CZIRENBERG DANIEL, burmistrz Gdańska
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | '''DANIEL CZIRENBERG''' (Czierenberg, Cyrembergk, Zirenberg, Syrenbergk, Sierenbergk, Czirenberg, Czyrenberch; 1547 Gdańsk – 19 VI 1602 | + | '''DANIEL CZIRENBERG''' (Czierenberg, Cyrembergk, Zirenberg, Syrenbergk, Sierenbergk, Czirenberg, Czyrenberch; 1547 Gdańsk – 19 VI 1602 [[KRZYŻOWNIKI | Krzyżowniki]] pod Gdańskiem), [[BURMISTRZOWIE MIAST GDAŃSKICH | burmistrz]] Gdańska. Pochodził z rodziny wywodzącej się z Hesji, wymienianej pośród rycerstwa tej ziemi jeszcze w XIII wieku (między innymi w wojsku cesarza Rudolfa). Jej mieszczańska gałąź miała duże znaczenie w Bremie, gdzie jego dziadek, Heinrich Czirenberg, był w początkach XVI wieku burmistrzem. Ojciec Johann (zm. 1548) przybył do Gdańska z dwoma bratankami, Heinrichem i Kurtem, i został w 1528 roku [[ŁAWA MIEJSKA | ławnikiem]] [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]], w 1531 [[RADA MIEJSKA | rajcą]]. Matką była Dorothea, córka rajcy Georga Schepera. Miał dwóch starszych braci: Heinricha (ur. 1543), zmarłego w dzieciństwie, i Hansa (ur. 1542), zmarłego w stanie bezżennym w 1577 roku, podczas oblężenia miasta w [[WOJNA GDAŃSKA Z KRÓLEM POLSKIM STEFANEM BATORYM | wojnie Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym]]. Jego siostra Barbara (1528 – po 1572) poślubiła w 1548 roku kupca Michaela Wicherlinga; mężatką była Dorothea (1527–1564, zmarła zapewne podczas [[EPIDEMIE NOWOŻYTNE | epidemii dżumy w Gdańsku]]), jednak jej osoba w źródłach miesza się z osobą jej matki o tym samym imieniu; trzecia siostra, Catharina, zmarła w dzieciństwie. <br/><br/> |
| + | Od 1575 roku był ławnikiem, od 1579 rajcą, w 1581 [[SĘDZIA | sędzią]]. Od 1586 pełnił funkcję burmistrza. Urząd pierwszego burmistrza sprawował w latach 1587, 1591, 1595 i 1599, drugiego w 1586, 1590, 1594, 1598 i 1602, trzeciego w 1588, 1589, 1593 i 1601, czwartego w 1592, 1597 i 1600. W roku 1600 był [[BURGRABIOWIE | burgrabią]] królewskim w Gdańsku. <br/><br/> | ||
| + | Podczas wojny Gdańska ze Stefanem Batorym wyznaczono go w lipcu–sierpniu 1577 roku (razem z kilkoma innymi rajcami) do kontroli obcych statków wpływających do portu gdańskiego. W październiku 1581 był jednym z dwóch wysłanników Gdańska na zjazd Hanzy w Lubece. W 1582 roku towarzyszył burmistrzowi [[MÖLNER REINHOLD | Reinholdowi Mölnerowi]] w jego misji do Polski, w tak zwanej sprawie angielskiej, czyli próbie odebrania Elblągowi prymatu w kontaktach z angielską Kompanią Wschodnią. Sprawa handlu z Anglią była również przedmiotem negocjacji gdańskich wysłanników, w tym i jego, na zjeździe [[HANZA | Hanzy]] w październiku–listopadzie 1584. <br/><br/> | ||
