SZYMBORSKI STANISŁAW, prorektor Politechniki Gdańskiej

Aktualna wersja na dzień 06:05, 3 lip 2024

Stanisław Szymborski

STANISŁAW MAREK SZYMBORSKI (25 IV 1906 Warszawa – 13 III 1983 Sopot), naukowiec, oceanolog, hydrotechnik, prorektor Politechniki Gdańskiej (PG), założyciel Stacji Morskiej Polskiej Akademii Nauk i Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Sopocie ( Uniwersytet Gdański). Syn urzędnika instytucji bankowych oraz działacza Sodalicji Mariańskiej Józefa (1873–1958) i nauczycielki Bronisławy z domu Masikowskiej (1873–1915). Brat Henryka (1902–1955), Tadeusza (1904–1989) oraz Ireny (1908–1910). Osierocony przez matkę, od 1919 mieszkał w bursie Rady Głównej Opiekuńczej w Warszawie, uczył się w Gimnazjum Zgromadzenia Kapucynów. Był współorganizatorem 39. Warszawskiej Żeglarskiej Drużyny Harcerzy, pełnił funkcję kronikarza, zastępowego i drużynowego. Od 1927 należał do Związku Harcerstwa Polskiego, w 1928 zorganizował spływ kajaków Dunajem z Wiednia do Morza Czarnego (54 dni, blisko 2000 km).

Absolwent Gimnazjum Zgromadzenia Kupców w Warszawie (1929). Po zdaniu matury rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej, jednocześnie zarabiając na utrzymanie produkcją pocztówek. W 1930 mianowany podharcmistrzem. Nie mogąc pogodzić pracy ze studiami, zrezygnował z nauki, powołany do odbycia służby wojskowej ukończył szkołę podchorążych (1931–1932). Dzięki prywatnemu stypendium w 1933 wznowił studia na Wydziale Inżynierii Lądowej i Wodnej Politechniki Lwowskiej, które ukończył w 1938, inżynier hydrotechnik. W czasie studiów, w 1933, został powołany w skład Kierownictwa Drużyn Żeglarskich, współredagował poradnik na stopień żeglarza, był komendantem prowadzonych nad Jeziorem Charzykowskim kursów żeglarskich dla harcerzy, był współorganizatorem Akademickiego Związku Morskiego we Lwowie, uczestniczył w Jamboree na Węgrzech. W 1934 uzyskał patent kapitana żeglugi jachtowej, od 29 VI do VII 1935 był oficerem, pod komendą gen. Mariusza Zaruskiego, na jachcie „Zawisza Czarny” w pierwszym polskim rejsie z Gdańska do Kopenhagi, Londynu, Antwerpii i Amsterdamu. W tym samym roku mianowany harcmistrzem.

W latach 1935–1939 pracował na Politechnice Lwowskiej, od września 1939 do lipca 1941 w Lwowskim Instytucie Politechnicznym, cały czas jako asystent prof. Kazimierza Bartla w Katedrze Geometrii Wykreślnej. Po zamknięciu uczelni do czerwca 1942 pracował jako robotnik. Od 1942 był żołnierzem Armii Krajowej, zajmował się pracami nad fałszywymi dokumentami. Zagrożony aresztowaniem ukrywał się w Tarnowie, pracując jako robotnik na budowie.

W styczniu 1945 wyjechał do Lublina do tworzonych wówczas grup operacyjnych. Od kwietnia 1945 w Sopocie, od maja do września był naczelnikiem Wydziału Morskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, od września 1945 do maja 1948 pracował w Delegaturze Rządu dla Spraw Wybrzeża jako naczelnik Działu Statystycznego, od 1 X 1946 jako szef zagadnień Wybrzeża Środkowego. Był współpracownikiem Związku Gospodarczego Miast Morskich i akcji odbudowy Gdańska („Gdańsk Miasto 1946/47”). Autor założeń technicznych i ekonomicznych odbudowy i rozbudowy sopockiego mola, w 1949 uczestniczył w jego przebudowie po sztormie. Rzeczoznawca morskich inwestycji portowych. Kierował pracami nurkowymi w Przedsiębiorstwie Robót Czerpalnych i Podwodnych w Gdańsku.

Jednocześnie w 1945 reaktywował gdański oddział Morskiego Polskiego Związku Żeglarskiego, był członkiem Zarządu Głównego Ligi Morskiej, od czerwca 1945 do 1946 był wiceprezesem okręgu gdańskiego, a od 1 VII 1945 do 1949 delegatem Polskiego Związku Żeglarskiego na Wybrzeże (z siedzibą w Sopocie, od 1948 w Gdyni). Powrócił także do harcerskiej służby w Gdańsko-Morskiej Chorągwi Harcerzy, wchodził w skład Zarządu Okręgu ZHP. W lutym 1949 mianowany działaczem harcerskim z jednoczesnym cofnięciem stopnia harcmistrza.

