ROGUSZCZAK EDWARD, rzeźbiarz, ceramik

Aktualna wersja na dzień 22:10, 7 lip 2023

Niszczejąca rzeźba Ziemia Edwarda Roguszczaka, pomyślana jako element fontanny na deptaku na Żabiance, 2023

EDWARD ROGUSZCZAK (13 X 1927 Siedlemin, województwo poznańskie – 13 VI 1997 Wdzydze), rzeźbiarz, ceramik. Najstarszy syn Andrzeja, kolejarza, i Stanisławy z domu Nawrockiej, zamieszkałych w Ostrowie Wielkopolskim. Naukę, rozpoczętą w 1934, w VI klasie Męskiej Szkoły Powszechnej im. Estowskiego w Ostrowie Wielkopolskim przerwał mu wybuch II wojny światowej. W czasie okupacji pracował w fabryce zabawek w Ostrowie, dorabiając sprzedażą wykonanych na korze brzozowej kartek świątecznych, drewnianych figurek i malowideł sakralnych. Po wojnie, od 1945 kontynuował naukę w Liceum Ogólnokształcącym w Ostrowie. Z uwagi na postępy w nauce, oczytanie i odkryte zdolności plastyczne – po dwóch miesiącach przeniesiony do Szkoły Zdobnictwa w Poznaniu, przekształconej w połowie roku szkolnego (1946) w Liceum Sztuk Plastycznych. W 1947 przyjęty na II rok studiów na Wydział Malarstwa Architektonicznego Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (PWSSP) w Poznaniu, do pracowni Stanisława Teisseyre’a. W czasie nauki, 8 IX 1948 ukończył dla Ostrowa Wielkopolskiego pomnik Najświętszej Marii Panny, który stanął na Wzgórzu Kościelnym.

Od 1951 ze Stanisławem Teisseyre’m w Gdańsku, rok później dokończył u niego studia na Wydziale Malarstwa gdańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (obecnie Akademia Sztuk Pięknych). W latach 1953–1956 pracował w zespole kierowanym przez Hannę Żuławską przy odbudowie gdańskich kamienic na Głównym Mieście. Był współautorem (z Celiną Dobrowolską) medalionów ceramicznych na fasadzie kamienicy przy ul. Długiej 53, fryzu ceramicznego kamienicy przy ulicy Długiej 61 (ze Stanisławem Mizerskim) oraz sgraffita na kamienicach przy Długiej 48, 50–52, 57–58 (z Antonim Szymaniukiem). Ze Zbigniewem Alkiewiczem i Celiną Dobrowolską stworzyli ścianę ceramiczną dworca Gdynia Główna oraz takie dekoracje w Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej (MDM) i na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie.

Od 1957 pracował w Doświadczalnym Zakładzie Ceramiki gdańskiej PWSSP pod kierownictwem Hanny Żuławskiej w Kadynach, wraz z zespołem wykonał prace ceramiczne dla Domu Rybaka we Władysławowie. W 1958 wraz ze Zbigniewem Alkiewiczem i Lucyna Doborowolską otworzył w Sopocie prywatny zakład ceramiczny. W 1961 odbył pierwszą podróż artystyczną do Włoch. Od 27 X 1970 członek tytularny Międzynarodowej Akademii Ceramiki przy Muzeum Ariana w Genewie, działającej w ramach UNESCO. W 1970 współtworzył cykliczne Triennale Ceramiki na Wybrzeżu (pierwsze w Sopocie). W 1972 planował stworzenie pracowni ceramicznych i miasteczka artystów we Wdzydzach.

6 VI 1973 z jego inicjatywy zorganizowano w Kadynach międzynarodowy plener „Ceramika w architekturze”, w którym wzięło udział 40 artystów z Europy. W towarzyszącym tej imprezie sympozjum propagował śmielsze stosowanie ceramiki artystycznej – zarówno w architekturze nowoczesnej, jak i rekonstrukcjach zabytkowych. Podczas II pleneru „Ceramika w architekturze”, rozpoczętego 25 VI 1974, w którym wzięło udział 39 artystów z 10 krajów Europy, uczestnicy w trakcie warsztatów mieli za zadanie stworzyć koncepcję oprawy plastycznej dla przestrzeni powstających właśnie w Gdańsku osiedli Zaspa i Żabianka, których pierwsze efekty były prezentowane rok później. Podczas IV pleneru – „Kadyny 76” i w kolejnych latach powstały projekty zagospodarowania wspólnej przestrzeni (reliefy ceramiczne, fontanny itd.), ich twórcami były zespoły projektowe, w skład których weszli wraz z nim m.in. Jacek Krenz i Swietłana Zerling, odpowiadający za większość rozwiązań i koncepcji ceramicznych na Żabiance (był twórcą ceramicznej rzeźby Ziemia, pomyślanej jako element fontanny na deptaku) oraz ciągu pieszego na osiedlu Zaspa.

