – salę prób, a widownia – nowy wystrój, utrzymany w tonacji brązowej.

Początek dyrekcji artystycznej Janusza Przybylskiego (sezon 1983/1984) naznaczony był artystycznymi i frekwencyjnymi sukcesami: bajka dla dzieci Doktor Oj Boli Morozowa (1983), Orfeusz w piekle Offenbacha (1984), Spartakus Chaczaturiana (1984), Nabucco Verdiego (1984). Lata 80. i 90. XX wieku to liczne tournée zespołu, organizowane przez niemieckie agencje impresaryjne. Niektóre z tytułów przygotowywane były głównie z myślą o ich prezentacji za granicą. I tak Nabucca, Traviatę (1985), Makbeta (1988), Rigoletta (1990), Aidę (1992) i Trubadura (1995) Verdiego, Łucję z Lammermooru Donizettiego (1988), Carmen-suitę Szczedrina (1981), Cyganerię (1989), Manon Lescaut (1998) i Toskę Pucciniego (1990), Eugeniusza Oniegina Czajkowskiego (1992), Wolnego strzelca Webera (1994), Don Pasquale Donizettiego (1996) mogli oglądać widzowie między innymi w RFN, Szwajcarii, Włoszech, Francji. Przedstawienie Nabucco otrzymało Nagrodę Niemieckich Krytyków za najlepsze przedstawienie zagraniczne prezentowane na niemieckich scenach.

Zagraniczne tournée wymusiło prezentowanie dzieł operowych w oryginalnych wersjach językowych. W latach 80. XX wieku na czoło zespołu baletowego wysunęli się Mariola Lebida, Izabela Zub, Marek Andrzej Stasiewicz. Tak jak cała polska kultura, także i POB odczuła zmiany, jakie przyniósł rok 1989. Świadczy o tym już sam repertuar i wykaz premier. W latach 1984–1990 grano niemal co wieczór. Na afiszu pojawiły się takie operowe rarytasy, jak: Mały kominiarczyk Brittena (1986), Historya o świętej Katarzynie Twardowskiego (1987), Makbet Verdiego (1988) czy Manon Lescaut Pucciniego (1990). Sukcesem stała się śmiała i nowatorska inscenizacja Rigoletta Verdiego (1990). Nowych miłośników dla teatru pozyskiwał Toszko Afrykański Josifowa (1984), oklaskiwany przez najmłodszą widownię. Gdański balet, obok inscenizacji współczesnych (między innymi Idiota Ejfmana, 1987), zaprezentował także klasyczną wersję Coppelii Delibesa (1987).

Począwszy jednak od sezonu 1990/1991, dał się odczuć kryzys wywołany zmianami ustrojowymi i rynkowymi, co zaowocowało częstymi zmianami personalnymi w kierownictwie Opery. W 1991 zdarzały się miesiące, gdy POiFB nie dawały żadnych przedstawień. Poszukiwania nowych dyrekcji poszły w dwóch kierunkach. Pierwszym z nich było nawiązywanie kontaktów z innymi instytucjami artystycznymi (przeniesienie inscenizacji Turandot i Aidy z Opery w Sztokholmie i wystawianie ich w systemie stagione, prezentacja spektakli dyplomowych wydziału wokalno-aktorskiego Akademii Muzycznej). Drugim sposobem na istnienie było pokazywanie dzieł mniejszego formatu, wymagających niższych nakładów finansowych. Wystawiono wówczas Służącą panią Pergolesiego (1992) i Ritę Donizettiego (1992), a także zaprezentowano szereg koncertów i recitali.

Początek lat 90. XX wieku to okres, gdy ożyło operowe foyer, które stało się przestrzenią wydarzeń artystycznych. W styczniu 1994 nastąpił rozdział administracyjny POiFB na dwie samodzielne instytucje: Państwową Operę Bałtycką i Państwową Filharmonię Bałtycką, choć do 1998 działały we wspólnym gmachu przy al. Zwycięstwa. Starania o widza zmusiły dyrekcje do wyzbycia się planów ambitnych realizacji dla koneserów. Repertuar tworzyły dzieła powszechnie znane i lubiane: Carmen Bizeta (1994), Traviata (1998) i Nabucco Verdiego, Cyganeria i Tosca (1998) Pucciniego, Wesoła wdówka Lehára (1996), Zemsta nietoperza Straussa (1996), Romeo i Julia Prokofiewa (1999). Dla bardziej wymagających widzów przygotowano w roku 1997 premierę Fidelia Beethovena, w koprodukcji z teatrem w Ingolstadt, dla uczczenia 1000-lecia Gdańska. Na scenie Opery wystąpili gościnnie zarówno renomowani artyści, jak i zespoły: Leonard Slatkin, Cullberg Balet, Sankt Petersburski Teatr Baletu Borysa Ejfmana, Fedora Barbieri z wieczorem wspomnień, występujący z recitalem Rolando Panerai.

