WISE HEINRICH, burmistrz Gdańska
(Utworzył nową stronę „{{paper}} WISE HEINRICH (ok. 1468 Gdańsk – po 11 XI 1525 Gdańsk), burmistrz. Syn kupca gd. Johanna. Od 1499 ławnik, 1507 rajca, 1510 sędzia, 1514–25 burmistr...”) |
|||
| (Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | {{ | + | {{web}} |
| − | WISE | + | '''HEINRICH WISE''' (około 1468 Gdańsk – po 11 XI 1525 Gdańsk), [[BURMISTRZOWIE MIAST GDAŃSKICH | burmistrz]] Gdańska. Syn Johanna Wisego, gdańskiego kupca, pożyczkodawcy i jednego z odbiorców kwitacji [[CZYNSZ GDAŃSKI | czynszu gdańskiego]] w latach 1476–1477, jeszcze w 1493 notowanego jako mieszczanin ze [[STARE MIASTO | Starego Miasta]] Gdańska. Matką była Christina Budding, wdowa po [[RADA MIEJSKA | rajcy]] [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta]] Gdańska Hermannie Rodlinghusenie, córka Hermanna, rajcy Głównego Miasta, pochodzącego z Dortmundu w Niemczech. Miał brata Jacoba, który w 1503 pozostawał w sporze z kilkoma innymi gdańskimi mieszczanami o kwotę 200 grzywien. <br/><br/> |
| + | W 1488 reprezentował Gdańsk i [[HANZA | Hanzę]] w negocjacjach handlowych z Radą Miejską Kowna w Wielkim Księstwie Litewskim. W latach 1518–1523 często bywał również reprezentantem Gdańska na zjazdach Hanzy. Od 1499 był [[ŁAWA MIEJSKA | ławnikiem]] Głównego Miasta, od 1507 rajcą, w 1510 [[SĘDZIA | sędzią]]. Od 1514 piastował urząd burmistrza; został z niego zwolniony w 1525. Pierwszym burmistrzem był w 1517 i 1521 roku, drugim – w 1516, 1520 i 1524, trzecim – w 1514, 1515, 1519 i 1523, czwartym – w 1518 i 1522. <br/><br/> | ||
| + | W 1515 wystąpił z [[FERBER EBERHARD, burmistrz Gdańska | Eberhardem Ferberem]] jako rozjemca w sporze między [[STUTTE JOHANN, burmistrz Gdańska | Johannem Stuttem]] a jego rówieśnikiem Johannem Mandtem, synem zmarłego w 1513 burmistrza [[MANDT GEORG, burmistrz Gdańska | Georga Mandta]]. Jako przedstawiciel głównej władzy w mieście był zobowiązany do prowadzenia swoistego wywiadu politycznego i gospodarczego w państwach ościennych. Zachował się list z września 1520, w którym jego wysłannik, Jacob Brenner ver Dyner, informuje o podjętych przez świeżo obranego cesarza Karola V Habsburga działaniach na terenie Rzeszy, także antyreformacyjnych, oraz o sytuacji w kantorze handlowym w Koblencji. <br/><br/> | ||
| + | Zasiadał w gronie gdańskich burmistrzów w jednym z najburzliwszych okresów w dziejach miasta: po 1517 doszło do krachu finansów miejskich i poważnych zaburzeń społecznych. Przedstawiciele gdańskiego pospólstwa wystąpili przeciwko patrycjatowi, żądając dla siebie dostępu do władzy. W sporze tym Wise reprezentował interesy patrycjuszy, nie opowiadając się jednakże jednoznacznie po stronie oskarżanego o nadużycia i malwersacje burmistrza Eberharda Ferbera. Gdy w listopadzie 1522 doszło do ostrych zamieszek przeciwko Ferberom, poparł współpracującego z opozycją burmistrza [[BISCHOF PHILIP (II), burmistrz Gdańska| Philipa Bischofa]] i towarzyszył mu podczas akcji uspokajania zgromadzonych przed [[DWÓR ARTUSA | Dworem Artusa]] malkontentów. W następnych miesiącach wespół z pozostałymi burmistrzami oraz członkami [[RADA MIEJSKA | Rady Miejskiej]] zatwierdzał wszelkie kolejne żądania i posunięcia przedstawicieli pospólstwa, takie jak ustanowienie kaznodzieją w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP) umiarkowanego zwolennika reformacji franciszkanina [[SVENICHEN ALEXANDER, kaznodzieja | Alexandra Svenichena]] (przełom 1523/1524), wybór kaznodziejów ludowych dla pięciu kościołów parafialnych Gdańska oraz utworzenie nowego organu władzy w mieście – kolegium 12 rentmistrzów i tzw. kapitana (sierpień 1524). Jednocześnie potajemnie zabiegał (między innymi w październiku 1523) o interwencję w mieście króla polskiego Zygmunta Starego. <br/><br/> | ||
