FALCK MICHAEL, pastor kościołów św. Bartłomieja i św. Katarzyny, profesor
| < Poprzednie | Następne > |
MICHAEL FALCK (8 X 1622 Gdańsk – 18/19 IX 1676 Gdańsk), uczony, pastor kościoła św. Bartłomieja i kościoła św. Katarzyny. Syn Michaela (Falco; około 1575 Toruń – listopad 1624 Gdańsk), studenta teologii w Wittenberdze i Lipsku, gdzie w 1602 uzyskał tytuł magistra, w latach 1603–1606 konrektora szkoły w Kembergu (Saksonia-Anhalt), od 8 III 1606 profesora Gimnazjum w Toruniu, w latach 1611–1616 pastora w Langenau (Badenia–Wirtembergia), 1616–1619 w Arnsdorf (Saksonia), od 1 IV 1619 nauczyciela i diakona w kościele św. Bartłomieja w Gdańsku, oraz poślubionej w 1607 Sary Rossau, córki rajcy z Heiligenhafen (Szlezwik–Holsztyn), ponownie zamężnej za Nicolausa Hufauffa. Młodszy brat Jeremiasza i Johanna (1620 – 1657(?)).
Od 1629 uczeń szkoły św. Jana, od 1632 szkoły mariackiej, ze względu na słabe zdrowie (m.in. w 1636 zachorował na ospę) kończąc ten etap edukacji prywatnymi lekcjami u Johanna Sivertza, późniejszego kaznodziei kościoła św. Gertrudy. W maju 1637 przyjęty do pierwszej (czyli ostatniej) klasy gdańskiego Gimnazjum Akademickiego przez Johanna Botsacka, jako jego uczeń w 1639 wygłosił swoje pierwsze kazanie w Domu Ospy, Lazarecie przy Bramie Oliwskiej. Następnie wygłosił jeszcze 10 dalszych kazań w Gdańsku. Naukę kończył w 1640 dysputą De religiosa carnis Christi pod kierunkiem Johanna Botsacka.
W latach 1641–1644 studiował teologię i filozofię na uniwersytecie w Królewcu. Jeszcze przed uzyskaniem stopnia akademickiego, w 1641 i 1642, wygłosił w Królewcu 45 autorskich kazań i wydał Różne twierdzenia filozoficzne (Assertiones miscellaneae, philosophicae, Regiomonti 1642). W lipcu 1644 przebywał w Gdańsku, wygłosił tu kilka kazań, dzięki rocznemu stypendium Rady Miejskiej dla półsierot w wysokości 100 talarów i stypendiów prywatnych, powrócił do Królewca. W sierpniu 1644 uzyskał magisterium i w 100-lecie założenia uczelni wygłosił panegiryk na cześć jej fundatora, księcia Albrechta (Alberta) I Hohenzollerna (Oratio Panegyrica Secularis, in laudem Alberti I, Ducis Prussiae et Acad. Regiom. Fundatoris, Regiomonti 1644). Od 1643 wykładał w Królewcu filozofię, jego słuchaczem był m.in. Michael Watson (1623–1665), z którym wspólnie napisał rozprawę Disputatio physica de natura elementorum ad mentem Aristotelis (Regiomonti 1646).
Od lipca w 1646 podróżował do Kopenhagi, Rostocku (gdzie poprowadził kilka dysput, m.in. Disp. de Generatione et Corruptione oraz Disp. De Spiritu universi), skąd w 1648 wyruszył do Lubeki, Hamburga, Amsterdamu i Louvain, w Lejdzie w 1649 poprowadził dysputę o regułach polityki (Disp. De Principiis Politicis, Leidae 1649) i uzyskał tytuł doktora (dziękował przy tej okazji gdańskiej Radzie Miejskiej za wypłacane od trzech lat stypendium, choć uskarżał się na brak środków na zakup książek). W latach 1650-1651 przebywał w Strasburgu, gdzie powołany został na profesora logiki i matematyki. W tym samym roku gdańska Rada Miejska powołała go do pracy w gdańskim Gimnazjum Akademickim na stanowisko profesora filozofii. W drodze powrotnej do rodzinnego miasta otrzymał w Jenie tytuł profesora honoris causa. W Gimnazjum Akademickim był od 13 VII 1651 profesorem filozofii i bibliotekarzem Biblioteki Rady Miejskiej. Na urząd profesora wprowadzał go Peter Oelhaf wykładem o pożytkach płynących z nauki logiki. Zrezygnował z obu funkcji po wyborze w 1652 na pastora kościoła św. Bartłomieja, od 1657 był pastorem w kościele św. Katarzyny. Był członkiem Ministerium Duchownego ( luteranie). Występował przeciw synkretyzmowi religijnemu (zob. Samuel Weissatius). Autor mów pogrzebowych, m.in. w 1663 po śmierci Elżbiety von Birkhan, wdowy po Georgu Zobelu czy Daniela Glasera, rajcy Starego Miasta.
28 V 1652 ożenił się z Marią (15 XII 1632 – po 1663), córką profesora teologii w Roztoku Johannesa Nicolausa Quistorpa (1651–1715). Ojciec 1/ pastora Johannesa Falcka, a także 2/ Michaela oraz 3/ Nathaniela. Średni z synów, Michael (około 1658 Gdańsk – 29 IV 1692 Gdańsk) od maja 1666 był uczniem Gimnazjum Akademickiego, 6 X 1678 otrzymał kupieckie obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli), ożenił się 4 III 1685 w kościele NMP z Barbarą, córką Arnda Mechau, matką jego dwóch synów, ponownie zamężną w 1695 za Michaela Kade. Najmłodszy Nathaniel (11 X/ 21 XII 1663 Gdańsk – 18 VIII 1693 Szczecin) w czerwcu 1676 zapisany został do przedostatniej klasy (secundy) Gimnazjum Akademickiego, studiował od 1684 w Rostocku u swojego dziada, prof. Quistorpa, od 1685 w Wittenberdze, w 1686 magister filozofii, od 1688 doktor filozofii i pracownik na wydziale teologii tamże, od 1692 profesor gimnazjum szczecińskiego, pastor kościoła NMP w Szczecinie, prepozyt Synodu Szczecińskiego.
W 1661 ciężko zachorował, od 1671 cierpiał na kamicę nerkową. Poświęconą mu mowę pogrzebową 30 IX 1676 wygłosił Johannes Simon, diakon kościoła św. Katarzyny (wydana drukiem: Trau-Klage Über den Seeligen Hintritt auß dieser Welt Des WolEhrwürdigen, Großachtbaren und Hochgelahrten Herrn Hn. M. Michael Falcken, Gewesenen treufleißigen Pastoris der Kirchen zu S. Catharinen In Dantzig (Danzig, 1677)). Żegnał go też wierszowanym utworem m.in. pastor Wilhelm Osterstock (ojciec kaznodziei Gabriela Osterstocka). Pośmiertnie ukazały się dwa tomy jego kazań (1681, 1686).
Jego zaginiony w 1945 portret zawieszony był na ścianie wschodniej kościoła św. Katarzyny, za ołtarzem głównym.
Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 457.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 132, 207, 233.
Majewski Michał, Falck Michał, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. I, Gdańsk 1992, s. 399–400.