W latach 1947–1968 pracował na PG. W 1958 został powołany na stanowisko docenta, w 1962 otrzymał tytuł profesora, w 1972 profesora zwyczajnego. W latach 1952–1953 był dziekanem Wydziału Budownictwa Wieczorowej Szkoły Inżynierskiej w Gdańsku, 1954–1956 prorektorem PG do spraw młodzieży, 1960–1962 dziekanem Wydziału Budownictwa Wodnego (zob. Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska PG), 1956–1958 kierownikiem Zakładu Oceanologii w Katedrze Nauk o Ziemi, 1958–1968 kierownikiem Katedry Nauk o Ziemi i Zakładu Oceanologii.

Od 1951 kierował założoną przez siebie Stacją Morską w Katedrze Budownictwa Morskiego i Portów PG na Wydziałach Inżynierii Lądowej i Wodnej oraz Budownictwa Wodnego, włączoną w 1953 do Instytutu Budownictwa Wodnego Polskiej Akademii Nauk (PAN), od 1954 do 1970 w strukturze Zakładu Geofizyki PAN, od 1970 roku Instytutu Geofizyki PAN. W 1975 twórca Zakładu Oceanologii PAN w Sopocie, w latach 1968–1976 był jego kierownikiem. Rozbudował placówkę, zorganizował pracownię fizyki morza i chemii wody morskiej. Jednocześnie w 1952 pracował w Katedrze Rybołówstwa Morskiego Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Sopocie, w kwietniu 1961 współorganizował Komitet Badań Morza Polskiej Akademii Nauk, będąc jego wieloletnim sekretarzem naukowym. W latach 1975–1976 pracował w Instytucie Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego, od 1977 na emeryturze.

Był twórcą szkoły naukowej w zakresie nauk oceanologicznych. Autor publikacji na temat portów, oceanografii, morza, turystyki, a także przewodników turystycznych (m.in. o Dniestrze, Pojezierzu Kaszubskim, Elblągu, Wiśle). Autor monografii Wybrzeże polskie (1949) i Port morski (1955), współautor pięciu monografii, między innymi z synem Krzysztofem Szymborskim pracy Wszechocean (1981). Autor przewodników dla turystów wodnych, do których sam wykonywał ilustracje: Wisła (1935) oraz Dniestr z dopływami, Prut i Czeremosz (1938) i współautor przewodników turystycznych Pojezierze Kaszubskie (1952) oraz Elbląg i okolice (1952). W 1958 zorganizował pierwszą krajową konferencję oceanograficzną w Sopocie. W latach 1950–1951 był członkiem redakcji „Techniki Morza i Wybrzeża”, w latach 1958–1968 „Techniki i Gospodarki Morskiej”, „Przeglądu Geofizycznego”. Zainicjował edycję periodyku „Oceanologia”, w okresie 1971–1982 był jego pierwszym redaktorem naczelnym. W latach 1959–1965 i 1967–1968 pełnił funkcję redaktora serii „Budownictwo Wodne” „Zeszytów Naukowych Politechniki Gdańskiej”.

W grudniu 1956 włączył się do odbudowy harcerstwa, z Witoldem Bublewskim odtwarzał harcerstwo wodniackie. W 1957 był opiekunem Gdańskiego Klubu Płetwonurków „Rekin” i przedstawicielem Senatu PG w Kręgu Starszoharcerskim „Zodiak” przy PG. W 1958 zweryfikowany jako harcmistrz. Reprezentował Polskę na międzynarodowych konferencjach oceanograficznych w Europie, Azji i pełnił funkcję stałego przedstawiciela w Intergovernmental Oeanographic Commision (Międzyrządowa Komisja Oceanograficzna) w Paryżu, agendzie UNESCO. Członek między innymi Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, w latach 1949–1966 Polskiego Towarzystwa Meteorologiczno-Hydrologicznego, 1967–1983 Polskiego Towarzystwa Geofizycznego (od 1980 członek honorowy), a także Polskiego Towarzystwa Nautologicznego.

Od 1938 należał do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), w 1946 był członkiem Komisji Morskiej Wojewódzkiej Rady Gospodarczej PPS w Gdańsku, od 15 XII 1948 członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1954), złotą odznaką honorową „Zasłużony Pracownik Morza” (1960), odznaką „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1966), Złotym Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP”.

Był dwukrotnie żonaty: z Ireną z domu Suchowiak (1912–1975), harcmistrzynią, pilotem Gdańskiej Chorągwi ZHP, i Haliną Jadwigą (29 VI 1920 – 19 VI 2007 Sopot) z domu Masiak. Ojciec Andrzeja (ur. 1940 Lwów), inżyniera elektryka, pioniera polskiej informatyki, i Krzysztofa (ur. 1941 Lwów), doktora fizyki, publicysty, działacza opozycji demokratycznej, mieszkającego w USA. Pochowany wraz z drugą żoną na Cmentarzu Komunalnym w Sopocie. WP







Bibliografia:
Rektorzy i prorektorzy Politechniki Gdańskiej 1904–2014, red. Bolesław Mazurkiewicz, Gdańsk 2014, s. 55.