MÖLNER REINHOLD, burmistrz Gdańska

Wersja z 13:52, 10 gru 2022

Gmerk z płyt nagrobnej jednego z członków rodziny Mölner, z kościoła NMP w Gdańsku

REINHOLD MÖLNER (1530 Gdańsk – 15 V 1585 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Syn Georga (1495 Gdańsk – 12 VII 1551 Gdańsk), ławnika Głównego Miasta (od 1531), rajcy (od 1537) i burgrabiego królewskiego w Gdańsku (w 1549), oraz Cathariny, wcześniej żony Hermana Giese, córki rajcy gdańskiego Reinholda Feldstete (zm. 24 XI 1529), po którym otrzymał swoje imię. Miał dziewięcioro rodzeństwa, w tym siostrę Cordulę, od 1554 żonę późniejszego burmistrza Gdańska Georga Kleefelda.

Od 1564 był ławnikiem Głównego Miasta, w 1565 mianowano go seniorem, przyznając mu mimo młodego wieku prymat w tym gremium. Od 1573 był rajcą, w tym samym roku sędzią, w 1575 i 1576 kamlarzem. Od 1577 był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1578 i 1581, drugiego w 1577, 1580 i 1584, trzeciego w 1583, czwartego w 1579, 1582 i 1585. W 1582 był burgrabią królewskim w Gdańsku, z powodu długiej nieobecności w mieście, spowodowanej misjami dyplomatycznymi, musiał zaakceptować przejęcie tego urzędu przez Georga Rosenberga.

Po powołaniu do składu Ławy rychło znalazł się w gronie urzędników reprezentujących Gdańsk we wszelkich kwestiach spornych o charakterze politycznym i gospodarczym na forum sejmiku pruskiego i sejmów koronnych. W listopadzie–grudniu 1568 był w składzie delegacji gdańskiej, wysłanej do Warszawy w celu złożenia królowi polskiemu Zygmuntowi II Augustowi wyjaśnień z powodu niewpuszczenia w mury miasta królewskiej Komisji Karnkowskiego. Król wyjaśnień nie przyjął i zażądał od Gdańska bezwarunkowego podporządkowania się swojej woli. 25 I 1569 znalazł się zatem w składzie delegacji, która pod kierownictwem jego szwagra, burmistrza Georga Kleefelda, stawiła się na sejm w Lublinie, by bronić się przed zarzutami o nieposłuszeństwo wobec króla, a jednocześnie zabiegać o utrzymanie autonomii miasta i Prus Królewskich. Wysłannicy Gdańska negocjowali również uwolnienie szwedzkich statków, zarekwirowanych przez królewskich kaprów. Po ogłoszeniu 16 III 1569 przez Zygmunta II Augusta zniesienia autonomii Prus Królewskich i nakazującego jej stanom włączyć się w sejmowe struktury Rzeczypospolitej, był członkiem delegacji gdańskiej, która 18 III 1569 złożyła suplikę, między innymi protestującą przeciwko tej drugiej – jak określano decyzję króla – inkorporacji. W wyniku oporu przedstawiciele Gdańska zostali zaaresztowani i postawieni przed sąd sejmowy. Król nie tylko wymusił przyjęcie postanowień o zniesieniu autonomii Prus Królewskich, ale w 1570 narzucił miastu również tzw. Konstytucję Karnkowskiego, ograniczające uprawnienia żeglugowe i samorządowe miasta. Dopiero wówczas uwięzieni delegaci powrócili do Gdańska.

Jesienią 1575, już jako rajca, z burmistrzem Constantinem Ferberem reprezentował Gdańsk na wolnej elekcji, wymuszonej ucieczką z Polski do Francji króla Henryka Walezego. Wysłannicy Gdańska oddali głos na cesarza Maksymiliana. W następstwie nieuznania królem wybranego przez większość elektorów Stefana Batorego, doszło do buntu i wojny Gdańska z tym władcą. Podczas oblężenia miasta zaliczał się do partii „wojennej”, nie obawiającej się siłowego rozwiązania konfliktu i kierował obroną miasta. Złamał bunt części gdańskich żołnierzy, nakazując aresztować wyrażającego się źle o Radzie Miejskiej oficera Mertena Hollanda. W czasie trwania konfliktu dwukrotnie, jako rajca, a następnie (od 15 V 1577) już jako burmistrz, wybierany był do składu poselstw gdańskich do rozmów z przedstawicielami króla, kasztelanem gdańskim Janem Kostką oraz hetmanem Janem Zborowskim. Negocjacje nie przynosiły efektu, jednak Gdańsk zyskiwał na czasie. W rezultacie nierozstrzygniętej wojny doszło do kompromisu między stronami i przyjęcia miasta do łaski królewskiej (grudzień 1577).

