DILGER NATHANAEL, pastor kościoła NMP
| Linia 8: | Linia 8: | ||
gratulacyjne (np. 24 VI 1664 okazji 50-lecia ślubu ówczesnego kamlarza gdańskiego [[WAHL JOHANN, burmistrz Gdańska | Johann Wahla]] z Elisabeth Haxberg), powitalne (np. w 1651 witające na urzędzie rektora Gimnazjum Akademickiego [[MAUKISCH JOHANN, rektor Gimnazjum Akademickiego | Johanna Maukischa]]), [[KAZANIE POGRZEBOWE | kazania pogrzebowe]] (m.in. po śmierci burmistrza [[EHLER FRIEDRICH, burmistrz Gdańska| Friedricha Ehlera]], [[WINTER VALENTIN von, dowódca wojsk gdańskich | Valentina von Wintera]]; Lucji (1625–1676), żony podpułkownika z twierdzy w Wisłoujściu Heinricha von Vechelda; rajcy Daniela Schlieffa, Carla Holtena (syna burmistrza [[HOLTEN ARNOLD von, burmistrz Gdańska | Arnolda von Holtena]], [[NICOLAI HEINRICH, profesor Gimnazjum Akademickiego | Heinricha Nicolai]], Georga Daniela Koschwitza, Cathariny z domu Rebeschke, pierwszej żony [[HEWELIUSZ JAN, astronom | Jana Heweliusza]]), przygotowywał epicedia (wiersze żałobne, m.in. po śmierci pastora kościoła św. Katarzyny Walthera Magirusa w 1657, po śmierci pastora [[FALCK MICHAEL, pastor kościołów św. Bartłomieja i św. Katarzyny, profesor | Michaela Falcka]] w 1676). Okolicznościowe kazania wygłaszał z okazji elekcji i koronacji królów polskich. <br/><br/> | gratulacyjne (np. 24 VI 1664 okazji 50-lecia ślubu ówczesnego kamlarza gdańskiego [[WAHL JOHANN, burmistrz Gdańska | Johann Wahla]] z Elisabeth Haxberg), powitalne (np. w 1651 witające na urzędzie rektora Gimnazjum Akademickiego [[MAUKISCH JOHANN, rektor Gimnazjum Akademickiego | Johanna Maukischa]]), [[KAZANIE POGRZEBOWE | kazania pogrzebowe]] (m.in. po śmierci burmistrza [[EHLER FRIEDRICH, burmistrz Gdańska| Friedricha Ehlera]], [[WINTER VALENTIN von, dowódca wojsk gdańskich | Valentina von Wintera]]; Lucji (1625–1676), żony podpułkownika z twierdzy w Wisłoujściu Heinricha von Vechelda; rajcy Daniela Schlieffa, Carla Holtena (syna burmistrza [[HOLTEN ARNOLD von, burmistrz Gdańska | Arnolda von Holtena]], [[NICOLAI HEINRICH, profesor Gimnazjum Akademickiego | Heinricha Nicolai]], Georga Daniela Koschwitza, Cathariny z domu Rebeschke, pierwszej żony [[HEWELIUSZ JAN, astronom | Jana Heweliusza]]), przygotowywał epicedia (wiersze żałobne, m.in. po śmierci pastora kościoła św. Katarzyny Walthera Magirusa w 1657, po śmierci pastora [[FALCK MICHAEL, pastor kościołów św. Bartłomieja i św. Katarzyny, profesor | Michaela Falcka]] w 1676). Okolicznościowe kazania wygłaszał z okazji elekcji i koronacji królów polskich. <br/><br/> | ||
Był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną od 11 I 1639 była Elisabeth (1608 – 20 XII 1639), najmłodsza córka [[ŁAWA MIEJSKA | ławnika]] i [[RADA MIEJSKA | rajcy]] Tidemanna Giesego, z którą doczekał się córki 1 /'''Gertrudy''' (1639 – 28 II 1674), żony burmistrza [[PROITE DANIEL, burmistrz Gdańska | Daniela Proite]]. W 1643 ożenił się z Elisabeth, córką Hansa Ibschera (okolicznościowe utwór z tej okazji opublikowali [[BOTSACK JOHANN, pastor