PLAC HANZY

Wersja z 15:33, 22 gru 2022

Plac Hanzy (Hanza-Pl[atz]) na mapie Gdańska z lat 30. XX wieku, u góry budynek Dyrekcji Kolei (Staatsbahn-Direktion), po lewej: Brama Oliwska (Olivaer Tor), wiadukt Błędnik (Irrgartenbr[ücke]), Dworzec Gdańsk Główny (Haupt-bhf), po prawej kościół św. Bartłomieja (St. Bartholomäi Kirche]), Archiwum Państwowe (Staatsarchiv), obecna Biblioteka PAN (Stadtbibl.), szkoła św. Piotra i Pawła (Oberrealschule), obecnie Liceum Ogólnokształcące nr 1

Miejsce przyszłego Placu Hanzy po splantowaniu wałów obronnych, 1898-1900, z lewej kościół św. Jakuba, z prawej kościół św. Bartłomieja, między nimi powstaną ( i przesłonią widok) budynki szkoły św. Piotra i Pawła (1901–1904, obecnie I LO) i Archiwum Państwowe ( archiwa, od 1902)

Zabudowa południowo-wschodniej części Plac Hanzy, do prawej: kościół św. Bartłomieja, Archiwum Państwowe ( archiwa), szkoła św. Piotra i Pawła (Oberrealschule) (szczyt skrajnie po lewej)

Zabudowa północno-zachodniej części Placu Hanzy, po lewej dom (willa) prezydenta rejencji i Senatu II Wolnego Miasta Gdańska (obecnie w tym miejscu Zieleniak)

Zabudowa zachodniej części Placu Hanzy

Wypadek drogowy przy Placu Hanzy (widzianym od wschodu), na skrzyżowaniu Schichaugasse (ul. Jana z Kolna, z prawej) i Schüsseldamm (ul. Łagiewniki, z lewej), 1915

Sanatorium Hansa

Plac Hanzy, rysunek Bertholda Hellingratha, 1914; na pierwszym planie z lewej dom (willa) prezydenta rejencji (obecnie w tym miejscu Zieleniak), po prawej fragment zabudowań obecnego Liceum Ogólnokształcącego nr 1

Skrzyżowanie Placu Hanzy (z lewej), z Pfefferstadt (ul. Korzenna, tzw. Nowa Korzenna, w środku) i Stadtgraben (ul. Podwale Grodzkie) (z prawej); widok od strony Am Olivaer Tor (ul. Dyrekcyjnej)

Skrzyżowanie Placu Hanzy (z lewej) z Pfefferstadt (ul. Korzenna, tzw. Nowa Korzenna), marzec 1945

PLAC HANZY (Hansaplatz), obecnie nie istnieje, w miejscu ul. Wały Piastowskie. Zieleniec o powierzchni około 1,23 ha, powstał w 1898 na terenie splantowanych fortyfikacji miejskich jako jeden z elementów tzw. zielonego pierścienia, według planu Hermanna Josefa Stübbena (z 1893) zagospodarowania terenów pofortecznych. Układ kompozycyjny został podporządkowany przebiegowi tworzących go Heiliger-Leichnams-Wall (nie istnieje) i Am Jacobstor (po 1945: Przybramna, w latach 60. XX wieku wschodnia część zaliczona do ul. Wałowej). Z wylotami prowadzących do placu ulic: Paradiesgasse (Rajska), Am Schüsseldamm (Łagiewniki), Jacobswall (Gazownicza), Pfefferstadt (Korzenna, tzw. Nowa Korzenna powstała po likwidacji wałów, nie istnieje, zaplecze hotelu Monopol/ Scandic) i Am Olivaer Tor (Dyrekcyjna) związane były również wejścia na teren ogrodu.

Miał on charakter rozległego, podłużnego skweru, otoczonego ulicami i reprezentacyjną zabudową (Archiwum Państwowe nr 5; archiwa, szkoła św. Piotra i Pawła nr 6, dom (willa) prezydenta rejencji, następnie rezydencja prezydenta Senatu II Wolnego Miasta Gdańska pod nr. 15, kilka luksusowych apartamentowców (między innymi Hansa Sanatorium), luksusowa łaźnia miejska. Granice zieleńca wyznaczały okazałe szpalery wiązów, lip i klonów. Znajdowało się tu kilka placów zabaw dla dzieci.

Układ radykalnie zmieniony po II wojnie światowej w związku z planem przesunięcia części centrum śródmieścia w kierunku od Dworca Głównego do stoczni, w ciągu obecnych ul. Wały Piastowskie – ul. Jaracza. Z niezrealizowanego projektu (miały między innymi powstać budynki Zarządu Portu Gdańsk i Gdańskiego Urzędu Morskiego) pozostał siedmiokondygnacyjny gmach byłej Centrali Zbytu Produktów Przemysłu Węglowego, obecnie siedziba Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” (ul. Wały Piastowskie 24), wybudowano też zajmowany przez różne biura wieżowiec, tzw. Zieleniak. Przeniesiona też została linia tramwajowa z prawej strony na nową jezdnię (po lewej stronie budynek Solidarności). KR