SCHRÖDER CHRISTIAN, burmistrz Gdańska

Aktualna wersja na dzień 19:16, 21 paź 2024

Christian Schröder, 1703 rytował Simon Thomassin

CHRISTIAN SCHRÖDER (18 III 1626 Gdańsk – 27 IV 1701 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Wnuk przybyłego z Lęborka browarnika Simona (zm. 1607), od 19 V 1582 posiadającego obywatelstwo Gdańska. Syn browarnika i kupca Aegidiusa (1585–1635, pochowany w kościele Najświętszej Marii Panny), kalwinisty, i Dorothei (około 1592–1662), córki Lorentza Sprengela. Ojciec, wraz z braćmi Eliasem (zm. 1635 w wieku 50 lat) oraz Georgiem (1592–1626), zapisany został w marcu 1600 do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. Browarnikam byli także pozostali, młodsi bracia ojca: Johann (Hans) (pochowany 15 IX 1659 w wieku 65 lat), Martin (pochowany 12 IV 1655 w wieku 58 lat) i Ludwig (pochowany 22 IV 1687 w wieku 87 lat). Także i oni byli uczniami Gimnazjum Akademickiego, zapisano ich razem w marcu 1607. Zmarły bezpotomnie Johann ustanowił testamentem rodzinną fundację, mającą służyć pomocą biedniejszym członkom rodziny, wyżywieniu biednych w szpitalach, w domu dziecka i w sierocińcu, procenty z zapisanych 1000 florenów przeznaczył na wypłacane na okres trzech lat stypendia dla dwóch studentów teologii.

Brat Elisabeth (1610 Gdańsk – około 10 II 1647 Gdańsk), od 6 III 1634 żony Johanna Henricha Barkhusena; Aegidiusa, kupca, od 15 I 1649 posiadającego potwierdzone kupieckiego obywatelstwa Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli), od 2 VII 1651 żonatego z gdańszczanką Anną Passarge (1633–1662); Eliasa (1625–1680), w marcu 1640 zapisanego do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, po studiach prawniczych w Rostocku (1644) i Lejdzie (1646), od 22 VIII 1649 także mającego potwierdzone gdańskie obywatelstwo, członka Trzeciego Ordynku, sekretarza Rady Miejskiej, Heinricha oraz Simona (zm. 1675), dziadka późniejszego burmistrza Christiana Gabriela Schrödera.

Od lipca 1641 uczył się w gdańskim Gimnazjum Akademickim, następnie studiował na uniwersytecie w Królewcu w 1644, Lejdzie w latach 1646–1647 oraz Franeker w 1647. Uchodził wedle współczesnych za człowieka rozsądnego, starannie wykształconego, a przy tym dowcipnego. 22 VII 1653 uzyskał potwierdzenie kupieckiego obywatelstwa Gdańska (jako tzw. Bürger-Kind) i wszedł w skład Trzeciego Ordynku jako reprezentant Kwartału Wysokiego, w okresie 1653–1658 syndyk miejski, 1659–1660 ławnik Głównego Miasta, 1661–1676 rajca (wyboru gratulował mu specjalnym wierszem rektor szkoły św. Bartłomieja Johann Klein), w 1665 sędzia. Od 1677 burmistrz. Urząd pierwszego burmistrza sprawował w 1678, 1681, 1682, 1685, 1689, 1692, 1696 i 1700, drugiego w 1677, 1681, 1688, 1695 i 1699, trzeciego w 1680, 1684, 1687, 1691, 1694 i 1698, czwartego w 1679, 1683, 1686, 1690, 1693, 1697 i 1701. W 1683 i 1690 był burgrabią królewskim w Gdańsku, w 1665–1677 protobibliotekarzem Biblioteki Rady Miejskiej, w 1686–1701 protoscholarchą przy Gimnazjum Akademickim, w 1696–1701 zarządcą wiejskich posiadłości miasta na Żuławach Gdańskich, co najmniej od 1671 był nadzorcą gdańskich szpitali.

W okresie wojny polsko-szwedzkiej („potopu”) jako syndyk zabiegał w 1656 w Hadze o pomoc finansową i militarną Niderlandów dla Gdańska. Doprowadził do podpisania 10 lipca porozumienia, na mocy którego Niderlandy przyrzekły Gdańskowi pożyczkę w wysokości 500 000 guldenów, miesięczne subsydium 12 tysięcy talarów na opłacenie żołnierzy oraz pomoc wojskową. Efektem jego zabiegów było również uwolnienie w końcu lipca 1656 przez flotę niderlandzko-duńską portu gdańskiego od blokady szwedzkiej. Pod koniec 1657 był członkiem delegacji gdańskiej (wraz z burmistrzem Adrianem von der Linde i rajcą Albrechtem Rosenbergiem), wysłanej na rozmowy z królem polskim Janem Kazimierzem do Bydgoszczy, z misją odwiedzenia monarchy od planów odstąpienia Elbląga elektorowi brandenburskiemu Fryderykowi Wilhelmowi za cenę porzucenia przezeń koalicji ze Szwecją.

