SCHEWECKE GEORG, burmistrz Gdańska

Aktualna wersja na dzień 20:43, 4 sty 2023

Georg Schewecke na medalu z 1694

GEORG SCHEWECKE (3 VI 1491 Gdańsk – 25 III 1547 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Najstarszy potomek i najstarszy syn burmistrza Johanna Scheweckego i Cathariny, córki Franza Falcke.

Od 1522 był ławnikiem Głównego Miasta, od 1525 rajcą, w 1528 sędzią, od 1531 burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1532, 1536, 1540 i 1544, drugiego w 1531, 1535, 1539, 1543 i 1547, trzeciego w 1534, 1538, 1542 i 1546, czwartego w 1533, 1537, 1541 i 1545. W 1536, 1537, 1540, 1542, 1543, 1544 i 1545 był burgrabią królewskim w Gdańsku.

Urząd ławnika objął w szczytowej fazie walk społeczno–religijnych w Gdańsku, narastających już od 1517, jednak właśnie w 1522 nabierających istotnego tempa. Od lipca tego roku luterańskie w treści kazania głosił w Gdańsku świecki kaznodzieja Jacob Hegge, najpierw na obrzeżach miasta, potem w obrębie murów miejskich. W listopadzie doszło do ostrych wystąpień przeciwko Ferberom i do opuszczenia Gdańska przez burmistrza Eberharda Ferbera. Utrzymał się we władzach miasta nie tylko wówczas, ale także po przewrocie dokonanym przez pospólstwo 22–23 I 1525. Wybrano go do nowej Rady Miejskiej 26 stycznia, musiał zatem uchodzić za umiarkowanego zwolennika wzmocnienia roli pospólstwa w organach samorządowych Gdańska.

W lipcu i w sierpniu 1525 towarzyszył burmistrzowi Johannowi Wentlandowi na zjazd Hanzy. Z powodu choroby, która zmogła go w Lubece, w jego miejsce na rokowania do Kopenhagi z królem Danii Chrystianem udał się sekretarz miasta Hans Nimpsch. Toczone wówczas rozmowy raz jeszcze pokazały rozbieżność interesów między reprezentującym interesy miast pruskich Gdańskiem a pozostającą w konflikcie z Danią Lubeką. Gdańszczanie zabiegali u Duńczyków o bezpieczeństwo żeglugi w cieśninach sundzkich, zwrot zagrabionych towarów i deklarowali pokojowe nastawienie wobec Kopenhagi, gdy tymczasem Lubeka – okupując Gotlandię - oczekiwała zdecydowanego wsparcia dla swoich działań przeciwko skandynawskiemu mocarstwu. Debatowano wówczas również nad kwotą odszkodowania za transumowanie przywilejów szwedzkich – nie uznawanych w miastach Hanzy po zerwaniu szwedzko-duńskiej unii personalnej; i ta sprawa również utknęła w martwym punkcie.

Po powrocie z Lubeki wraz z nowymi władzami Gdańska znalazł się pod presją króla Zygmunta I Starego, nakazującego natychmiastowy powrót do porządków społeczno–religijnych sprzed styczniowego przewrotu. W zmienionej sytuacji opowiedział się po stronie współpracującego z królem burmistrza Philipa Bischofa. Po przybyciu monarchy do Gdańska (kwiecień 1526) poparł przywracanie katolicyzmu w mieście. Za wolą i wiedzą króla wybrano go również rajcą (czerwiec 1526), był jednym z niewielu patrycjuszy, którzy w burzliwym okresie rewolty byli członkami Rady Miejskiej przed 1525, w 1525–1526 i po 1526. W marcu 1528 na sejmiku generalnym Prus Królewskich w Elblągu, obok burmistrzów, aktualnego Philippa Bischofa oraz byłego Kurta Suchtena, był rozjemcą w sporze kupców gdańskich Bernta Monstermanna, Ortho Buthwena oraz Jacoba Panckelaw o zaaresztowany przez Szwedów statek. W sierpniu 1529 wziął udział w dwuosobowym poselstwie na dwór królewski w Krakowie, by wespół z burmistrzem Philippem Bischofem zabiegać o niewprowadzanie unii monetarnej między Prusami Królewskimi a Koroną. O ich misji 13 VIII 1529 biskup warmiński Maurycy Ferber informował z Lidzbarka sekretarza królewskiego Jana Chojeńskiego, prawdopodobne więc zanim udali się do Krakowa, zabiegali również o poparcie warmińskiego ordynariusza. W dwa lata później, także z Philippem Bischofem, reprezentował Gdańsk podczas krakowskiej koronacji vivente rege (jeszcze za życia poprzedniego władcy) Zygmunta II Augusta.

