FREDER CONSTANTIN, burmistrz Gdańska

Aktualna wersja na dzień 14:34, 21 lis 2024

Constantin Freder, według Daniela Kleina, 1709

CONSTANTIN FREDER (30 I 1643 Gdańsk – 15 IX 1707 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Był synem burmistrza Heinricha Fredera i Reginy z domu Wieder. W lutym 1659, wraz z bratem Georgiem, zapisany został do Gimnazjum Akademickiego, kończył je w 1664, był autorem mowy De Venda Poloniae principe, brał udzial w publicznych dysputach De tyranno i Ius de quaestionibus miscellaneis. Studiował na uniwersytecie w Tybindze, gdzie m.in. wygłosił mowę czy wolno lekarzowi dokonać aborcji by ratować życie matki (stał na stanowisku, że nie wolno). Studia kończył w 1668 dysputą De contestatione litis. Od końca 1668 do lata 1669 odbył podróż po Francji (opanował język francuski), następnie przebywał w Niderlandach, w Utrechcie, Groningen i Emden, do Gdańska wrócił w 1670.

11 VI 1671 otrzymał kupieckie obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli). Od 1672 był członkiem Trzeciego Ordynku jako przedstawiciel Kwartału Rybackiego, na którego czele (jako kwatermistrz) stanął już rok później. Od 1677 był ławnikiem, od 1683 rajcą, w 1686 sędzią. Godność burmistrza piastował od 1700 (gratulował mu grzecznościowym wierszem profesor Gimnazjum Akademickiego Christoph Behr). Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1701 i 1704, drugiego – w 1700, trzeciego – w 1706 i 1707, czwartego – w 1702, 1703 i 1705. W 1707 był przez semestr protoscholarchą. W 1702 i 1708 był burgrabią królewskim w Gdańsku. Przez kilka miesięcy (nie dokończył kadencji z powodu śmierci) sprawował obowiązki zarządcy posiadłości wiejskich miasta na Żuławach Gdańskich.

Jako wybitny znawca gdańskiego prawa był autorem niezachowanej i nigdy nieogłoszonej drukiem rozprawki poświęconej kwestiom dziedziczenia i spadkobrania. Pisał również łacińskie wiersze okolicznościowe, przygotował m.in. utwory żałobne po śmierci Nathanaela Dilgera (1679), Jana Heweliusza (1684), Joachima Krumhausena (1684), Johanna Petera Titiusa (1689).

Rezydował w rodzinnej kamienicy przy Langgasse 29 (ul. Długa). 12 V 1671 ożenił się w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) z Elisabeth (pochowana tamże 2 X 1720 w wieku 70 lat), córką kupca Joachima (Jorgen) Bartholdiego (pochowany 14 IV 1667 tamże w wieku 67 lat w grobie nr 413). Ojciec ośmiorga dzieci chrzczonych w kościele NMP: siedmiu córek (Elisabeth, Constantia, Adelgunde, Renate Elisabeth, Florentina, Concordia i Agathe Constantia) oraz jednego (za to pierworodnego) syna Heinricha (11 III 1675 Gdańsk – 26 XI 1735 Gdańsk), w sierpniu 1690 zapisanego do przedostatniej klasy (secundy) Gimnazjum Akademickiego, biorącego udział w dysputach (m.in. w 1694 Ephesii quondam, a croeso rege obsessi, urbem suam Dianae donaverunt ... pod kierunkiem profesora Christopha Bahra), kończącego nauki dysputą pod kierunkiem Samuela Friedricha Willenberga, od 13 X 1705 posiadającego kupieckie obywatelstwo Gdańska (jako tzw. Bürger-Kind), ławnika (od 1718), rajcę (od 1723), na którym w linii męskiej wymarła gdańska rodzina Frederów. Z córek młodo zmarły Elisabeth (chrzest 28 X 1677), Renate Elisabeth (chrzest 2 IV 1688) oraz bliźniaczki Florentina i Concordia (chrzest 23 VII 1690). Constantia (chrzest 21 III 1681 – pochowana 30 X 1749) od ślubu w kościele NMP 22 IX 1705 była żoną rajcy Benjamina Dilgera (1673–1746), syna pastora Daniela Dilgera, zaś Agathe Constantia (pochowana 14 IV 1730 w kościele NMP) od ślubu tamże 21 V 1726 byłą żoną wdowca Johanna Ernsta Ferbera (1692–1757).

Został pochowany 4 X 1707 w rodowej krypcie w kościele NMP. Jego portret graficzny z 1709, dołączony do druku kazania pogrzebowego, wykonał rytownik Daniel Klein. Żegnali go okolicznościowymi wierszami żałobnymi rektor szkoły św. Katarzyny Johann Ernst Schröder, a do drukowanego kazania pogrzebowego dołączyli swoje utwory pastor Joachim Weickhmann, Johann Gottfried Kirsch, diakon kościoła św. Bartłomieja, profesor Gimnazjum Akademickiego Johann Sartorius i Samuel Verch. DK







Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 358, 422.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 191, 258.
Hanow Michael Christophorus Hanow, Wspomnienie zasług protoscholarchów i protobibliotekarzy ... [1759], w: Gdańskie Gimnazjum Akademickie, t. III, Gdańsk 2008, s. 502–503 (tekst oryginału i tłumaczenie).
Kotarski Edmund, Gdańska poezja okolicznościowa XVIII wieku, Gdańsk 1997, s. 162.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 31, 182.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 103–104.