BODECK NICOLAUS von, burmistrz Gdańska

Wersja z 12:17, 16 gru 2022

Nicolaus von Bodeck według Izaaka Saala, 1677

NICOLAUS von BODECK (Bodecker; 30 VIII 1611 Gdańsk – 21 VII 1676 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Syn burmistrza Valentina Bodecka i Agathy, córki burmistrza Johanna van der Lindego. Miał dziesięcioro rodzeństwa, w tym młodszego brata Valentina, między innymi ławnika (od 1650) i rajcę (od 1677). W młodości wysłany został do Korony w celu nauki języka polskiego, od maja 1619 uczeń Gimnazjum Akademickiego, następnie studiował na uniwersytetach w Strasburgu (1628) i w Lejdzie (1632).

W marcu 1635 został z nominacji króla polskiego Władysława IV członkiem Komisji Okrętów Królewskich, powołanej przez monarchę celem budowy polskiej floty wojennej. Ponieważ władze miasta Gdańska nie chciały obecności tej floty we własnym porcie, obawiając się tak ingerencji władcy w swoje sprawy wewnętrzne, jak i pragnąc zachować pewnego rodzaju neutralność, nie narażającą jednostek gdańskich na reperkusje, dostrzegając ten konflikt interesów rychło poprosił o zwolnienie z tego stanowiska.

Od 1637 był ławnikiem, od 1643 rajcą, w 1644 sędzią. Od 1664 (przez 12 lat) był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1665, 1669 i 1673, drugiego w 1664, 1668 i 1672, trzeciego w 1667, 1671 i 1675, czwartego w 1666, 1670, 1674 i 1676. W 1661 i 1670 był burgrabią królewskim w Gdańsku. Przynajmniej od 1667 był też zarządcą posiadłości wiejskich miasta na Wyżynie Gdańskiej.

W 1660, jeszcze jako rajca, zaangażował się w poprawę stanu sanitarnego miasta. Był jednym z inicjatorów wprowadzonego ostatecznie w 1661 powszechnego podatku od oczyszczania ulic, który nałożono na mieszkańców Głównego Miasta. Osobiście przekonywał gdańszczan do tego projektu, zwracając zwłaszcza uwagę na potrzebę zachowania „ozdoby” miasta, czyli poprawienia jego estetyki, psutej (szczególnie w oczach przybyszów) przez nadmierne zanieczyszczenie ulic. W 1663 i 1664 (już jako burmistrz) zadecydował o wyasygnowaniu z kasy Kamlarii ogromnej kwoty ponad 9 tysięcy grzywien z przeznaczeniem na sprawniejsze usuwanie nieczystości z najbardziej prestiżowej części miasta, zwłaszcza z ciągu ulicznego Długa–Długi Targ.

W 1673 był zwolennikiem i inicjatorem zastosowania sankcji wobec kontrowersyjnego luterańskiego pastora Aegidiusa Straucha (pozbawienia stanowiska kaznodziei przy kościele św. Trójcy oraz godności rektora Gimnazjum Akademickiego, także zakazu głoszenia kazań). Naraził się tym wspierającej kaznodzieję opozycji rzemieślniczej, która 4 I 1674 urządziła demonstrację przed jego domem. Pod wpływem tych wydarzeń Aegidius Strauch czasowo został przywrócony na swoje stanowisko. Jesienią 1675 doprowadził jednak do pozbawienia duchownego funkcji, i w konsekwencji do opuszczenia Gdańska.

Lokował kapitały w zakup posiadłości ziemskich, przejmując je często w zamian za niespłacone długi. W ten sposób wszedł w posiadanie między innymi w 1658 wsi Lipniki w okolicach Elbląga. Prawdopodobnie tak samo przejął w zarząd kilka wsi w Prusach Książęcych (w pobliżu Pasłęka), należących do pruskiej gałęzi rodziny von Bodeck: około 1658 wszedł w posiadanie wsi Jelonki i Marwica, zaś w 1670 Barzyny i Dziśnitów. Posiadał bogaty księgozbiór odziedziczony w 1634 po rodzicach.

14 VI 1633 poślubił Elisabeth (zm. 25 XI 1643), córkę burmistrza Johanna Roggego, 30 VI 1648 ożenił się z Constantią, córką ławnika i rajcy (od 1641), właściciela Nowca Salomona Giesego 12 XI 1590 Gdańsk – 17 VI 1651 Gdańsk), syna z kolei burmistrza Constantin. Z okazji zawarcia drugiego związku, brat panny młodej, Constantin, ułożył dwa wiersze weselne: po łacinie, adresowanym do pana młodego, i po niemieckim dla siostry.

Z obu małżeństw doczekał się ośmiorga dzieci. Z pierwszego związku pochodzili synowie Ludwig (7 VII 1634 Gdańsk – 2 III 1655 Kraków, pochowany w kościele Najświętszej Marii Panny) (NMP) i Johann (1638 Gdańsk – 6 II 1694 Gdańsk), od 20 IV 1671 męż Cathariny Elisabeth (5 IV 1651 Gdańsk – 11 X 1689 Gdańsk), córki właściciela dworu w Lublewie Jacoba von Bergen, ojca ośmiorga dzieci, oraz córka Barbara (2 VIII 1636 Gdańsk – 1 X 1653 Sopot). Z drugiego małżeństwa doczekał się córek Concordii (27 IV 1649 Gdańsk – 1713), Agathy (ur. 11 I 1650 Gdańsk), Constantii (ur. 22 IX 1655), Adelgundy (ur. 10 IV 1657 Gdańsk) i Cathariny (4 I 1660 – pochowana 18 XI 1723 w kościele NMP). Concordia była żoną Johanna Heinricha Giesego i następnie od 16 VIII 1688 burmistrza Andreasa Borckmanna, Agatha od 16 V 1679 żoną Daniela Schlieffa, ławnika (od 1666) i rajcy (od 1678), Adelgunde od 1692 była żoną Georga Friedricha Schradera, ławnika (od 1708) i rajcy (od 1716), Constantia od 16 I 1682 była żoną Carla Ehlera, ławnika (od 1681) i rajcy (w 1686), jej synem był burmistrz Carl Gottlieb Ehler, Catharina od 25 II 1685 była żoną Georga (ochrzczony 24 VIII 1656 Gdańsk – 24 XII 1686 Gdańsk), syna Petera Bentzmanna.

Pochowany 30 VII 1676 w kościele NMP, mowę pogrzebową wygłosił drugi pastor tego kościoła, Abraham Heyse. DK