W następnych latach kilkakrotnie posłował na dwór królewski do Krakowa i Warszawy, negocjując w 1581, 1582 i 1585 w najbardziej żywotnych interesach miasta, w tym w sprawie traktatu o cle palowym, rewidującego między innymi wysokość ceł narzuconą przez Konstytucję Karnkowskiego. Gdańsk starał się także o przejęcie przywilejów w handlu z angielską Kompanią Wschodnią, które podczas wojny ze Stefanem Batorym kosztem gdańszczan zyskał Elbląg. Jego ostatnia bytność na dworze, w 1585, przyczyniła się do przyjęcia nowego traktatu o cle palowym (luty 1585), na mocy którego zniesiono szereg ograniczeń narzuconych wcześniej przez ustalenia Karnkowskiego.

Reprezentował Gdańsk na sejmikach i zjazdach pruskich, między innymi w sierpniu 1576 w Gniewie, we wrześniu 1578 w Chełmnie, w maju 1579 w Grudziądzu, w czerwcu 1579 w Chełmnie, we wrześniu i listopadzie 1579 w Grudziądzu, w maju 1580 w Malborku, w kwietniu 1581 w Grudziądzu, w maju i listopadzie 1582 w Malborku, we wrześniu 1582 w Toruniu. Pozostawał w kontaktach z wieloma ośrodkami i miastami hanzeatyckimi, między innymi w 1575 jako kamlarz przekazywał miastu Rewal kwotę nałożonej na Gdańsk kontrybucji w wysokości 400 talarów. W latach 1573–1575, jako rajca, odegrał także pewną rolę w ówczesnych sporach społeczno-religijnych w mieście, broniąc ortodoksji luterańskiej i występując przeciwko społecznemu radykalizmowi grupy tzw. Dzieci Chrystusowych Kaspra Goebela, zyskujących aplauz pośród uboższych warstw ludności. Wystąpił wówczas jako rzecznik cechów, broniący ich spójności, ale też i tradycyjnej hierarchii społecznej. W 1579, już jako burmistrz, powołany został w związku z tym do specjalnej komisji wewnątrzmiejskiej, która miała zająć się reformą przedstawicielstwa cechowego. Działalność komisji nie przyniosła jednak efektów, on sam oskarżany był o torpedowanie jej prac.

Był właścicielem firmy kupieckiej zajmującej się handlem i interesami finansowymi na dużą skalę. Od 1571 dzierżawił należącą do opatów klasztoru cystersów w Oliwie wieś Strzyżę (Górną). W 1585 trzymał w dzierżawie wieś Stare Babki na Żuławach. Ustawiczne rozjazdy i aktywna działalność polityczna osłabiły jednak pozycję finansową rodziny i nie pozwoliły jej utrzymać się w szeregach patrycjatu w kolejnych pokoleniach.

14 II 1557 poślubił Annę (zm. 28 I 1582), córkę rajcy Głównego Miasta, Johanna Konnerta. Syn Reinhold po 1590 poślubił nieznaną bliżej Elisabeth, zmarł młodo (data śmierci nieznana), nie osiągnąwszy urzędniczych godności. Córka Elisabeth (24 IX 1559 – 1610, pochowana w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP)) wyszła w 1584 za ławnika Friedricha Hüttfelda. Druga z córek, Catharina, poślubiła 24 III 1589 rajcę Waltera von Holtena i zmarła w 1615, przeżywszy męża o rok. SK







Bibliografia:
Danziger Inventar 1531-1591, Leipzig 1913.
Behring W., Beitraege zur Geschichte des Jahres 1577, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 45, 1902.
Bodniak Stanisław, Skorupska Zofia, Jan Kostka, kasztelan gdański, prezes Komisji Morskiej i rzecznik Unii Prus z Koroną, Gdańsk 1979.
Simson Paul, Westpreussens und Danzigs Kampf gegen die polnischen Unionbestrebungen in den letzten Jahren des Koenigs Sigismund August, Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins, H. 37, 1897.
Sławoszewska Maria, Möler Reinhold, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 22, 1977.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert, Klausdorf/Schwentine 1986-1992, Bd. I.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342-1792 i 1807-1814, t. II, Gdańsk 2008.