BURKA EUSTACHY, profesor Instytutu Maszyn Przepływowych PAN
| < Poprzednie | Następne > |
EUSTACHY STANISŁAW BURKA (2 I 1924 Lwów – 27 IV 2020 Gdańsk), specjalista w dziedzinie mechaniki płynów i teorii maszyn przepływowych, profesor w Instytucie Maszyn Przepływowych Polskiej Akademii Nauk (IMP PAN). Trzeci z pięciorga dzieci Antoniego (7 VI 1891 Złoczów, pow. Rohatyn, województwo stanisławowskie – 20 X 1975 Wrocław), dozorcy w Zakładzie Chemii Uniwersytetu Jana Kazimierza, oraz Pauliny z domu Liskowackiej (10 V 1895 Byszów, powiat Sokal, województwo lwowskie – 9 VI 1973 Wrocław). Brat Jana, Romana (1922 Lwów – 16 II 1945 Dębołęka (Wał Pomorski)), Tadeusza (6 I 1927 Lwów – 29 III 2015 Wrocław), architekta, i Zofii (9 VIII 1929 Lwów – 2 V 2020 Wrocław) po mężu Masztalerz, stomatologa, pracownicy Akademii Medycznej we Wrocławiu.
W maju 1942 wspólnie z bratem Janem został zaprzysiężony na żołnierza Okręgu Lwowskiego Armii Krajowej (AK), przydzielony do kierownictwa Walki Cywilnej we Lwowie. Od września 1943 do marca 1944 prowadził szkolenia na kursie podchorążych, wchodził w struktury wywiadu AK. Zatrudniony w Ostbahn Bauinspektion zdobywał codzienne tajne komunikaty Reichsbahn, dzięki którym znane były dokładnie m.in. ruchy kolejowe i kołowe wojsk niemieckich. Od marca 1944 w stopniu porucznika, dowódca oddziału ubezpieczenia Komendy Lwów Północ. Jednocześnie w 1944 rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej. W lipcu tego roku brał udział w walkach na terenie Lwowa w ramach akcji „Burza”. 27 I 1945 aresztowany przez NKWD, przeszedł brutalne śledztwo. Zarażony tyfusem został „wykradziony” przez piwniczne okno kostnicy przez żołnierzy AK pozostających we Lwowie.
W Gdańsku od 1945. Od roku akademickiego 1945/1946 kontynuował studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Gdańskiej (PG), które ukończył w 1950. Od 1947 młodszy asystent u prof. Michała Broszki w Katedrze Hydromechaniki i Budowy Turbin Wodnych PG. Od 1953 pracował pod kierownictwem prof. Roberta Szewalskiego w Zakładzie Maszyn Wirnikowych PAN, przemianowanym w 1956 na Instytut Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku. W 1955 uzyskał stopień doktora nauk technicznych, w 1972 stopień doktora habilitowanego nauk technicznych, od 1985 profesor nadzwyczajny (tytularny) nauk technicznych, a od 1990 profesor zwyczajny. Od 1992 do końca 1994 kierował Zakładem Dynamiki Cieczy IMP PAN. W 1995 przeszedł na emeryturę, pracę w IMP PAN kontynuował do 2018. Od 1992 do 2003 prowadził w IMP PAN kierunek dyplomowania „Mechanika Płynów”, jako wydzielone studia Wydziału Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej PG.
Jednocześnie prowadził badania naukowe i wykłady m.in. w Instytucie Badań Modelowych w Trondheim (1962/1963) i w Uniwersytecie Technicznym w Monachium (1980, 1986). W latach 1958–1998 współpracował z Uniwersytetem Technicznym w Budapeszcie, Politechniką w Timișoarze, Instytutem Budowy Turbin w Ljubljanie, Uniwersytetem Technicznym w Wiedniu i Politechniką w Grazu. Od 1947 do 2002 (z przerwami) prowadził zajęcia i wykłady na PG, od 1 I 1975 do 30 VI 1994 także na Akademii Rolniczo-Technicznej (ART, następnie Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie (UWM)).
Prowadził badania nad zagadnieniem przepływu burzliwego, badania maszyn wodnych metodą aerodynamiczną, fizyką kawitacji, teorią wirowych maszyn hydraulicznych i przepływów szczelinowych. W latach 1984–1998 i 2003–2014 członek Rady Naukowej IMP PAN, w 2007–2014 (dwie kadencje) zastępca przewodniczącego Rady Naukowej IMP PAN, w 1975–1994 członek Rady Wydziału Mechanicznego ART następnie UWM, w kadencji 1986– 1992 członek Komitetu Mechaniki PAN, od 1958 członek Założyciel Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej, współtwórca i organizator w latach 1977–1998 dziesięciu cyklicznych Szkół Letnich Mechaniki Płynów. Twórca i redaktor naukowy pierwszej w Polsce i na świecie ponad trzydziestotomowej monografii Maszyny przepływowe. 21 III 2002 Senat Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego nadał mu tytuł profesora honoris causa.
Od 1989 członek Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Koła Gdańsk-Wrzeszcz. W latach 1994–1998 przewodniczący Międzyzakładowej Komisji Porozumiewawczej OKP–PAN NSZZ „Solidarność". Współzałożyciel w 2000 Krajowej Sekcji NSZZ „Solidarność" PAN, od 2006 jej honorowy przewodniczący. Przez dwie kadencje (1987–1989 i 1989–1991) wiceprezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego (GTN), przez trzy kadencje (1981–1983, 1983–1985 i 1985–1987) przewodniczący IV Wydziału GTN. Członek Rady Programowej obchodów Tysiąclecia Gdańska.
Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1983), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2009), trzykrotnie Medalem Wojska „Ojczyzna Swemu Obrońcy" (1948), Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1949), Krzyżem Obrony Lwowa 1939–1944 (1981), Krzyżem Armii Krajowej (1984), a także odznaką Weterana Walk o Niepodległość (1995), Złotą Odznaką za Zasługi ŚZŻAK (2011), Medalem „Pro Memoria” (2011). W 2018 uhonorowany Medalem 100-lecia Niepodległości.
Żonaty był z Ireną z domu Raczka (ur. 1939 Wilnie), ojciec Michała (ur. 1963) absolwenta Wydziału Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki PG i Mikołaja (ur. 1965) absolwenta Wydziału Budowy Maszyn PG. Pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu Srebrzysko.