| + | Jako burmistrz został raz jeszcze oddelegowany na zjazd Hanzy w Lubece – w 1590 roku. Odegrał istotną rolę w ówczesnych sporach o charakterze religijnym jako jeden z czołowych przywódców obozu q kalwińskiego w Gdańsku. W 1585 brał udział w rozgraniczaniu posiadłości miejskich i biskupich na [[CHEŁM | Chełmie]] (Stolzenberg). 30 IX 1587 jako pierwszy (prezydujący) burmistrz odmówił w imieniu miasta biskupowi włocławskiemu Hieronimowi Rozrażewskiemu oddania katolikom [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]] (NMP), zasłaniając się koniecznością uzgodnienia tego z pozostałymi ordynkami. W toku dalszych negocjacji o tę świątynię wykorzystał swoje znajomości na dworze królewskim w Warszawie, między innymi z kanclerzem Janem Zamoyskim oraz nuncjuszem apostolskim Germanikiem Malaspiną, i uzyskawszy podczas sejmu w kwietniu 1596 roku audiencję u króla polskiego Zygmunta III, ostatecznie zneutralizował niekorzystne dla Gdańska wyroki królewskich sądów w tej sprawie. Kościół NMP pozostał w gestii protestantów. Także za jego sprawą niechętnie postrzegani w mieście [[JEZUICI | jezuici]] – czołowa siła kontrreformacji – nie otrzymali klasztoru [[BRYGIDKI | brygidek]]. <br/><br/> | ||
| + | Odegrał ważną rolę w dziejach [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]], zwłaszcza po jego odnowieniu w 1580 roku. W 1581 powołano go w Radzie Miasta na funkcję inspektora – [[PROTOSCHOLARCHA | protoscholarę]]nadzorującego pracę i działalność tej placówki. Funkcję tę wypełniał w latach następnych, między innymi biorąc w 1583 roku udział w publicznym egzaminie na zakończenie roku szkolnego. W 1601 roku, w ramach burmistrzowskich obowiązków zarządcy Mierzei i Szkarpawy, wprowadził w obu tych okręgach przymus szkolny, zobowiązując rodziców do utrzymywania szkół nawet w wypadku nieposyłania do nich dzieci. W XVIII wieku [[HANOW MICHAEL CHRISTOPH | Michael Christoph Hanow]] bardzo wysoko oceniał jego zasługi dla gdańskiego szkolnictwa, uważając, że pod jego nadzorem Gimnazjum Akademickie osiągnęło „doskonałą formę i wspięło się na szczyt w swoim rozwoju”. W 1602 roku przekazał część swego księgozbioru [[BIBLIOTEKA RADY MIEJSKIEJ GDAŃSKA | Bibliotece Rady Miejskiej]], co zostało upamiętnione ufundowaniem portretu ofiarodawcy, który zawieszono w pomieszczeniach biblioteki przy Gimnazjum Akademickim. <br/><br/> | ||
| + | Od 1579 roku był właścicielem reprezentacyjnej kamienicy przy Langgase 59 (ul. Długa). W latach 1571–1586 był właścicielem wsi Kłosowo (w powiecie kartuskim), w 1600 wszedł w posiadanie majątku Krzyżowniki (Tempelburg) pod Gdańskiem, gdzie znajdowała się jego letnia rezydencja i gdzie zmarł podczas epidemii dżumy. <br/><br/> | ||