kościoła NMP, rektor| Johann Botsack]] i kantor kościoł NMP i nauczyciel szkoły mariackiej Georg Bernhardi), z którą miał ośmioro dzieci: dwóch synów i sześć córek. Przeżyli go synowie 2/ '''Nathanael''' II (chrzest 31 III 1644 Gdańsk – 30 III 1685 Friedrichsburg, Gwinea), w maju 1658 zapisany do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, studiujący prawo (1666, 1667) w Królewcu, od 10 I 1673 posiadający kupieckie [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo Gdańska]] jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli), major w wojskach kolonialnych w Afryce, i 3/ '''Samuel''' (1648–1679), w lipcu 1658 również zapisany do Gimnazjum Akademickiego, magister teologii po studiach w Jenie, oraz córki 4/ '''Agatha''' (pochowana 19 XI 1693 w wieku 54 lat), żona Georga Dusterwalda (od 1668) i Clausa Scholtza (od 1685), 5/ '''Catharina Elisabeth''' (chrzest 9 VI 1650 – pochowana 24 X 1724), żona Johanna Jacobsena (od 1673), 6/ '''Concordia''' (chrzest 29 VII 1657), żona (od 1677) lekarza [[HAMMEN LUDWIG, lekarz | Ludwiga Hammena]]. <br/><br/> | Był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną od 11 I 1639 była Elisabeth (1608 – 20 XII 1639), najmłodsza córka [[ŁAWA MIEJSKA | ławnika]] i [[RADA MIEJSKA | rajcy]] Tidemanna Giesego, z którą doczekał się córki 1 /'''Gertrudy''' (1639 – 28 II 1674), żony burmistrza [[PROITE DANIEL, burmistrz Gdańska | Daniela Proite]]. W 1643 ożenił się z Elisabeth, córką Hansa Ibschera (okolicznościowe utwór z tej okazji opublikowali [[BOTSACK JOHANN, pastor kościoła NMP, rektor| Johann Botsack]] i kantor kościoł NMP i nauczyciel szkoły mariackiej Georg Bernhardi), z którą miał ośmioro dzieci: dwóch synów i sześć córek. Przeżyli go synowie 2/ '''Nathanael''' II (chrzest 31 III 1644 Gdańsk – 30 III 1685 Friedrichsburg, Gwinea), w maju 1658 zapisany do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, studiujący prawo (1666, 1667) w Królewcu, od 10 I 1673 posiadający kupieckie [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo Gdańska]] jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli), major w wojskach kolonialnych w Afryce, i 3/ '''Samuel''' (1648–1679), w lipcu 1658 również zapisany do Gimnazjum Akademickiego, magister teologii po studiach w Jenie, oraz córki 4/ '''Agatha''' (pochowana 19 XI 1693 w wieku 54 lat), żona Georga Dusterwalda (od 1668) i Clausa Scholtza (od 1685), 5/ '''Catharina Elisabeth''' (chrzest 9 VI 1650 – pochowana 24 X 1724), żona Johanna Jacobsena (od 1673), 6/ '''Concordia''' (chrzest 29 VII 1657), żona (od 1677) lekarza [[HAMMEN LUDWIG, lekarz | Ludwiga Hammena]]. <br/><br/> | ||