| + | 8 I 1525 współkierowana przez niego Rada Miejska wydała, wbrew woli i wiedzy kolegium rentmistrzów, rozporządzenie o odsunięciu od kaznodziejstwa w Gdańsku zakonników, biorąc jednakże klasztory pod swoją opiekę. Po ogłoszeniu tego dekretu (15 I 1525) w następną niedzielę (22 I 1525) doszło do gwałtownych zamieszek. Jako zastępca burmistrza prezydującego stanął na czele sił przeciwstawiających się ludowej rewolcie i nakazał zamknąć wszystkie wewnętrzne [[BRAMY MIEJSKIE | bramy]] Głównego Miasta, przejmując pieczę nad ich kluczami. Posunięcie było do tego stopnia drastyczne, że mieszkańcy pozostałych części Gdańska, w tym przedmieść, nie mogli powrócić z nabożeństwa w kościele NMP do swoich domów. Wierni starej Radzie mieszczanie zgromadzili się na [[DŁUGI TARG | Długim Targu]] i [[DŁUGA | ul. Długiej]], wyloty ulic biegnących do nich zamknięto łańcuchami, obsadzono pachołkami miejskimi i wytoczono działa. Nie powstrzymało rozruchów nawet aresztowanie w [[RATUSZ GŁÓWNEGO MIASTA | Ratuszu Głównego Miasta]] wysłanników zrewoltowanych mieszczan. Po sforsowaniu przez pospólstwo i plebs następnego dnia bram [[BRAMA ŚW. DUCHA | św. Ducha]] i [[BRAMA KAROWA | Karowej]] burmistrzowie i członkowie starej Rady Miejskiej skapitulowali. 25 stycznia Rada w starym składzie odbyła ostatnie posiedzenie, zaprzysięgając zawarte w tzw. Artykułach (''Artikelbrief'') postanowienia zmieniające struktury i kompetencje władzy w mieście, po czym została przez aklamację rozwiązana. Odsunięty w ten sposób od władzy, nie został wybrany do nowej Rady. 6 II 1525 skłoniono go do podpisania (na pierwszym miejscu) sporządzonego w imieniu nowych rządców miasta protokołu przesłuchania, z powodu swej wymuszonej formy zwanego później prześmiewczo w paszkwilach ''Schandbrief'' (haniebnym protokołem). W piśmie tym odsunięci od władzy burmistrzowie i rajcy składali obszerne wyjaśnienia co do przebiegu wydarzeń, biorąc na siebie winę za ich eskalację i skutki. Świadectwo to miało zapewnić nowo wybranym władzom miasta ewentualne ułaskawienie u króla. Pozbawiony godności i szykanowany przez nowe władze, zmarł po listopadzie 1525 roku, nie doczekawszy rehabilitacji i przywrócenia do funkcji. <br/><br/> | ||
| + | Około 1495 poślubił Margareth Storm, córkę Nicolausa Storma, wdowę po Jacobie Mehlmannie (zm. 1524). Brak informacji o ich potomstwie, w późniejszym okresie nie notowano w Gdańsku przedstawicieli tej rodziny. Brak też informacji o jego majątku, jedynie w 1493 odnotowano, że odziedziczył sporą część mienia zmarłego kupca Jochema Woldera. {{author: SK}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] | ||
Aktualna wersja na dzień 11:17, 24 lis 2022
HEINRICH WISE (około 1468 Gdańsk – po 11 XI 1525 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Syn Johanna Wisego, gdańskiego kupca, pożyczkodawcy i jednego z odbiorców kwitacji czynszu gdańskiego w latach 1476–1477, jeszcze w 1493 notowanego jako mieszczanin ze Starego Miasta Gdańska. Matką była Christina Budding, wdowa po rajcy Głównego Miasta Gdańska Hermannie Rodlinghusenie, córka Hermanna, rajcy Głównego Miasta, pochodzącego z Dortmundu w Niemczech. Miał brata Jacoba, który w 1503 pozostawał w sporze z kilkoma innymi gdańskimi mieszczanami o kwotę 200 grzywien.
W 1488 reprezentował Gdańsk i Hanzę w negocjacjach handlowych z Radą Miejską Kowna w Wielkim Księstwie Litewskim. W latach 1518–1523 często bywał również reprezentantem Gdańska na zjazdach Hanzy. Od 1499 był ławnikiem Głównego Miasta, od 1507 rajcą, w 1510 sędzią. Od 1514 piastował urząd burmistrza; został z niego zwolniony w 1525. Pierwszym burmistrzem był w 1517 i 1521 roku, drugim – w 1516, 1520 i 1524, trzecim – w 1514, 1515, 1519 i 1523, czwartym – w 1518 i 1522.