W 1978 od Spółdzielni Mieszkaniowej "Młyniec", za swoją pracę na rzecz osiedla Zaspa otrzymał pracownię rzeźbiarską. W 1988 ukończył we Wdzydzach budowę pieca ceramicznego, w pracowni zakupionego tam domu, i otworzył letnią pracownię. Pomysłodawca utworzenia w Gdańsku- Oruni, w zabytkowym kwartale zabudowań przy ul. Dworcowej, Międzynarodowego Centrum Ceramicznego, służącego studiom i twórczej pracy (następnie Stacja Orunia Gdańskiego Archipelagu Kultury (GAK)). W 1992 rozpoczął pracę z młodzieżą skupioną wokół Młodzieżowego Klubu Twórczego „Plama” na gdańskiej Zaspie, kierowanego przez Elwirę Twardowską. Realizował akcje plenerowe, zajęcia plastyczne i happeningi, w 1993 zainicjował warsztaty „Obrazy ogniem malowane”, co roku odbywające się przy zaspiańskiej „Plamie”.

Brał udział w krajowych i zagranicznych wystawach ceramiki, m.in.: „Trzy wystawy form ceramicznych – Fietkiewicz, Lula, Roguszczak” (Sopot, BWA, 1966), Światowej Wystawie Ceramiki (Londyn 1972), wystawie poplenerowej „Ceramika dla architektury – Kadyny 74” (Gdańsk 1975), wystawie sztuki polskiej w Sofii (1981), wystawach zbiorowych w Pradze (Czechy), Bratysławie (Słowacja), Moskwie (Rosja), Ałma-Acie (Kazachstan), Faenza (Włochy 1982), The First International Ceramic Symposium, Canberra (Australia 1988), wystawie i sympozjum w La Borne (Francja 1992), wystawie prac z cyklu „Ziemia” w Muzeum Współczesnej Sztuki Ceramicznej KERAMION we Frechen (Niemcy 1995).

Laureat nagród i zdobywca medali na krajowych i międzynarodowych wystawach oraz konkursach, m.in.: wyróżnienia na Międzynarodowej Wystawie Ceramiki Współczesnej w Pradze (Czechy 1962), Premio Lions del Lions Club di Faenza na XXVII Międzynarodowym Konkursie Ceramiki Artystycznej w Faenza (Włochy 1969), wyróżnienia na Wystawie Ceramiki w Vallauris (Francja 1970), I nagrody na II Międzynarodowej Wystawie Ceramiki w Gdańsku (1973), I nagrody Komitetu Organizacyjnego II Wystawy i Sympozjum Ceramiki Polskiej „Wałbrzych 81” za koncepcję „Ceramika dla architektury”, I nagrody Pro Tadino w XXII Międzynarodowym Konkursie Ceramicznym im. Gualdo Tadino (Włochy 1982), I nagrody Ministra Kultury i Sztuki oraz złotego medalu Komitetu Organizacyjnego wystawy „Tworzywo Ceramiczne w Sztuce Współczesnej” w Biurze Wystaw Artystycznych, w ramach V Międzynarodowego Triennale Ceramiki – Sopot’91.

Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1975), odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1974). „Gdańszczanin Roku 1977” w plebiscycie czytelników „Wieczoru Wybrzeża” (za inspirację, zaplanowanie i wykonanie małej architektury na Zaspie). Laureat Nagrody Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury – „Splendor Gedanensis” (1991), Nagrody Artystycznej Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (1991).

Od 14 III 1978 żonaty był z Elżbietą z domu Wojtaczko, absolwentką filologii klasycznej Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, pracowniczką Uniwersytetu Gdańskiego. Ojciec Moniki (ur. 29 VI 1979).

Zmarł na atak serca w letniej pracowni, w trakcie modelowania ceramicznej formy rzeźbiarskiej dla upamiętnienia Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Plenerowych i Ulicznych FETA. Pochowany na cmentarzu Srebrzysko. W 2017 zorganizowano w Wałbrzychu retrospektywną wystawę "Dwie Drogi. Bronisław Wolanin i Edward Roguszczak w 80. i 90. rocznicę urodzin". JANSZ
































Bibliografia:
Dwie Drogi. Bronisław Wolanin i Edward Roguszczak w 80. i 90. rocznicę urodzin, katalog wystawy w Muzeum Porcelany w Wałbrzychu, Wałbrzych 2017.
Edward Roguszczak 1927–1997, red. katalogu Wojciech Zmorzyński, Gdańsk 1999.
Huml Irena, Życie pełne pasji tworzenia Edward Roguszczak – rzeźbiarz-ceramik (13 X 1927–13 VI 1997), „Gdański Rocznik Kulturalny”, t. 19, 2000.
Kotlica Jacek, Edward Roguszczak. Z kalendarza życia i twórczości, „Gdański Rocznik Kulturalny”, t. 19, 2000.
Siewierska Iwona, W duecie ze sztuką, Jelenia Góra 2017.