LINDE JOHANN ERNST von der, burmistrz Gdańska

Aktualna wersja na dzień 14:58, 4 wrz 2024

Kamienica von der Lindów (z lewej) przy Langgasse, obecnie ul. Długiej 38, Johann Carl Schultz, 1854

JOHANN ERNST von der LINDE (25 X 1651 Gdańsk – 24 XII 1721 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Był wnukiem Nicolausa, brata burmistrza Johanna Lindego. Syn Valentina von der Linde (3 II 1618 Gdańsk – 18 VII 1696 Elbląg), po studiach w Królewcu od 18 X 1646 posiadającego kupieckie obywatelstwo Gdańska, ławnika Głównego Miasta (od 1650), rajcy (od 1659), sędziego (w 1663), zwolnionego z wszystkich funkcji 23 VI 1665 za defraudację 25 000 zł z kasy miejskiej (rodzina pokryła deficyt), kamlarza królewskiego (od 1666), w konsekwencji wygnanego z Gdańska (wyjechał do Malborka, bezskutecznie procesował się z Gdańskiem). Jego matką była Catharina, córka Johanna Koeniga, kupca pochodzącego z Revala (Tallina).

W młodości wysłany został przez rodziców do Poznania, Krakowa i Warszawy w celu nauki języka polskiego. Od kwietnia 1665 uczył się w Gimnazjum Akademickim, następnie studiował prawo i filozofię na uniwersytetach w Królewcu (1672) i w Lejdzie (1678).

Od 1679 w Gdańsku adwokat i radca prawny. Przebieg jego kariery urzędniczej należy uznać na dość nietypowy i odbiegający od utartych torów przewidzianych dla młodych przedstawicieli gdańskich elit. Działalność publiczną rozpoczął osiągnąwszy wiek dojrzały (dokładnie w wieku 40 lat) obejmując dopiero w 1691 stanowisko sekretarza Rady Miejskiej Gdańska. Od 1697 do 1712 był syndykiem miejskim. Zatrzymał ten urząd, co również było niezwykłe, nawet gdy w 1705 został rajcą Głównego Miasta, będąc jednocześnie w 1708 sędzią. Dodatkowo, co też było nietypowe, urząd rajcy sprawował z pominięciem funkcji członka Ławy Miejskiej. Ze stanowiska syndyka miejskiego zrezygnował dopiero w momencie powierzenia mu wiosną 1712 godności burmistrza. Wyboru gratulowali mi okolicznościowymi wierszami m.in. kaznodzieja z kościoła św. Katarzyny Samuel Verch (1655–1715), profesor Gimnazjum Akademickiego Johannes Sartorius, Johann Hintz. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1713, 1716 i 1719, drugiego w 1712, 1715, 1718 i 1721, czwartego w 1714, 1717 i 1720. W 1720 był burgrabią królewskim w Gdańsku.

Witał 25 III 1698 przybyłego do Gdańska króla polskiego Augusta II uroczystą mową wygłoszoną po łacinie na schodach Ratusza Głównego Miasta. W 1703 został wysłany (jako syndyk miejski) wraz z Gabrielem von Bömelnem do okupowanego przez wojska szwedzkie Torunia na pertraktacje w sprawie zabezpieczenia Gdańska przed atakiem Szwedów i wobec wysuniętej przez nich groźby nałożenia na miasto wysokiej kontrybucji. Pod koniec 1704, wraz z burmistrzem Joachimem Hoppem i syndykiem Albrechtem Rosenbergiem, był członkiem delegacji gdańskiej wysłanej do Malborka na pertraktacje z królem Augustem II w związku z dwukrólewiem i uprzednim poparciem Gdańska dla Stanisława Leszczyńskiego. W okresie wojny północnej (1701–1721) jako wysłannik Gdańska brał udział w rozmowach z dyplomatami Prus, Szwecji, Anglii i Niderlandów. Należał do najwybitniejszych przedstawicieli nowych elit rządzących w Gdańsku, tak zwanych „uczonych” (Gelehrte), kształconych specjalnie z myślą o sprawowaniu władzy i wykorzystujących swoje wykształcenie w praktyce rządzenia.