| + | 9 XII 1571 roku w kościele NMP poślubił Annę (1 VIII 1555 – 21 IX 1621), córkę ławnika Kaspra Schachmanna. Miał z nią jedenaścioro dzieci, z których siedmioro dożyło wieku dojrzałego. Najwyższą rangę spośród nich uzyskał późniejszy burmistrz Gdańska [[CZIRENBERG JOHANN | Johann]] (ur. 1 IX 1574). Syn Caspar (31 X 1576 – 1632) był dobrze sytuowanym kupcem, trzykrotnie żonatym: od 1603 z Dorotheą, córką rajcy elbląskiego Johanna von Bodecka, od 1608 z Kordulą Hein z rodziny o patrycjuszowskich tradycjach, od 1625 z Barbarą, córką rajcy Eduarda von Rüdigera. Ludwig (28 IX 1587 – 1634 podczas zarazy) był żonaty z Cathariną Sparenberg i pozostawił siedmioro dzieci. Heinrich (7 II 1586 – 1623) zmarł w stanie bezżennym. Córka Dorothea (ur. 2 X 1580) wyszła w 1599 roku za mąż za rajcę Heinricha Heina, Barbara (ur. 20 X 1589) poślubiła w 1610 Daniela Krausego, Brigitte (ur. 19 VIII 1591) została żoną ławnika Heinricha Schwartzwalda. <br/><br/> | ||
| + | Pochowany został 19 VI 1602 w krypcie kościoła NMP. W 1616 roku potomkowie upamiętnili jego oraz matkę Annę epitafium umieszczonym na ścianie tego kościoła. {{author: SK}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] | ||
Wersja z 16:54, 12 sie 2019
DANIEL CZIRENBERG (Czierenberg, Cyrembergk, Zirenberg, Syrenbergk, Sierenbergk, Czirenberg, Czyrenberch; 1547 Gdańsk – 19 VI 1602 Krzyżowniki pod Gdańskiem), burmistrz Gdańska. Pochodził z rodziny wywodzącej się z Hesji, wymienianej pośród rycerstwa tej ziemi jeszcze w XIII wieku (między innymi w wojsku cesarza Rudolfa). Jej mieszczańska gałąź miała duże znaczenie w Bremie, gdzie jego dziadek, Heinrich Czirenberg, był w początkach XVI wieku burmistrzem. Ojciec Johann (zm. 1548) przybył do Gdańska z dwoma bratankami, Heinrichem i Kurtem, i został w 1528 roku ławnikiem Głównego Miasta, w 1531 rajcą. Matką była Dorothea, córka rajcy Georga Schepera. Miał dwóch starszych braci: Heinricha (ur. 1543), zmarłego w dzieciństwie, i Hansa (ur. 1542), zmarłego w stanie bezżennym w 1577 roku, podczas oblężenia miasta w wojnie Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym. Jego siostra Barbara (1528 – po 1572) poślubiła w 1548 roku kupca Michaela Wicherlinga; mężatką była Dorothea (1527–1564, zmarła zapewne podczas epidemii dżumy w Gdańsku), jednak jej osoba w źródłach miesza się z osobą jej matki o tym samym imieniu; trzecia siostra, Catharina, zmarła w dzieciństwie.
Od 1575 roku był ławnikiem, od 1579 rajcą, w 1581 sędzią. Od 1586 pełnił funkcję burmistrza. Urząd pierwszego burmistrza sprawował w latach 1587, 1591, 1595 i 1599, drugiego w 1586, 1590, 1594, 1598 i 1602, trzeciego w 1588, 1589, 1593 i 1601, czwartego w 1592, 1597 i 1600. W roku 1600 był burgrabią królewskim w Gdańsku.
Podczas wojny Gdańska ze Stefanem Batorym wyznaczono go w lipcu–sierpniu 1577 roku (razem z kilkoma innymi rajcami) do kontroli obcych statków wpływających do portu gdańskiego. W październiku 1581 był jednym z dwóch wysłanników Gdańska na zjazd Hanzy w Lubece. W 1582 roku towarzyszył burmistrzowi Reinholdowi Mölnerowi w jego misji do Polski, w tak zwanej sprawie angielskiej, czyli próbie odebrania Elblągowi prymatu w kontaktach z angielską Kompanią Wschodnią. Sprawa handlu z Anglią była również przedmiotem negocjacji gdańskich wysłanników, w tym i jego, na zjeździe Hanzy w październiku–listopadzie 1584.
