POMNIK „OBROŃCOM WYBRZEŻA 1939” (Targ Węglowy)
| < Poprzednie | Następne > |
POMNIK „OBROŃCOM WYBRZEŻA 1939” („Obrońcom Wybrzeża 1939 i Poległym w Jego Wyzwoleniu” w 1953; „Pamięci Obrońców Wybrzeża 1939–1944” w 1957; „Obrońcom Wybrzeża 1939” po 1989), na Targu Węglowym, po stronie wschodniej, w murze Baszty Studziennej. Jego autorem był arch. Jan Sienkowski. Został wzniesiony w formie głazu narzutowego o wysokości 1,50 m, szerokości 1,20 m, ustawionego na betonowym cokole wysokości 0,7 m. Wyryto na nim wyobrażenie dwóch mieczy grunwaldzkich, nawiązujących do ustanowionego w 1943 roku orderu Krzyż Grunwaldu, oraz napis – początkowo: PAMIĘCI OBROŃCÓW WYBRZEŻA 1939–1944, po 1989: OBROŃCOM WYBRZEŻA 1939.
7 X 1953 gdańska Wojewódzka Rada Narodowa (WRN) podjęła uchwałę o wzniesieniu pomnika ku czci żołnierzy Wojska Polskiego walczących w 1939 na Wybrzeżu – na Westerplatte, Oksywiu i Helu – oraz poświęconego pamięci żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego, którzy polegli w walkach o Gdańsk w 1945. Przewodniczącym Komitetu Budowy Pomnika (ukonstytuował się 9 X 1953) został prof. Romuald Cebertowicz, wiceprzewodniczącym – Stanisław Schmidt, członkami: sekretarz Okręgowej Rady Zrzeszenia Związków Zawodowych Bronisław Sadej, sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Janusz Korczyński, zastępca przewodniczącego WRN Antoni Bigus, zastępca przewodniczącego WRN Walenty Szeliga, komandor Polskiej Marynarki Wojennej Ryszard Gilewicz, podpułkownik Wojska Polskiego, uczestnik walk o Gdańsk Mateusz Lach, przewodniczący Zarządu Wojewódzkiego Związku Młodzieży Polskiej Tadeusz Rećko, dyrektor Stoczni Gdańskiej Władysław Kostuj, rektor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych ( Akademia Sztuk Pięknych) Stanisław Teisseyre, przewodnicząca Związku Wojewódzkiego Ligi Kobiet Anna Jasińska, przewodniczący Związku Bojowników o Wolność i Demokrację Franciszek Kucybała, poseł Franciszek Murawski, przodownica pracy Gdańskiego Przemysłowego Zjednoczenia Budownictwa Elżbieta Król, student Politechniki Gdańskiej Klemens Gniech, przewodniczący Miejskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu Zdzisław Kieturakis, przewodniczący gdańskiego Wojewódzkiego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego poseł Tadeusz Toczek, sekretarz Wojewódzkiego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego Stanisław Gabryl.
11 XI 1953, w dziesięciolecie powstania Ludowego Wojska Polskiego, Romuald Cebertowicz przy udziale przedstawicieli najwyższych władz Gdańska i kompanii honorowej Marynarki Wojennej wmurował kamień węgielny. Uroczystość poprzedziło złożenie wieńców pod krzyżem na Westerplatte. 1 IX 1957 odsłonięto głaz z Krzyżami Grunwaldu, przed betonowym cokołem złożono urnę z ziemią z miejsc walk obronnych 1939 roku: Helu, Westerplatte, Poczty Polskiej, Oksywia, Wejherowa, Redy, a także z Szymankowa, przemawiał Józef Wołek.
Przy pomniku odbywały się liczne uroczystości, między innymi 19 I 1958 przysięgę składali tam żołnierze gdańskiego garnizonu, 22 II 1958 było to jedno z miejsc obchodów rocznicy 40-lecia powstania Armii Czerwonej, 30 III 1958 ulokowano tam metę Pierwszego Marszu Harcerzy Szlakiem Wyzwolenia Gdańska, 1 IX 1959 upamiętniono wybuch II wojny światowej. Od lat 70. XX wieku pozostawał zaniedbany, w połowie lat. 90. XX wieku wykopano i skradziono urnę z ziemią z pól bitewnych. Poddany renowacji w 2017.