Posłował na sejmik pruski w maju 1673 (wraz z Danielem Proite), gdzie bronił niezależnego stanowiska Rady Miejskiej Gdańska w kwestii sporów religijnych w mieście (w związku ze sprawą pastora Aegidiusa Straucha), odmawiając tym samym kompetencji sejmikowi pruskiemu w tej sprawie. 13–19 XI 1677 oddelegowany przez władze miejskie (wraz z burmistrzami Gabrielem Krumhausenem i Danielem Proite) na tajne obrady z królem polskim Janem III Sobieskim i dygnitarzami koronnymi w związku z interwencją władcy w Gdańsku (w sprawie żądań króla dotyczących m.in. oddania mu starostwa puckiego, także wobec zarzutów postawionych Radzie Miejskiej, oskarżanej o działania dyplomatyczne zmierzające do wypowiedzenia posłuszeństwa władcy). Reprezentował (wraz z Constantinem Ferberem) stanowisko Rady Miejskiej podczas rozprawy przeprowadzonej w Gdańsku przez króla Jana III Sobieskiego 25 I 1678 w związku ze sporem władz miejskich z opozycją rzemieślniczą.

W 1659 otrzymał od królowej Krystyny szlachectwo szewdzkie, w 1684 szlachectwo polskie przyznał mu król Jana III Sobieski. Właściciel dworku z ogrodem na terenie Długich Ogrodów (zakupionego po jego śmierci przez płk. von Weihera, a następnie w 1751 w posiadaniu marszałka Jerzego Mniszcha, blisko związanego z królem polskim Augustem III przywódcy frakcji dworskiej Jerzego Augusta Mniszcha, który założył tam swoją rezydencję służącą mu jako oficjalne lokum podczas pobytów w Gdańsku). Od klasztoru oliwskiego dzierżawił Dwór I w Sopocie (okolice Placu Konstytucji). Najprawdopodobniej w 1668 ufundował ozdobny sarkofag w kościele św. Jana, zaprojektowany i wykonany przez pochowanego tam później najbliższego kuzyna, kupca, prawnika i podróżnika Nathanaela Schrödera (12 VII 1638 – 5 IV 1674), a przyozdobionego herbem Schröderów i chronogramem jej poświęconym. W 1676 podarował Bibliotece Rady Miejskiej portrety króla Jakuba I, kardynała Stanisława Hozjusza, kanclerza Jana Zamoyskiego i sekretarza Rady Miasta Johanna Chemnitiusa. W 1677 polecił wybić medal okolicznościowy upamiętniający jego wybór na stanowisko burmistrza.

Ożenił się 29 VII 1653 z Anną Benigną (1635–1664), córką Friedricha Schöninga, diakona w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP). Ojciec sześciorga dzieci: 1/ Friedricha Christiana (chrzest 26 II 1658); 2/ Gottfrieda Benjamina (chrzest 28 III 1660); 3/ Dorothei Christiany Benigny (chrzest 5 XII 1662), do 1686 żony Johanna Bartscha; 4/ Nathanaela Friedricha (chrzest 8 I 1664 – 5 V 1736), 1 VII 1670 zapisanego do początkującej (piątej) klasy ucznia Gimnazjum Akademickiego, po studiach w Królewcu (1685), Jenie (1686), Lipsku (1686) i Lejdzie (1689) na Starym Mieście w Gdańsku ławnika (od 1701), rajcy (od 17119), sędziego (w 1721, 1725, 1729, 1733), żonatego; 5/ Joachima Heinricha (chrzest 5 VI 1673), przebywającego w 1711 w Lineburgu; 6/ Johanna Christiana (ur. 1675), w kwietniu 1682 zapisanego do początkującej klasy Gimnazjum Akademickiego, żonatego, ojca dwóch synów.

Pochowany 19 V 1701 w kościele NMP. Kazanie pogrzebowe, wygłoszone przez Samuela Schelwiga, ukazało się drukiem (1701) z dodatkiem kilkunastu utworów żałobnych (m.in. autorstwa burmistrza Johanna Ernsta von der Lindego, profesorów tegoż Gimnazjum Samuela Friedricha Willenberga, Johanna Sartoriusa i Friedricha Christiana Büchera, pastorów Johanna Falcka i Michaela Hanscha, Christopha Fischera, lekarza Johanna Ernsta Steinhardta, Samuela Vercha, Gottfrieda Stüve, Gerorga Schrödera, rektora szkoły św. Katarzyny Johanna Ernsta Schrödera). Odrębnie drukowane epicedium przygotował rajca Ernst Lange.

Wdowa Anna Benigna jeszcze dwukrotnie wychodziła za mąż, za Johanna Engelbrechta i Ernsta Heckera, ten drugi m.in. odsprzedał zniszczony podczas oblężenia w 1734 Dwór I w Sopocie kapitanowi Wobeserowi. DK







Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. II, s. 16; VI, s. 355, 381.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 64, 76, 137, 139, 219, 241.
Hanow Michael Christophorus Hanow, Wspomnienie zasług protoscholarchów i protobibliotekarzy ... [1759], w: Gdańskie Gimnazjum Akademickie, t. III, Gdańsk 2008, s. 439, 500 (tekst oryginału i tłumaczenie).
Kotarski Edmund, Gdańska poezja okolicznościowa XVIII wieku, Gdańsk 1997, s. 162.
Kotarski Edmund, Fundacje stypendialne w dawnym Gdańsku, w: Fundacje i fundatorzy w średniowieczu i epoce nowożytnej, red. Edward Opaliński i Tomasz Wiślicz, Warszawa 2000, s. 125.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 4, 221.
Zdrenka Joachim, Schröder Krystian, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement I, Gdańsk 1998, s. 270.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 303–304.