W 1997 Opera stworzyła swoją stronę internetową. Sezon 1999/2000 był jubileuszowym, podczas którego obchodzono 50-lecie POB. Z tej okazji nową realizację Cyrulika sewilskiego Rossiniego (1999) przygotował Jerzy Katlewicz. W 2004 w kościele św. Jana odbyła się pierwsza edycja Świętojańskich Nocy Operowych (w ramach festiwalu Świętojańskie Świętowanie). Podczas pięciu kolejnych edycji zespół POB zaprezentował koncertowe wykonania oper Verdiego: Lombardczycy na pierwszej krucjacie (2004), Zbójcy (2005), Dwaj Foscariusze (2007), Włoszka w Algierze z Ewą Podleś (2006), widowisko operowe Snakowskiego Zakochany Mozart (2006), galę operową (2007). Gościnnie wystąpili: Teatr Vanemuine z Tartu (Lunatyczka Belliniego, 2005), Teatr Wielki z Poznania (Otello Verdiego, 2005; Mozarta Czarodziejski flet, 2004 i Cosi fan tutte, 2007).

W 1999 kierownictwo baletu po Walerym Niekrasowie (1981–1991), Bożenie Kociołkowskiej (1991–1992), Bronisławie Prądzyńskim (1993–1996) i Marku Andrzeju Stasiewiczu (1996–1999) objął Sławomir Gidel (1999–2008), który zaprezentował autorski spektakl Mane, Tekel, Fares do muzyki Petera Gabriela i zespołu Pink Floyd (1994). W latach 90. XX wieku do minimum zostały ograniczone zespoły artystyczne. Etatowi soliści i wokaliści od lat związani z POB (m.in. Marzena Prochacka, Liliana Kamińska, Joanna Sperska, Marek Kalisz, Franciszek Przestrzelski, Paweł Skałuba, Leszek Skrla, Jacek Szymański, Florian Skulski, Kazimierz Sergiel, Maciej Wójcicki) coraz częściej występowali obok gościnnie pojawiających się artystów – Izabeli Kłosińskiej, Łady Mienszeniny, Barbary Sanejko, Stefanii Toczyskiej, Agnieszki Wolskiej, Bożeny Zawiślak-Dolny, Krzysztofa Bednarka, Ireneusza Jakubowskiego, Stephena Smitha, Dariusza Stachury. Wielokrotnie premiery operowe były nagrywane przez Radio Gdańsk. W recenzjach baletowych często powtarzano nazwiska: Żanety Depty-Borówki, Małgorzaty Insadowskiej, Karoliny Kani (później Jastrzębskiej), Anny Sąsiadek, Leszka Alabrudzińskiego, Piotra Popławskiego, Ireneusza Stencla.

Spektakl Six Dances Bałtyckiego Teatru Tańca w Operze Bałtyckiej, 2012

W 2008, po przejściu Włodzimierza Nawotki na emeryturę, dyrektorem został Marek Weiss, a zastępcą do spraw artystycznych José Maria Florêncio (2008–2011). Dzięki wyższym dotacjom i zmianom systemu pracy w instytucji możliwe było zwiększenie liczby premier. Gros z nich realizowane były przez dyrektorski tandem, który z POB uczynił teatr autorski (tryptyk Mozartowski: Don Giovanni, 2008, Wesele Figara, 2009, Czarodziejski flet, 2010; Eugeniusz Oniegin Czajkowskiego, 2009; Makbet Verdiego, 2010; dwie opery Straussa: Ariadna na Naxos, 2009 i Salome, 2011). Sporadycznie reżyserowali inni twórcy (Peter Telihay – Gwałt na Lukrecji, Ewelina Pietrowiak – Halka, Karolina Sofulak – Traviata). W obsadach powracały nazwiska Anny Wierzbickiej, Anny Mikołajczyk, Katarzyny Hołysz, Julii Iwaszkiewicz, Aleksandry Buczek, Eweliny Wojciechowskiej, Anny Fabrello, Ingridy Gapovej, Joanny Cortez, Ariany Chris, Moniki Fedyk, Pawła Skałuby, Adama Zdunikowskiego, Ryszarda Minkiewicza, Aleksandra Kunacha, Leszka Skrli, Mikołaja Zalasińskiego, Roberta Gierlacha, Dariusza Macheja, Zbigniewa Maciasa, Bartłomieja Misiudy, Piotra Nowackiego, Wojciecha Gierlacha, Andrzeja Malinowskiego, Adama Palki, Łukasza Golińskiego. Po raz pierwszy pojawiły się głosy kontratenorowe: Jan Monowid, Tomasz Raczkiewicz, Karol Bartosiński. Z repertuaru baletowego zniknęła baletowa klasyka. Zespół pod kierownictwem Romana Komassy prezentował się w choreografiach współczesnych między innymi jego samego (Tango Live w ramach „Men’s Dance”, 2009), Izadory Weiss (4&4, 2008; Eurazja, 2008; Romeo i Julia, 2009), Emila Wesołowskiego (Chopinart – część II, 2010), Jacka Przybyłowicza (Kilka krótkich sekwencji w ramach „Men’s Dance”, 2009), Wojciecha Misiury (Tamashi – w ramach „Men’s Dance”, 2009).