Jako burmistrz został raz jeszcze oddelegowany na zjazd Hanzy w Lubece – w 1590 roku. Odegrał istotną rolę w ówczesnych sporach o charakterze religijnym jako jeden z czołowych przywódców obozu q kalwińskiego w Gdańsku. W 1585 brał udział w rozgraniczaniu posiadłości miejskich i biskupich na Chełmie (Stolzenberg). 30 IX 1587 jako pierwszy (prezydujący) burmistrz odmówił w imieniu miasta biskupowi włocławskiemu Hieronimowi Rozrażewskiemu oddania katolikom kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP), zasłaniając się koniecznością uzgodnienia tego z pozostałymi ordynkami. W toku dalszych negocjacji o tę świątynię wykorzystał swoje znajomości na dworze królewskim w Warszawie, między innymi z kanclerzem Janem Zamoyskim oraz nuncjuszem apostolskim Germanikiem Malaspiną, i uzyskawszy podczas sejmu w kwietniu 1596 roku audiencję u króla polskiego Zygmunta III, ostatecznie zneutralizował niekorzystne dla Gdańska wyroki królewskich sądów w tej sprawie. Kościół NMP pozostał w gestii protestantów. Także za jego sprawą niechętnie postrzegani w mieście jezuici – czołowa siła kontrreformacji – nie otrzymali klasztoru brygidek.
Odegrał ważną rolę w dziejach Gimnazjum Akademickiego, zwłaszcza po jego odnowieniu w 1580 roku. W 1581 powołano go w Radzie Miasta na funkcję inspektora – protoscholaręnadzorującego pracę i działalność tej placówki. Funkcję tę wypełniał w latach następnych, między innymi biorąc w 1583 roku udział w publicznym egzaminie na zakończenie roku szkolnego. W 1601 roku, w ramach burmistrzowskich obowiązków zarządcy Mierzei i Szkarpawy, wprowadził w obu tych okręgach przymus szkolny, zobowiązując rodziców do utrzymywania szkół nawet w wypadku nieposyłania do nich dzieci. W XVIII wieku Michael Christoph Hanow bardzo wysoko oceniał jego zasługi dla gdańskiego szkolnictwa, uważając, że pod jego nadzorem Gimnazjum Akademickie osiągnęło „doskonałą formę i wspięło się na szczyt w swoim rozwoju”. W 1602 roku przekazał część swego księgozbioru Bibliotece Rady Miejskiej, co zostało upamiętnione ufundowaniem portretu ofiarodawcy, który zawieszono w pomieszczeniach biblioteki przy Gimnazjum Akademickim.
Od 1579 roku był właścicielem reprezentacyjnej kamienicy przy Langgase 59 (ul. Długa). W latach 1571–1586 był właścicielem wsi Kłosowo (w powiecie kartuskim), w 1600 wszedł w posiadanie majątku Krzyżowniki (Tempelburg) pod Gdańskiem, gdzie znajdowała się jego letnia rezydencja i gdzie zmarł podczas epidemii dżumy.
9 XII 1571 roku w kościele NMP poślubił Annę (1 VIII 1555 – 21 IX 1621), córkę ławnika Kaspra Schachmanna. Miał z nią jedenaścioro dzieci, z których siedmioro dożyło wieku dojrzałego. Najwyższą rangę spośród nich uzyskał późniejszy burmistrz Gdańska Johann (ur. 1 IX 1574). Syn Caspar (31 X 1576 – 1632) był dobrze sytuowanym kupcem, trzykrotnie żonatym: od 1603 z Dorotheą, córką rajcy elbląskiego Johanna von Bodecka, od 1608 z Kordulą Hein z rodziny o patrycjuszowskich tradycjach, od 1625 z Barbarą, córką rajcy Eduarda von Rüdigera. Ludwig (28 IX 1587 – 1634 podczas zarazy) był żonaty z Cathariną Sparenberg i pozostawił siedmioro dzieci. Heinrich (7 II 1586 – 1623) zmarł w stanie bezżennym. Córka Dorothea (ur. 2 X 1580) wyszła w 1599 roku za mąż za rajcę Heinricha Heina, Barbara (ur. 20 X 1589) poślubiła w 1610 Daniela Krausego, Brigitte (ur. 19 VIII 1591) została żoną ławnika Heinricha Schwartzwalda.
Pochowany został 19 VI 1602 w krypcie kościoła NMP. W 1616 roku potomkowie upamiętnili jego oraz matkę Annę epitafium umieszczonym na ścianie tego kościoła.