| − | Pochowany 11 IV 1679 w kościele NMP. Kazanie pogrzebowe wygłosił pastor [[HEYSE ABRAHAM, pastor kościoła NMP | Abraham Heyse]], w związku z jego z kolei śmiercią w 1680, kazanie zostało przygotowane do druku i wydane w 1683 przez zięcia z pierwszego małżeństwa, burmistrza Daniela Proite. W tekście znalazło się | + | Pochowany 11 IV 1679 w kościele NMP. Kazanie pogrzebowe wygłosił pastor [[HEYSE ABRAHAM, pastor kościoła NMP | Abraham Heyse]], w związku z jego z kolei śmiercią w 1680, kazanie zostało przygotowane do druku i wydane w 1683 przez zięcia z pierwszego małżeństwa, burmistrza Daniela Proite. W tekście znalazło się przedstawienie biografii zmarłego, dołączono też żałobne wiersze 35 miejskich urzędników oraz duchownych z Gdańska i z obszaru podległego miastu. Zgromadzony księgozbiór sprzedano na aukcji, prowadzonej przez licytatora Nicolausa Fincksa. {{author: DJA}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> |
'''Bibliografia''': <br/> | '''Bibliografia''': <br/> | ||
''Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814'', wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 464.<br/> | ''Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814'', wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 464.<br/> | ||
Wersja z 15:14, 21 lis 2024
NATHANAEL DILGER (5 IX 1604 Gdańsk – 31 III 1679, Gdańsk), teolog, pastor kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP). Syn pastora Daniela Dilgera. W styczniu 1616 zapisany do Gimnazjum Akademickiego, w 1619 studiował teologię w Królewcu. Z powodu trwającej wojny nie zrealizował zamiaru dalszego studiowania w Wittenberdze, w 1623 przez Danię dotarł do Lejdy, gdzie m.in. studiował języki orientalne, w 1626 przebywał w Anglii, w 1627 we Francji, po czym powrócił do studiów teologicznych na uniwersytecie w Strasburgu. Otrzymał tam prawo wykładania i odbywania dysput. W 1630 objął funkcję nadwornego kaznodziei w Rappoltstein (Alzacja). W Strasburgu proponowano mu profesurę i urząd kaznodziei w jednym z kościołów, propozycję zatrudnienia otrzymał także z uniwersytetu w Jenie.
Na polecenie ojca wrócił jednak w 1637 do Gdańska. 15 I 1638 przejął po ojcu jego urząd, od 1672 był pastorem w kościele NMP i seniorem Ministerium Duchownego. Zwolennik pietyzmu, m.in. wspólnie z ojcem toczył spory z Johannem Corvinem. W latach 1673–1675 na polecenie Ministerium Duchownego, wspólnie z pastorem kościoła św. Jana, Christianem Omuthem oraz kaznodzieją z kościoła św. Katarzyny Michaelem Bürichem, pełnił rolę negocjatora w sporach teologicznych i konfliktach społecznych, do których doprowadzała działalność pastora kościoła św. Trójcy Aegidiusa Straucha.
Ze względu na wiedzę i dar przemawiania nazywany „Chrysostomus Gedanensis” („Gdański [Jan] Chrzciciel”). Jako przedstawiciel Ministerium Duchownego skrytykował pismo Irenicum sive de differentiis religionum conciliandis succincta commentatio autorstwa zwolennika irenizmu Heinricha Nicolai i zmusił go do odwołania swoich poglądów. W 1671 pozwany został przed Trybunał Koronny w Lublinie, zarzucano mu zagrożone infamią niedozwolone prawem nakłanianie do porzucenia gdańskiego klasztoru brygidek zakonnicy Anny Adelgundy Falk i dokonanie przez nią konwersji z katolicyzmu na luteranizm. Otrzymał w tej sprawie list żelazny od króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, ostatecznie Trybunał go uniewinnił.
