RHETE DAVID FRIEDRICH, drukarz, poeta
| (Nie pokazano 26 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | '''DAVID FRIEDRICH RHETE''' ( | + | [[File:2_David_Friedrich_Rhete.jpg|thumb|Kaznodziei polskiego przy [[KOŚCIÓŁ ŚW. PIOTRA I PAWŁA | kościele św. Piotra i Pawła]] Dawida Kałaja, ''Idea Regis, to jest na szczęśliwą elekcję… monarchy Jana III [Sobieskiego] kazanie'', Gdańsk 1674, wydał David Friedrich Rhete]] |
| + | [[File:David_Fredrich_Rhete.jpg|thumb|Frontyspis kalendarza [[BÜTHNER FRIEDRICH, astronom, rektor szkoły św. Jana| Friedricha Büthnera]] na 1693, wydanego przez Davida Friedricha Rhetego]] | ||
| + | |||
| + | '''DAVID FRIEDRICH RHETE''' (około 1630 Gdańsk – 30 VI 1694 Gdańsk), drukarz, poeta. Syn [[RHETE GEORG, drukarz | Georga Rhetego]] i Anny z domu Richter. Brat m.in. [[RHETE PHILIPP CHRISTIAN, drukarz, wydawca | Philippa Christiana]], razem z nim został w styczniu 1648 zapisany do gdańskiego [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickiego]]. Drukarstwa wyuczył się w oficynie ojca przy ul. Rzeźnickiej (w miejscu obecnej ul. Żabi Kruk 3) ([[DRUKARSTWO I DRUKARNIE | drukarstwo i drukarnie]]). Po śmierci ojca zakład prowadziła matka Anna, pomagał jej wraz z bratem Philippem Christianem do chwili nieformalnego podziału spadku w 1651. Wydzielając (od 1655 już formalnie) części ojcowskiego spadku obu synom, Anna Rhete zobowiązała synów, aby nie szkodzili sobie nawzajem w prowadzeniu działalności i nie konkurowali pomiędzy sobą. Współpracował z matką w zarządzie drukarni do chwili jej śmierci w 1659.<br/><br/> | ||
| + | Podobnie jak jego ojciec tytułował się drukarzem miejskim i gimnazjalnym. Za opublikowanie broszury nawołującej do cofnięcia edyktu skazującego [[ARIANIE | arian]] na banicję, skazany został przez Radę Miasta na osiem dni aresztu. W 1677 otrzymał od króla polskiego Jana III Sobieskiego przywilej na wydawanie elementarzy, katechizmów i wybranych rodzajów druków religijnych. W 1678 podjął współpracę z [[BREYN JACOB, kupiec, uczony | Jacobem Breynem]], u którego został kierownikiem prywatnej oficyny. W 1685 otrzymał od [[RADA MIEJSKA | Rady Miejskiej]] przywilej na wyłączny druk pism związanych z gdańskim Gimnazjum Akademickim. Podobnie jak poprzedni właściciele zakładu wydawał druki na potrzeby władz miejskich, a także środowisk naukowych i literackich Gdańska.<br/><br/> | ||
| + | W 1691 założył stałą [[PRASA | gazetę]] gdańską „Danziger Ordinari Freytags-Zeitung”. Drukował też utwory okolicznościowe własnego autorstwa, m.in. w 1689 (z okazji zakończenia renowacji [[BRAMA WYŻYNNA | Bramy Wyżynnej]]) ogłosił wiersz sławiący miasto Gdańsk i dbających o niego królów polskich. Z wydawnictw polskojęzycznych drukował kolejne wydania rozmówek [[VOLCKMAR NICOLAUS, kaznodzieja, pedagog | Nicolausa Volckmara]] oraz podręcznik [[WOYNA JAN KAROL, lektor języka polskiego | Jana Karola Woyny]]. Prowadził spory z katolicką drukarnią w [[OLIWA | Oliwie]] i przyjmował zlecenia jezuitów z klasztoru w [[STARE SZKOTY | Starych Szkotach]]. Wydał ''Psalm 128'' przetłumaczony przez Jana Kochanowskiego i czasopismo „Bericht durch Pommern”. <br/><br/> | ||
| + | Ocenia się, że wytłoczył ponad 250 pozycji o objętości ponad 2000 arkuszy. Żonaty od 1655 (imię żony nieznane), ojciec [[RHETE ANDREAS GABRIEL, drukarz | Andreasa Gabriela]], Christiana Georga, Gottfrieda i Anny Cathariny, od 1676 żony Georga Richtera (zm. przed 1708), z którym wydał wspólnie kilka prac. Po jego śmierci Rada Miejska nie wyraziła zgody na nabycie drukarni przez katolika [[REINIGER SIMON jr, drukarz | Simona Reinigera jr]], w 1695 zakupił ją od Anny i Georga Richtera [[STOLLE JOHANN ZACHARIAS, drukarz | Johann Zacharias Stolle]]. {{author: PP}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
| + | '''Bibliografia''':<br/> | ||
| + | Archiwum Państwowe Gdańsk, sygn. 300,6/46, Bl. 22v-23r i 300,6/47, Bl. 173r (sprzedaż drukarni Johannowi Stolle).<br/> | ||
| + | Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 159.<br/> | ||