Napisał u schyłku XVII wieku nie ogłoszoną ostatecznie drukiem rozprawę Ius publicum civitatis Gedanensis, w której zawarł wykład gdańskiego prawa i ustroju oraz statusu prawnego Gdańska w ramach Rzeczpospolitej w interpretacji zgodnej ze stanowiskiem Rady Miejskiej. Prezentował w niej m.in. gruntownie podbudowaną argumentami prawnymi i historycznymi tezę, że Gdańsk podlega bezpośrednio jedynie królom polskim, w związku z czym był niezależny od władzy Sejmu RP. Traktat ten stanowił niejako stadium pośrednie między podobnymi dziełami Eliasa Constantina Schrödera (1675) i Gottfrieda Lengnicha (1769). Na druk nie udziliła zgody gdańska Rada Miejska, nie chcąc dopuścić do zaznajomienia się postronnych z dokładną treścią gdańskich przywilejów. W latach 1691–1710 (w okresie gdy był syndykiem) prowadził bardzo obszerny, szczegółowy i skrupulatny faktograficznie diariusz bieżących wydarzeń politycznych, oparty na obserwacjach własnych oraz oficjalnych dokumentach miejskich, zatytułowany roboczo Diarium Lindianum. Poruszał w nim bardzo szerokie spektrum tematyczne, m.in. współczesne mu kwestie międzynarodowe, relacje Gdańska z obcymi mocarstwami, działalność dyplomacji gdańskiej, kwestie polityczne związane z Rzeczpospolitą, udział przedstawicieli Gdańska w obradach sejmu koronnego i sejmiku pruskiego, a ponadto omawiał bieżące sprawy gospodarcze, kwestie ustrojowe i prawne, sytuację wyznaniową na terenie miasta, opisywał również architekturę, prywatne kolekcje obrazów i księgozbiory gdańskich elit. Był również autorem relacji z bezkrólewia po śmierci króla polskiego Jana III Sobieskiego w 1696 i okoliczności elekcji Augusta II w 1697, powstałych zapewne na zlecenie Rady Miasta i mieszczących także analizę polityczną tych wydarzeń, w tym przede wszystkim ocenę ich skutków dla Gdańska.

W okresie pełnienia funkcji syndyka miejskiego zajmował się, niejako na uboczu działalności publicznej, także pisaniem rozprawek na tematy prawne. Były one poświęcone konkretnym zagadnieniom dotyczącym bądź to szczegółowych przepisów (np. prawa składu), bądź zawierających interpretację gdańskiego prawa w kontekście ówczesnych uniwersyteckich teorii prawniczych, odnosząc się m.in. do koncepcji saskich jurystów, w tym zwłaszcza Samuela Strykiusa, a także gdańskich znawców prawa Vincentiusa Fabriciusa i Johanna Schultza (tu zwłaszcza traktat o dziedziczeniu majątku przez wdowy). Pisma, redagowane w latach 1693–1705, nie zostały nigdy ogłoszone drukiem, co pozwala się domyślać, że miały być przeznaczone do użytku wewnętrznego władz miejskich Gdańska.

Zajmował się również zbieraniem źródeł historycznych dotyczących dziejów Gdańska, które zapewne miał zamiar opracowywać; m.in. pisał komentarze do kroniki pruskiej Caspara Schütza. Kolekcjonował książki, posiadał bogaty księgozbiór. Był właścicielem kilku dóbr ziemskich, m.in. Przywidza, w 1711 wszedł w posiadanie kilku włości w okolicach Chwaszczyna (przykładowo wsi Chwarzno).

Ożenił się 4 III 1685 w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) z Sophie Elisabeth (1660 – pochowana 21 VII 1712), córką Constatnina Stammera (1633–1686), sekretarza miejskiego, m.in staroty tczewskiego. Miał czworo dzieci: synów Constantina i Hansa Adriana, którzy nie odegrali większej roli w życiu publicznym Gdańska, oraz córki Dorotheę Concordię i Sophie Elisabeth. Ta ostatnia była żoną historyka i rajcy Christiana Daberhudta, który odziedziczył też spuściznę burmistrza, a także jego księgozbiór.

Pochowany 11 I 1722 w kościele NMP. DK