Wydawał kazania i pisma polemiczne, skierowane głównie przeciw synkretyzmowi religijnemu (zob. Samuel Weissatius), utwory weselne (np. z okazji zaślubin w 1692 kapitana z twierdzy w Wisłoujściu Heinricha Habenichta z Katheriną Florentiną, córką burmistrza Gdańska Johanna Ernsta Schmiedena),
gratulacyjne (np. 24 VI 1664 okazji 50-lecia ślubu ówczesnego kamlarza gdańskiego Johann Wahla z Elisabeth Haxberg), powitalne (np. w 1651 witające na urzędzie rektora Gimnazjum Akademickiego Johanna Maukischa), kazania pogrzebowe (m.in. po śmierci burmistrza Friedricha Ehlera, Valentina von Wintera; Lucji (1625–1676), żony podpułkownika z twierdzy w Wisłoujściu Heinricha von Vechelda; rajcy Daniela Schlieffa, Carla Holtena (syna burmistrza Arnolda von Holtena, Heinricha Nicolai, Georga Daniela Koschwitza, Cathariny z domu Rebeschke, pierwszej żony Jana Heweliusza), przygotowywał epicedia (wiersze żałobne, m.in. po śmierci pastora kościoła św. Katarzyny Walthera Magirusa w 1657, po śmierci pastora Michaela Falcka w 1676). Okolicznościowe kazania wygłaszał z okazji elekcji i koronacji królów polskich.
Był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną od 11 I 1639 była Elisabeth (1608 – 20 XII 1639), najmłodsza córka ławnika i rajcy Tidemanna Giesego, z którą doczekał się córki 1 /Gertrudy (1639 – 28 II 1674), żony burmistrza Daniela Proite. W 1643 ożenił się z Elisabeth, córką Hansa Ibschera (okolicznościowe utwór z tej okazji opublikowali Johann Botsack i kantor kościoł NMP i nauczyciel szkoły mariackiej Georg Bernhardi), z którą miał ośmioro dzieci: dwóch synów i sześć córek. Przeżyli go synowie 2/ Nathanael II (chrzest 31 III 1644 Gdańsk – 30 III 1685 Friedrichsburg, Gwinea), w maju 1658 zapisany do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, studiujący prawo (1666, 1667) w Królewcu, od 10 I 1673 posiadający kupieckie obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli), major w wojskach kolonialnych w Afryce, i 3/ Samuel (1648–1679), w lipcu 1658 również zapisany do Gimnazjum Akademickiego, magister teologii po studiach w Jenie, oraz córki 4/ Agatha (pochowana 19 XI 1693 w wieku 54 lat), żona Georga Dusterwalda (od 1668) i Clausa Scholtza (od 1685), 5/ Catharina Elisabeth (chrzest 9 VI 1650 – pochowana 24 X 1724), żona Johanna Jacobsena (od 1673), 6/ Concordia (chrzest 29 VII 1657), żona (od 1677) lekarza Ludwiga Hammena.
Pochowany 11 IV 1679 w kościele NMP. Kazanie pogrzebowe wygłosił pastor Abraham Heyse, w związku z jego z kolei śmiercią w 1680, kazanie zostało przygotowane do druku i wydane w 1683 przez zięcia z pierwszego małżeństwa, burmistrza Daniela Proite. W tekście znalazło się przedstawienie biografii zmarłego, dołączono też żałobne wiersze 35 miejskich urzędników oraz duchownych z Gdańska i z obszaru podległego miastu. Zgromadzony księgozbiór sprzedano na aukcji, prowadzonej przez licytatora Nicolausa Fincksa.
Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 464.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 52, 99, 189.
Heyse Abraham, Der Beste Ruhm Eines Treuen Lehrers und Predigers : So/ Bey ... Leich-Bestattung/ Des ... Hn. Nathanaelis Dilgeri, Gewesenen Viertzig-Jährigen Treufleißigen Pastoris an der Pfarr-Kirchen zu S. Marien in Dantzig ... Als Derselbe ... Anno 1679. den 31. Mertzen ... der Seelen nach/ zur Stillen Freyheit der Kinder Gottes gelangete/ und darauff ... den 11. Aprilis in der Pfarr-Kirchen zu S. Marien beygesetzet ward ... Entworffen ..., Dantzig 1683, https://dhb.thulb.uni-jena.de/rsc/viewer/ufb_derivate_00008873/Theol-2-00352-353-08_00044.tif.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 35.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 134.