W maju 2010 zespół został przemianowany na Bałtycki Teatr Tańca (BTT), którego dyrektorem artystycznym została I. Weiss. Kryterium przyjęcia do zespołu przestał być dyplom szkoły baletowej. Na scenie pojawili się więc także uzdolnieni tancerze bez wykształcenia akademickiego. Główne partie powierzano między innymi Franciszce Kierc, Marzenie Sosze, Beacie Gizie, Julii Lavrynowej, Michałowi Łabusiowi, Radosławowi Palutkiewiczowi, Filipowi Michalakowi, Leszkowi Przytarskiemu. Pod nową marką zespół przygotował Out (2010) i Święto wiosny (2011) Weiss oraz Sen Misiury (2011). POB dwukrotnie wzięła udział w organizowanym w Szeged przez francuską stację telewizyjną Mezzo TV Konkursie i Festiwalu Operowym Mezzo. Dzięki retransmisjom widzowie w całej Europie mogli obejrzeć Gwałt na Lukrecji Brittena (2008) i Ariadnę na Naxos (2009). Janja Vuletič, grającą główną partię w dziele Brittena, otrzymała nagrodę dla najlepszej wykonawczyni. POB i BTT prezentowały swe wykonania na innych scenach krajowych (Warszawa, Poznań, Bydgoszcz, Kraków). W 2010 brytyjska telewizja BBC wyemitowała film o najciekawszych teatrach europejskich, do których zaliczyła gdańską operę (jako jedyny polski teatr operowy). 15 XI 2011 odbyła się w Paryżu, w ramach oficjalnego Programu Kulturalnego Polskiej Prezydencji w Radzie UE, światowa prapremiera opery Elżbiety Sikory Madame Curie w reżyserii i inscenizacji Marka Weissa. JSAN

W 2012 nastąpiła zmiana nazwy z Państwowej Opery Bałtyckiej na Operę Bałtycką w Gdańsku. 27 IX 2013 odbyła się pierwsza w Gdańsku realizacja opery Krzysztofa Pendereckiego - Ubu Rex w reżyserii Janusza Wiśniewskiego. 3-4 IX 2014 spektakl Madame Curie pokazywany był w Chinach, gdzie zainaugurował pierwszą edycję Festiwalu Opery i Baletu w Tjanjin Grand Theatre. 20 XI 2015, w ramach cyklu "Opera Gedanensis", odbyła się prapremiera opery Zygmunta Krauzego Olimpia z Gdańska w reżyserii i inscenizacji Jerzego Lacha.

1 IX 2016 dyrektorem Opery Bałtyckiej został Warcisław Kunc, wraz z nim powstał nowy zespół baletu klasycznego pod kierownictwem Wojciecha Warszawskiego i Izabeli Sokołowskiej-Boulton. Pierwszą premierą sezonu 2016/2017 była La Bohème (Cyganeria) Giacomo Pucciniego. Po dziesięcioletniej przerwie 12 IV 2018 wróciła na scenę Opery Bałtyckiej w Gdańsku operetka - Orfeusz w piekle Jacques'a Offenbacha. 2 VII 2018 dyrektorem Opery Bałtyckiej w Gdańsku został Romuald Wicza-Pokojski, zaś dyrektorem muzycznym José Maria Florêncio.

