PLAC HANZY

Wersja z 13:25, 9 paź 2023

Plac Hanzy (Hanza-Pl[atz]) na mapie Gdańska z lat 30. XX wieku, u góry budynek Dyrekcji Kolei (Staatsbahn-Direktion), po lewej: Brama Oliwska (Olivaer Tor), wiadukt Błędnik (Irrgartenbr[ücke]), Dworzec Gdańsk Główny (Haupt-bhf), po prawej kościół św. Bartłomieja (St. Bartholomäi Kirche]), Archiwum Państwowe (Staatsarchiv), obecna Biblioteka PAN (Stadtbibl.), szkoła św. Piotra i Pawła (Oberrealschule), obecnie Liceum Ogólnokształcące nr 1

Miejsce przyszłego Placu Hanzy po splantowaniu wałów obronnych, 1898-1900, z lewej kościół św. Jakuba, z prawej kościół św. Bartłomieja, między nimi powstaną ( i przesłonią widok) budynki szkoły św. Piotra i Pawła (1901–1904, obecnie I LO) i Archiwum Państwowe ( archiwa, od 1902)

Zabudowa południowo-wschodniej części Plac Hanzy, do prawej: kościół św. Bartłomieja, Archiwum Państwowe ( archiwa), szkoła św. Piotra i Pawła (Oberrealschule) (szczyt skrajnie po lewej)

Zabudowa północno-zachodniej części Placu Hanzy, po lewej dom (willa) prezydenta rejencji i Senatu II Wolnego Miasta Gdańska (obecnie w tym miejscu Zieleniak)

Zabudowa zachodniej części Placu Hanzy

Wypadek drogowy przy Placu Hanzy (widzianym od wschodu), na skrzyżowaniu Schichaugasse (ul. Jana z Kolna, z prawej) i Schüsseldamm (ul. Łagiewniki, z lewej), 1915

Sanatorium Hansa

Plac Hanzy, rysunek Bertholda Hellingratha, 1914; na pierwszym planie z lewej dom (willa) prezydenta rejencji (obecnie w tym miejscu Zieleniak), po prawej fragment zabudowań obecnego Liceum Ogólnokształcącego nr 1

Skrzyżowanie Placu Hanzy (z lewej), z Pfefferstadt (ul. Korzenna, tzw. Nowa Korzenna, w środku) i Stadtgraben (ul. Podwale Grodzkie) (z prawej); widok od strony Am Olivaer Tor (ul. Dyrekcyjnej)

Skrzyżowanie Placu Hanzy (z lewej) z Pfefferstadt (ul. Korzenna, tzw. Nowa Korzenna), marzec 1945

PLAC HANZY (Hansaplatz), obecnie nie istnieje, w miejscu ul. Wały Piastowskie. Zieleniec o powierzchni około 1,23 ha, powstał w 1898 na terenie splantowanych ► fortyfikacji miejskich jako jeden z elementów tzw. zielonego pierścienia, według planu Hermanna Josefa Stübbena (z 1893) zagospodarowania terenów pofortecznych. Układ kompozycyjny został podporządkowany przebiegowi tworzących go Heiliger-Leichnams-Wall (nie istnieje) i Am Jacobstor (po 1945: Przybramna, w latach 60. XX wieku wschodnia część zaliczona do ul. Wałowej). Z wylotami prowadzących do placu ulic: Paradiesgasse (Rajska), Am Schüsseldamm (Łagiewniki), Jacobswall (Gazownicza), Pfefferstadt (Korzenna, tzw. Nowa Korzenna powstała po likwidacji wałów, nie istnieje, zaplecze hotelu Monopol/ Scandic) i Am Olivaer Tor (Dyrekcyjna) związane były również wejścia na teren ogrodu.

Miał on charakter rozległego, podłużnego skweru, otoczonego ulicami i reprezentacyjną zabudową (Archiwum Państwowe nr 5; ►archiwa, ► szkoła św. Piotra i Pawła nr 6, ► dom (willa) prezydenta rejencji, następnie rezydencja prezydenta ► Senatu II Wolnego Miasta Gdańska pod nr. 15, kilka luksusowych apartamentowców (między innymi Hansa Sanatorium), luksusowa łaźnia miejska. Granice zieleńca wyznaczały okazałe szpalery wiązów, lip i klonów. Znajdowało się tu kilka placów zabaw dla dzieci.

Układ radykalnie zmieniony po II wojnie światowej w związku z planem przesunięcia części centrum śródmieścia w kierunku od ► Dworca Głównego do stoczni, w ciągu obecnych ul. Wały Piastowskie – ul. Jaracza. Z niezrealizowanego projektu (miały między innymi powstać budynki Zarządu Portu Gdańsk i Gdańskiego Urzędu Morskiego) pozostał siedmiokondygnacyjny gmach byłej Centrali Zbytu Produktów Przemysłu Węglowego, obecnie siedziba ► Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” (ul. Wały Piastowskie 24), wybudowano też zajmowany przez różne biura wieżowiec, tzw. ► Zieleniak. Przeniesiona też została linia tramwajowa z prawej strony na nową jezdnię (po lewej stronie budynek Solidarności). [KR]