JORDAN WILHELM, burmistrz Gdańska

Wersja z 21:24, 22 lis 2022

WILHELM JORDAN (około 1400 Gdańsk – 20 VIII 1461 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Najprawdopodobniej był synem gdańskiego kupca i armatora Petera Jordana (około 1365 – 1438) i Kathariny. Jego rodzeństwem lub bliskimi krewnymi byli urodzeni w Gdańsku: pisarz miejski oraz kanonik sambijski Jakob, oraz kupcy Christian i Hermann.

Od 1423 roku zajmował się handlem. Od 1431 był ławnikiem Głównego Miasta, od 1433 był rajcą. Od 1454 burmistrz. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1455 i 1459, drugiego w 1454 i 1458, trzeciego w 1461, czwartego w 1460.

Od 1439 uczestniczył w zjazdach stanów pruskich, a po przystąpieniu w 1440 Głównego Miasta Gdańska do Związku Pruskiego uczestniczył w jego zjazdach. Początkowo ugodowy wobec Krzyżaków, nie dążył do zbrojnej konfrontacji, w 1452 odmówił udziału w poselstwie Związku Pruskiego do cesarza Fryderyka III ze skargą na Krzyżaków. Zmienił postawę pod wpływem radykalizujących się antykrzyżackich nastrojów i pod naciskiem Rady Miejskiej Głównego Miasta wybrany został członkiem delegacji mającej wziąć udział w procesie Zakonu przeciw Związkowi Pruskiemu w Wiener – Neustadt (Austria). Otrzymał od władz miejskich postulaty oczekiwanych ustępstw finansowych i terytorialnych ze strony Krzyżaków, przed udaniem się na dwór cesarski uczestniczył również w obradach Tajnej Rady Związku Pruskiego w Toruniu, gdzie spisane zostały skargi stanów na Zakon. W drodze na dwór Fryderyka III z innymi przedstawicielami stanów pruskich został napadnięty i ograbiony, do 7 IX 1453 przebywał w niewoli morawskiego rycerza Miltitza. Wolność członkowie poselstwa odzyskali dopiero po interwencji władcy Czech Władysława Habsburga Pogrobowca oraz (od 1458 jego następcy na czeskim tronie) Jerzego z Podiebradów. Oczekując na kolejne instrukcje Tajnej Rady Związku Pruskiego zatrzymał się w Pradze, 28 X 1453 brał udział w uroczystościach koronacyjnych Władysława Pogrobowca, został wówczas pasowany został na rycerza.

Po przybyciu do Wiednia uczestniczył w procesie z Zakonem, w wyniku którego 5 XII 1453 cesarz Fryderyk III wydał wyrok nakazujący rozwiązanie Związku Pruskiego. Na dworze cesarskim 10 XII 1453 otrzymał dokument szlachectwa oraz dziedzicznie herb własny, przedstawiający w czarnym polu tarczy złotego lwa wyskakującego zza czerwonego muru o trzech blankach.

Tuż po jego powrocie do Gdańska, 26 I 1454 Tajna Rada Związku Pruskiego podjęła decyzję o wszczęciu powstania zbrojnego przeciwko zakonowi krzyżackiemu. W związku z tym w połowie lutego 1454 wysłany został jako jeden z posłów do Krakowa w celu odbycia rozmów dotyczących przejścia Prus pod panowanie króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka. Brał udział w uroczystej audiencji u króla i dwutygodniowych rozmowach o przyznaniu Gdańskowi przywilejów (przekazania Głównemu Miastu obszaru całego komturstwa gdańskiego, dodatkowo Bytowa, Lęborka, Pucka i części Żuław, zniesienia cła funtowego i prawa nadbrzeżnego). Propozycje te Kazimierz Jagiellończyk i jego doradcy odrzucili jako zbyt silnie ograniczające władzę króla polskiego nad Gdańskiem. Mimo to 6 III 1454 zaakceptował dokument poddania się Prus i przejścia pod zwierzchnią władzę Korony, na czele gdańskiej delegacji złożył przysięgę wierności królowi polskiemu. 9 IV 1454 na zjeździe w Grudziądzu nakłaniał przedstawicieli Związku do przyjęcia postanowień krakowskich. Razem z przedstawicielami stanów pruskich złożył następnie w Toruniu 15 IV 1454 kolejną przysięgę wierności Kazimierzowi Jagiellończykowi.

Po powrocie do Gdańska wybrany został 26 IV 1454 na urząd burmistrza Głównego Miasta. Brał udział w wojnie trzynastoletniej, od kwietnia do czerwca 1454 dowodził gdańskimi wojskami oblegającymi Sztum, a następnie zamek malborski, skąd odwołany został na własną prośbę. W lipcu 1454 brał udział w zjeździe stanów pruskich z królem polskim w Grudziądzu. W 1456 uczestniczył w zjazdach w Elblągu i Toruniu podczas których omawiano kwestię spłaty żołdu zaciężnym, udzielił na ten cel Radzie Miejskiej Torunia pożyczki w wysokości 1600 grzywien. W czasie buntu Koggego we wrześniu 1456 został uwięziony przez spiskowców i 2 X 1456 pozbawiony urzędu. Po opanowaniu sytuacji (23 II 1457) powrócił na urząd burmistrza. W maju 1457 brał udział w rokowaniach z zaciężnymi zakonu krzyżackiego, co doprowadziło do wykupu przez Polskę zamku malborskiego, Iławy i Tczewa. W tym samym roku polecił królowi na stanowisko burgrabiego gdańskiego Reinholda Niederhofa, pierwszego na tym urzędzie. W listopadzie 1459 dowodził krótko obroną okręgu lęborskiego przed wojskami krzyżackimi i pomorskimi Eryka II.

Był właścicielem parcel miejskich na Lastadii i wsi Knybawa pod Tczewem. W 1431 ożenił się z Margarethą, córką kupca i armatora Heinricha von der Beke oraz Dorothey Letzkau, bratanicy burmistrza Gerarda von der Bekego oraz wnuczkę zamordowanego przez Krzyżaków w 1411 burmistrza Conrada Letzkaua. Około 1445-1450 poślubił nieznaną bliżej Gertrudę. Z pierwszego małżeństwa miał najprawdopodobniej synów Heinricha i Georga oraz córkę Barbarę (bądź Elisabeth), z drugiego syna Andreasa. W 1463 prawnym opiekunem jego dzieci był Hans Trost. Znał język polski. EB







Bibliografia:
Polska Akademia Nauk Biblioteka Gdańska, sygn. Ms 616, k. 7 i 10 (herb).
Biskup Marian, Jordan Wilhelm (ok.1400-1461), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 11, 1964/1965.
Schwarz Arthur, Jordan Wilhelm, w: Altpreussische Biographie, Bd. 1, Königsberg 1936, s. 310.
Wiebe Enrique H., Genealogische notizen über die Danziger patrizierfasmilien Abtshagen und Jordan, Der Deutsche Herold, 20, 1889, s. 65.
Zdrenka Joachim, Jordan Wilhelm, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994.