13 X 2018 wystawiona została Giselle Adolpha Adama, pierwsza premiera sezonu i zarazem pierwsza pełnowymiarowa premiera baletowa przygotowana w konwencji baletu klasycznego. Choreografię przygotowali Emil Wesołowski (I akt) oraz Izabela Sokołowska-Boulton i Wojciech Warszawski (II akt). W październiku 2018 miał miejsce gościnny występ zespołu orkiestry Opery Bałtyckiej na scenie w Tallinie ze spektaklem Tango (współprodukcja z Warszawską Operą Kameralną). 16 XI 2018 odbyła się premiera Cyrulika sewilskiego Gioacchino Rossiniego w reżyserii Pawła Szkotaka, zaś 30 XII 2018 Kandyd Leonarda Bernsteina – premiera sylwestrowa i jednocześnie kończąca uroczyste obchody setnych urodzin kompozytora. 1 III 2019 miała miejsce polska prapremiera Thaïs Julesa Masseneta. 5 V 2019, dokładnie w 200. rocznicę urodzin Stanisława Moniuszki, w Roku Moniuszkowskim, wystawiona została Hrabina w reżyserii Krystyny Jandy. 22 VI 2019 miał miejsce spektakl w choreografii Mauricio Wainrota, argentyńskiego choreografa polskiego pochodzenia: Cztery pory roku w Buenos Aires Astora Piazzolli i Estancia Alberto Ginastery oraz Anna Frank – balet do muzyki Béli Bartóka. 11 X 2019 odbyła się europejska prapremiera Olgi brazylijskiego kompozytora Jorge'a Antunesa w reżyserii Romualda Wiczy-Pokojskiego. 27 XI 2019 spektakl Thaïs (reżyseria Romuald Wicza-Pokojski, kierownictwo muzyczne José Maria Florêncio) odniósł sukces na Festival of Opera and Ballet Arts (FOBA) w Starej Zagorze w Bułgarii. 31 I 2020 miała miejsce polska prapremiera i zarazem trzecia premiera na świecie dzieła włoskiego kompozytora Antonia Cagnoniego Don Bucefalo. 28 II 2020 odbyła się premiera baletowa Snu nocy letniej Felixa Medelssohna-Bartholdy'ego, w choreografii Graya Veredona. 21 VIII 2020 odbyła się zaś prapremiera opery naukowej dla dzieci i młodzieży Wehikuł czasu Francesca Bottigliero, która dostępna była w dwóch wersjach: stacjonarnie w operze oraz w live streamingu.

Tramwaj przygotowany na jubileusz 70-lecia Opery Bałtyckie, 2021

Rok 2020 był rokiem jubileuszu 70-lecia Opery Bałtyckiej, z powodu pandemii zaniechano uroczystych obchodów, dopiero 28 I 2021 na gdańskie linie wyruszył specjalnie z tej okazji oklejony tramwaj nr 1147, zaś 29 kwietnia tego roku ukazała się publikacja wypełniona wspomnieniami, zdjęciami i anegdotami, opatrzona historyczny rysem. 10 VI 2021 Jerzy Snakowski zaprosił na niezwykłe wydarzenie, jakim była Opera Chat!. 24 X 2021 został wyemitowany live streaming Fidelia Beethovena, opery wyreżyserowanej i zinterpretowanej przez Michaela Sturma. Mimo utrudniającej plany występów sytuacji pandemicznej, 21 XII 2021 odbył się spektakl Dziadka do orzechów.

25 II 2022 Tomasz Konieczny, polski bas-baryton, wystąpił z programem Apokalipsa, na który składały się Kindertotenlieder Gustava Mahlera i Pieśni Aleksandra Nowaka do słów Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, zaś w dniach 12-14 marca odbyły się spektakle Fidelio oraz wydarzenia towarzyszące – będące demonstracją solidarności z narodem Ukrainy.

19 III 2022, podczas spektaklu Thaïs Julesa Masseneta, świętowano 30 lat pracy artystycznej Marcina Bronikowskiego, śpiewającego partię Atanaela. 20 IV 2022 miała miejsce premiera sezonu – Aida Giuseppe Verdiego w reżyserii Anny Wieczur, z Małgorzatą Walewską w roli Amneris. Ze względu na zainteresowanie, dodatkowy spektakl tej opery odbył się 21 czerwca. 29 maja i 2 czerwca podczas spektakli Snu nocy letniej Orkiestrą Opery Bałtyckiej dyrygował pochodzący z Francji, a mieszkający w Polsce Franck Chastrusse-Colombier.JANSZ

W latach 2003–2009 zmodernizowano budynek opery: w pierwszym etapie – widownię, następnie zaplecze, w tym garderoby, foyer, kasy biletowe, scenę, patio i otoczenie budynku. Remonty nie rozwiązały jednak problemów lokalowych. Instytucja nadal mieściła się w gmachu będącym w złym stanie technicznym, niedającym możliwości tworzenia spektakli zgodnie ze współczesnymi kanonami sztuki teatr. W 2011 zawiązano Honorowy Komitet Budowy Nowej Opery, który rozpatrywał kilka potencjalnych lokalizacji. Największe poparcie uzyskały lokalizacje na Polskim Haku i na Młodym Mieście. Kwestią, która uniemożliwiła realizację planów, był przede wszystkim brak środków. Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, organizator Opery Bałtyckiej, w perspektywie finansowej na lata 2021–2027 nie przewiduje takiej inwestycji, gwarantując jedynie środki na niezbędne prace remontowe, takie jak np. doraźne naprawy po zalaniu wskutek ulewy nad Gdańskiem z maja 2018, gdy musiano osuszyć między innymi podłogi i wykładziny na widowni. JSAN JANSZ