W 1515 wystąpił z Eberhardem Ferberem jako rozjemca w sporze między Johannem Stuttem a jego rówieśnikiem Johannem Mandtem, synem zmarłego w 1513 burmistrza Georga Mandta. Jako przedstawiciel głównej władzy w mieście był zobowiązany do prowadzenia swoistego wywiadu politycznego i gospodarczego w państwach ościennych. Zachował się list z września 1520, w którym jego wysłannik, Jacob Brenner ver Dyner, informuje o podjętych przez świeżo obranego cesarza Karola V Habsburga działaniach na terenie Rzeszy, także antyreformacyjnych, oraz o sytuacji w kantorze handlowym w Koblencji.
Zasiadał w gronie gdańskich burmistrzów w jednym z najburzliwszych okresów w dziejach miasta: po 1517 doszło do krachu finansów miejskich i poważnych zaburzeń społecznych. Przedstawiciele gdańskiego pospólstwa wystąpili przeciwko patrycjatowi, żądając dla siebie dostępu do władzy. W sporze tym Wise reprezentował interesy patrycjuszy, nie opowiadając się jednakże jednoznacznie po stronie oskarżanego o nadużycia i malwersacje burmistrza Eberharda Ferbera. Gdy w listopadzie 1522 doszło do ostrych zamieszek przeciwko Ferberom, poparł współpracującego z opozycją burmistrza Philipa Bischofa i towarzyszył mu podczas akcji uspokajania zgromadzonych przed Dworem Artusa malkontentów. W następnych miesiącach wespół z pozostałymi burmistrzami oraz członkami Rady Miejskiej zatwierdzał wszelkie kolejne żądania i posunięcia przedstawicieli pospólstwa, takie jak ustanowienie kaznodzieją w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) umiarkowanego zwolennika reformacji franciszkanina Alexandra Svenichena (przełom 1523/1524), wybór kaznodziejów ludowych dla pięciu kościołów parafialnych Gdańska oraz utworzenie nowego organu władzy w mieście – kolegium 12 rentmistrzów i tzw. kapitana (sierpień 1524). Jednocześnie potajemnie zabiegał (między innymi w październiku 1523) o interwencję w mieście króla polskiego Zygmunta Starego.
8 I 1525 współkierowana przez niego Rada Miejska wydała, wbrew woli i wiedzy kolegium rentmistrzów, rozporządzenie o odsunięciu od kaznodziejstwa w Gdańsku zakonników, biorąc jednakże klasztory pod swoją opiekę. Po ogłoszeniu tego dekretu (15 I 1525) w następną niedzielę (22 I 1525) doszło do gwałtownych zamieszek. Jako zastępca burmistrza prezydującego stanął na czele sił przeciwstawiających się ludowej rewolcie i nakazał zamknąć wszystkie wewnętrzne bramy Głównego Miasta, przejmując pieczę nad ich kluczami. Posunięcie było do tego stopnia drastyczne, że mieszkańcy pozostałych części Gdańska, w tym przedmieść, nie mogli powrócić z nabożeństwa w kościele NMP do swoich domów. Wierni starej Radzie mieszczanie zgromadzili się na Długim Targu i ul. Długiej, wyloty ulic biegnących do nich zamknięto łańcuchami, obsadzono pachołkami miejskimi i wytoczono działa. Nie powstrzymało rozruchów nawet aresztowanie w Ratuszu Głównego Miasta wysłanników zrewoltowanych mieszczan. Po sforsowaniu przez pospólstwo i plebs następnego dnia bram św. Ducha i Karowej burmistrzowie i członkowie starej Rady Miejskiej skapitulowali. 25 stycznia Rada w starym składzie odbyła ostatnie posiedzenie, zaprzysięgając zawarte w tzw. Artykułach (Artikelbrief) postanowienia zmieniające struktury i kompetencje władzy w mieście, po czym została przez aklamację rozwiązana. Odsunięty w ten sposób od władzy, nie został wybrany do nowej Rady. 6 II 1525 skłoniono go do podpisania (na pierwszym miejscu) sporządzonego w imieniu nowych rządców miasta protokołu przesłuchania, z powodu swej wymuszonej formy zwanego później prześmiewczo w paszkwilach Schandbrief (haniebnym protokołem). W piśmie tym odsunięci od władzy burmistrzowie i rajcy składali obszerne wyjaśnienia co do przebiegu wydarzeń, biorąc na siebie winę za ich eskalację i skutki. Świadectwo to miało zapewnić nowo wybranym władzom miasta ewentualne ułaskawienie u króla. Pozbawiony godności i szykanowany przez nowe władze, zmarł po listopadzie 1525 roku, nie doczekawszy rehabilitacji i przywrócenia do funkcji.
Około 1495 poślubił Margareth Storm, córkę Nicolausa Storma, wdowę po Jacobie Mehlmannie (zm. 1524). Brak informacji o ich potomstwie, w późniejszym okresie nie notowano w Gdańsku przedstawicieli tej rodziny. Brak też informacji o jego majątku, jedynie w 1493 odnotowano, że odziedziczył sporą część mienia zmarłego kupca Jochema Woldera.