Przewodził kilku poselstwom Gdańska na zjazdy Hanzy i sejmiki pruskie. W marcu 1535, z rajcą Peterem Behme, reprezentował Gdańsk podczas obrad sejmiku generalnego w Malborku, zajmującego się między innymi przygotowaniem obrony wybrzeża Prus Królewskich na wypadek inwazji floty duńskiej. W lipcu i sierpniu tego roku obaj uczestniczyli w zjeździe Hanzy w Lüneburgu i Lubece, radząc nad wojną z Danią. Podobnie jak w 1525, również i tym razem Gdańsk nie zamierzał poprzeć Lubeki w jej sporze z Duńczykami, na co odpowiedziała ona aresztowaniem bądź nałożeniem ceł na gdańskie statki. Podjęte przez niego i Petera Behme negocjacje nie przyniosły rezultatu. Nie poskutkowały również groźby rekwizycji lubeckich towarów podczas sierpniowego Jarmarku św. Dominika. Gdańscy wysłannicy, w nadziei na ewentualne załagodzenie konfliktu Lubeki z Danią, udali się po powrocie z Lubeki w październiku 1535 do Elbląga (dołączył do nich rajca Bartholomäus Brandt), by naradzić się nad podjęciem dalszych kroków obronnych na wypadek morskiej inwazji.

W 1536 pozostawał w kontakcie z księciem Albrechtem I Hohenzollernem, z powodu kolejnych rekwizycji statków i towarów w cieśninach sundzkich, według króla Danii, Chrystiana, czynionych „dla dobra Prus”. W maju 1537, u boku burmistrza Johanna von Werdena, negocjował w Toruniu kompromis żeglugowy ze Szwedami. We wrześniu 1539 kasztelan gdański Achatius Czema nalegał natomiast na niego, by Gdańsk partycypował w ukaraniu 84 uwięzionych przez Bremę piratów. Wziął też udział w zjeździe hanzeatyckim w 1540. W maju 1542, jako reprezentant Gdańska na sejmiku pruskim w Malborku, miał zabiegać o mediację króla Zygmunta I Starego oraz Marii Habsburżanki, wdowy po królu węgierskim i czeskim Ludwiku Jagiellończyku – wówczas hiszpańskiej namiestniczki Niderlandów – w sporze pomiędzy Niderlandami a Danią. Nowy konflikt, tym razem w basenie Morza Północnego, znowu bowiem godził w interesy Gdańska.

Oprócz spraw wielkiej polityki, jako burmistrz i burgrabia królewski występował również w roli rozjemcy w lokalnych sporach i zatargach. W styczniu 1536 w towarzystwie opatów oliwskiego Laurentiusa oraz pelplińskiego Andreasa, rozsądzał spór pomiędzy oficjałem gdańskim i proboszczem kościoła św. Jana Urbanem Ulricim a Georgiem Wojnowskim o wieś Olszynkę. Był także – z tytułu powinowactwa, poprzez żonę – opiekunem Barbary Behme z domu Mandt, wdowy po burmistrzu Peterze Behme. W 1542 doprowadził do ugody i stosownego zabezpieczenia jej majątku.

Przyczynił się do powstania odpisu ukończonej w 1529 Preussische Chronik Simona Grunau’a. O samej kronice nie miał jednak wysokiego mniemania. Dał temu wyraz w 1541 w korespondencji z księciem Albrechtem Hohenzollernem, uznając ją za dzieło szkodliwe i o niskiej wartości. Był kupcem i armatorem, spadkobiercą posiadłości we Wróblewie na Żuławach Gdańskich, w 1539 posiadaczem majątku Koźliny (Güttland) w powiecie tczewskim, a w 1540 przejął po rodzinie Behme posiadłość Łaguszewo koło Trąbek Wielkich.

W 1518 poślubił Catharinę, córkę burmistrza Georga Mandta, która jako wdowa wyszła później za rajcę Heinricha Steffena. Bezdzietny, rodzina Schewecke przetrwała w bocznej linii do XVIII wieku i zaliczała się do grona patrycjatu. Jeden z późniejszych przedstawicieli rodu, Johann Ludwig Schewecke, kazał wybić w 1694 specjalny medal z rodowym drzewem genealogicznym, na którym umieścił podobiznę Georga (z brodą, wysokim kołnierzem, w ozdobnym wamsie) i z datą 1544. Medalion ten przechowywano do II wojny światowej w Muzeum Miejskim w Gdańsku, jego kopię w muzeum na zamku w Malborku. SK







Bibliografia:
Źródła:
Acta Tomiciana, t. XI, Poznań 1901.
Danziger Inventar 1531-1591, Leipzig 1913.
Hanserecesse, Abtheilung III, Muenchen und Leipzig 1913.
Matricularum Regni Poloniae Summaria, t. IV/1, Varsoviae 1910, t. IV/3, Varsoviae 1915.
Muenzen- und Medaillen-Sammlung in der Marienburg, Bd. V, Danzig 1910.
Protokoły Sejmiku Generalnego Prus Królewskich, t. 1, Toruń 2001.
Literatura:
Dworzaczkowa Jadwiga, Dziejopisarstwo gdańskie do połowy XVI wieku, Gdańsk 1962.
Foltz Max, Geschichte des Dazniger Stadthaushalts, Daznig 1912.
Gehrke Paul, Das Ebert Ferber-Buch und Seine Bedeutung fuer die Danziger Tradition der Ordensgeschichte, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 31, 1892.
Gehrke Paul, Der Geschichtsschreiber Bartholomeus Wartzmann, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 41, 1900.
Muhl John, Danziger Buergergeschlechter in laendlichem Besitz, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 71, 1931.
Ruehle Siegfried, Die Danziger Personenmedaillen, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 70, 1930.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert, Klausdorf/Schwentine 1986-1992, Bd. 1.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342-1792 i 1807-1814, t. I Spisy, t. II Biogramy, Gdańsk 2008.