| + | Nowak Zbigniew, ''Rhete Dawid Fryderyk'', w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1994, s. 59-60.<br/> | ||
| + | Paluchowski Piotr, ''Drukarze z ulicy Rzeźnickiej. Właściciele drukarni Rady Miejskiej i Gimnazjum Akademickiego na Starym Przedmieściu'', w: ''Historie gdańskich dzielnic'', t. 2: Stare Przedmieście, red. Janusz Dargacz i Katarzyna Kurkowska, Gdańsk 2019, s. 210-211.<br/> | ||
| + | ''Rhete Dawid Fryderyk'', w: ''Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku'', t. 4: Pomorze, opr. Alodia Kawecka-Gryczowa i Krystyna Korotajowa, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962, s. 347-353. | ||
Aktualna wersja na dzień 15:05, 12 lut 2024
DAVID FRIEDRICH RHETE (około 1630 Gdańsk – 30 VI 1694 Gdańsk), drukarz, poeta. Syn Georga Rhetego i Anny z domu Richter. Brat m.in. Philippa Christiana, razem z nim został w styczniu 1648 zapisany do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. Drukarstwa wyuczył się w oficynie ojca przy ul. Rzeźnickiej (w miejscu obecnej ul. Żabi Kruk 3) ( drukarstwo i drukarnie). Po śmierci ojca zakład prowadziła matka Anna, pomagał jej wraz z bratem Philippem Christianem do chwili nieformalnego podziału spadku w 1651. Wydzielając (od 1655 już formalnie) części ojcowskiego spadku obu synom, Anna Rhete zobowiązała synów, aby nie szkodzili sobie nawzajem w prowadzeniu działalności i nie konkurowali pomiędzy sobą. Współpracował z matką w zarządzie drukarni do chwili jej śmierci w 1659.
Podobnie jak jego ojciec tytułował się drukarzem miejskim i gimnazjalnym. Za opublikowanie broszury nawołującej do cofnięcia edyktu skazującego arian na banicję, skazany został przez Radę Miasta na osiem dni aresztu. W 1677 otrzymał od króla polskiego Jana III Sobieskiego przywilej na wydawanie elementarzy, katechizmów i wybranych rodzajów druków religijnych. W 1678 podjął współpracę z Jacobem Breynem, u którego został kierownikiem prywatnej oficyny. W 1685 otrzymał od Rady Miejskiej przywilej na wyłączny druk pism związanych z gdańskim Gimnazjum Akademickim. Podobnie jak poprzedni właściciele zakładu wydawał druki na potrzeby władz miejskich, a także środowisk naukowych i literackich Gdańska.
W 1691 założył stałą gazetę gdańską „Danziger Ordinari Freytags-Zeitung”. Drukował też utwory okolicznościowe własnego autorstwa, m.in. w 1689 (z okazji zakończenia renowacji Bramy Wyżynnej) ogłosił wiersz sławiący miasto Gdańsk i dbających o niego królów polskich. Z wydawnictw polskojęzycznych drukował kolejne wydania rozmówek Nicolausa Volckmara oraz podręcznik Jana Karola Woyny. Prowadził spory z katolicką drukarnią w Oliwie i przyjmował zlecenia jezuitów z klasztoru w Starych Szkotach. Wydał Psalm 128 przetłumaczony przez Jana Kochanowskiego i czasopismo „Bericht durch Pommern”.
Ocenia się, że wytłoczył ponad 250 pozycji o objętości ponad 2000 arkuszy. Żonaty od 1655 (imię żony nieznane), ojciec Andreasa Gabriela, Christiana Georga, Gottfrieda i Anny Cathariny, od 1676 żony Georga Richtera (zm. przed 1708), z którym wydał wspólnie kilka prac. Po jego śmierci Rada Miejska nie wyraziła zgody na nabycie drukarni przez katolika Simona Reinigera jr, w 1695 zakupił ją od Anny i Georga Richtera Johann Zacharias Stolle.
Bibliografia:
Archiwum Państwowe Gdańsk, sygn. 300,6/46, Bl. 22v-23r i 300,6/47, Bl. 173r (sprzedaż drukarni Johannowi Stolle).
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 159.
Nowak Zbigniew, Rhete Dawid Fryderyk, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1994, s. 59-60.
Paluchowski Piotr, Drukarze z ulicy Rzeźnickiej. Właściciele drukarni Rady Miejskiej i Gimnazjum Akademickiego na Starym Przedmieściu, w: Historie gdańskich dzielnic, t. 2: Stare Przedmieście, red. Janusz Dargacz i Katarzyna Kurkowska, Gdańsk 2019, s. 210-211.
Rhete Dawid Fryderyk, w: Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 4: Pomorze, opr. Alodia Kawecka-Gryczowa i Krystyna Korotajowa, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962, s. 347-353.
