TOŁKIN WIKTOR, architekt, artysta rzeźbiarz
| < Poprzednie | Następne > |
WIKTOR TOŁKIN (21 II 1922 Tołkacze (Tołkiny) koło Sokółki – 7 V 2013 Gdańsk), architekt, artysta rzeźbiarz. Syn prowadzącej gabinet kosmetyczny Marii (30 XII 1900 – 7 VII 1994 Gdańsk) i inżyniera, budowniczego linii kolejowych. Wybuch II wojny światowej zastał go w Kowlu, skąd z rodziną przedostał się do Warszawy, zdał tam maturę na tajnych kompletach. Członek AK, aresztowany przez Gestapo: od 17 XI 1942 do lutego 1944 przebywał w obozie koncentracyjnym Auschwitz. Zwolniony dzięki staraniom rodziny, uczestniczył w powstaniu warszawskim (oddział AK „Lewar”, pseudonim „Ostoja”), następnie więzień obozu jenieckiego (Stalag X B) w Westertimke (obóz Sandbostel) koło Bremy. Wyzwolony 28 IV 1945 przez wojska kanadyjskie.
Jesienią 1945 rozpoczął studia architektoniczne w Brukseli, wrócił do Gdańska, gdzie osiedli jego rodzice, przyjeżdżając z Warszawy ze znajomym ojca, delegatem rządu do spraw odbudowy Wybrzeża Eugeniuszem Kwiatkowskim. W latach 1946–1952 kontynuował studia architektoniczne na Politechnice Gdańskiej (PG), a w latach 1947–1954 w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie ( Akademia Sztuk Pięknych) na kierunku rzeźba. Był uczniem profesora Mariana Wnuka i Stanisława Horno-Popławskiego. Od 1952 architekt w biurach projektów, po 1963 poświęcił się działalności artystycznej, prowadząc w Gdańsku do końca lat 90. XX wieku pracownię rzeźbiarską przy ul. Mariackiej 3.
Uważany za czołowego przedstawiciela polskiej monumentalnej rzeźby pomnikowej 2. połowy XX wieku, obok Xawerego Dunikowskiego (1875–1964) i Franciszka Duszeńki. Autor głównie pomników związanych z okresem II wojny światowej: Zaślubin Polski z Morzem, Kołobrzeg 1963; Ludziom Morza, Gdynia 1965; pomnika Alfa Liczmańskiego w Gdańsku (1965) przy SP nr 65 jego imienia (ul. Śluza 6); Walki i Męczeństwa Stutthof, Sztutowo 1968; Bojowników Ruchu Oporu (Czynu Partyzanckiego), Złota Góra koło Brodnicy Górnej 1968; Walki i Męczeństwa wraz z Mauzoleum Panteonem w b. obozie na Majdanku, Lublin 1969; Czynu Oręża Polskiego, Płock 1978; pomnika Janka Krasickiego w gdańskiej dzielnicy Siódmy Dwór 1968. Autor pomników nagrobnych, między innymi profesora Zdzisława Kieturakisa w Alei Zasłużonych cmentarza Srebrzysko ( cmentarze we Wrzeszczu. Srebrzysko), malarza i grafika Antoniego Suchanka na cmentarzu w Witominie w Gdyni. Autor projektu (zrealizowanego tylko częściowo) aranżacji Cmentarza Ofiar Hitleryzmu na Zaspie (1987).
Twórca ponad 30 projektów medali, w tym wybitego w 1970 z okazji założenia Uniwersytetu Gdańskiego, w 1972 na rocznicę 50-lecia Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, w 1973 dla PG, w 1977 z okazji 650. rocznicy zbudowania Ratusza Głównego Miasta, w 1975 i 1995 z okazji 30- i 50-lecia Akademii Medycznej w Gdańsku (dla tej samej uczelni w 1975 także medale „Zasłużonemu AMG” i dla najlepszego studenta „Primus inter pares”, w 1996 dla uczelnianego chóru). Uhonorowany za działalność artystyczną wieloma wysokiej rangi odznaczeniami, a także I nagrodą w konkursie na projekt architektoniczno-rzeźbiarski na Łuk Wyzwolenia, Lublin (1954) oraz III nagrodą (za realizację) w konkursie na koncepcję pomnika ofiar obozu Majdanek (z Januszem Dembkiem, 1967). W 2012 wydana został poświęcona mu monografia Wiktor Tołkin – rzeźbiarz, autorstwa Magdaleny Howorus-Czajki (Uniwersytet Gdański). Pochowany 11 V 2013 w grobie rodzinnym na cmentarzu Srebrzysko.
