SZKOŁA MARIACKA
| (Nie pokazano 20 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File:Szkoła_Mariacka.JPG|thumb|Szkoła Mariacka na rogu Kleine Krämergasse 4 (ul. Podkramarska), rysunek [[RANDT AUGUST LOBEGOTT| Augusta Lobegotta Randta]]; obecnie niezabudowany plac przy kościele NMP (ściana widoczna z prawej), dawniej działka najbliższa tego kościoła, na wprost plebanii ]] | + | [[File:Szkoła_Mariacka.JPG|thumb|Szkoła Mariacka, z wysokim szczytem, na rogu Kleine Krämergasse 4 (ul. Podkramarska), rysunek [[RANDT AUGUST LOBEGOTT, kupiec, malarz–amator| Augusta Lobegotta Randta]]; obecnie niezabudowany plac przy kościele NMP (ściana widoczna z prawej), dawniej działka najbliższa tego kościoła, na wprost plebanii ]] |
| − | [[File:2_Szkoła_Mariacka.jpg|thumb|Widok na ul. Podkramarską od strony Grobli I, z prawej (za biegnąca poprzecznie ul. Św. Ducha i kamienicą z restauracją, najbliżej kościoła NMP) dawny budynek Szkoły Mariackiej i 1817–1827 Gimnazjum Miejskiego, około 1920]] | + | [[File:2_Szkoła_Mariacka.jpg|thumb|Widok na ul. Podkramarską od strony Grobli I, z prawej (za biegnąca poprzecznie ul. Św. Ducha i kamienicą z restauracją, najbliżej kościoła NMP), z wysokim szczytem, dawny budynek Szkoły Mariackiej i 1817–1827 Gimnazjum Miejskiego, około 1920]] |
[[File:3_Szkoła_Mariacka.jpg|thumb|Dawny budynek Szkoły Mariackiej i Gimnazjum Miejskiego oraz nieistniejąca po 1945 zabudowa prawej strony ul. Podkramarskiej]] | [[File:3_Szkoła_Mariacka.jpg|thumb|Dawny budynek Szkoły Mariackiej i Gimnazjum Miejskiego oraz nieistniejąca po 1945 zabudowa prawej strony ul. Podkramarskiej]] | ||
| − | '''SZKOŁA MARIACKA.''' Założona przy [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele | + | '''SZKOŁA MARIACKA.''' Założona przy [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP), z siedzibą na terenie probostwa, między tylnymi domami przy obecnej ul. Szewskiej 4, ul. Św. Ducha 54 (po 1945 brak zabudowy, plac) i ul. Podkramarską 4. Błędnym jest pogląd, także powojennych polskich badaczy, jakoby szkoła kiedykolwiek miała siedzibę przy obecnej ul. Chlebnickiej 2 (siedziba [[GDAŃSKIE TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ SZTUKI | Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki]]). <br/><br/> |
| + | Wzmiankowana po raz pierwszy w 1350. Od początku uważana za najważniejszą ze szkół w mieście. Początkowo nauczano w niej śpiewu kościelnego (nauczycielem był dzwonnik) i liturgii. Wyższy poziom organizacji osiągnęła przed 1383, kiedy wzmiankowano jej pierwszego rektora Johanna Trutenow. O obsadzie stanowisk w szkole decydowali Krzyżacy, do których należał patronat nad kościołem NMP, w 1427 – mocą specjalnego przywileju wielkiego mistrza Paula von Russdorfa – nadawanie nominacji przeszło na Radę Miejską. W 1434 rektorem był mistrz (magister) Stefan, w 1444 mistrz Konrad Bock. <br/><br/> | ||
| + | Od czasów rektora [[SCHRECK VALENTINUS, rektor szkoły mariackiej | Valentinusa Schrecka]] (1569 – 1603) szkoła funkcjonowała w systemie pięcioklasowym. W 1581 zbudowano w dotychczasowym miejscu nowy budynek szkoły. W 1592 utworzono w szkole (jako pierwszą w Gdańsku) tzw. Pauperklasse (klasę dla ubogich uczniów). Największy rozkwit szkoły nastąpił za czasów rektora Jakoba Zetzke (1648–1671) i Johanna Krieg’a (1680–1707). Wzrost liczby uczniów wymusił w latach 1651/1652 zastąpienie dotychczasowego budynku kolejnym nowym, większym, zaprojektowanym przez budowniczego miejskiego Hansa Schumachera. Nowa siedziba składała się z dwóch szerokich, trójkondygnacyjnych budynków, rozdzielonych dziedzińcem. Na czas budowy zajęcia szkolne do domu cechu krawców przy ul. św. Ducha 107 (po 1945: 63/67). Główne wejście znajdowało się od ul. Podkramarskiej, boczne od strony kościoła NMP. <br/><br/> | ||
| + | Nauczyciele i uczniowie brali udział w życiu kulturalnym Gdańska, np. w lutym 1601 uczniowie zaprezentowali łacińską sztukę Wolfganga Waldunga ''Orestses'' (opartą na tragediach Sofoklesa, Eurypidesa i Seneki), 18 II 1646 z okazji pobytu w Gdańsku polskiej królowej Ludwiki Marii Gonzagi wystawiono sztukę w języku łacińskim, napisaną przez konrektora Jacoba Zetzkiusa. <br/><br/> | ||
| + | W XVIII wieku, tak jak i inne gdańskie szkoły, przeżywała trudności wynikające z pograszającej się sytuacji ekonomicznej Gdańska: spadła liczba uczniów, zmniejszono ilość klas. Pięcioklasowy system nauczania przywrócono dopiero za czasow rektora [[COSACK GEORG WILHELM, rektor szkoły mariackiej | Georg Wilhelm Cosack]] (1807–1809). Za czasów jego następcy, [[KNIEWEL THEODOR FRIEDRICH, archidiakon kościoła NMP, kompozytor, dyrygent | Theodora Friedricha Kniewela]] (1810–1817) rozszerzono program nauczania, wprowadzono cztery godziny greki w klasach najwyższych (secunda, prima), we wszystkich klasach matematykę, geografię i historię. 10 XI 1817 (w dniu urodzin Marcina Lutra) połączona z [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Akademickim]], tworząc [[GIMNAZJUM MIEJSKIE | Gimnazjum Miejskie]]. Uroczystości odbyły się w [[RATUSZ GŁÓWNEGO MIASTA| Ratuszu Głównego Miasta]], towarzyszyła jej specjalnie opracowana przez Kniewela kantata, z tekstem [[BLECH ABRAHAM FRIEDRICH, pastor | Abrahama Friedricha Blecha]], wykonana w dwóch cześciach, na początku uroczystości i przed ich zakończeniem. <br/><br/> | ||
| + | W 1827 wykryto zagrażające bezpieczeństwu pęknięcia ścian, zajęcia przeniesiono w latach 1827–1832 do wynajętych sal w domach przy [[POLICJA | Langgasse 25]] (ul. Długa), następnie nr 35, Jopengasse (ul. Piwna) i do domu rektora (ul. Szewska 2), aż wreszcie w 1837 do nowego gmachu Gimnazjum Miejskiego przy Lastadii. Grożące zawaleniem pomieszczenia wykorzystywano od 1827 na wojskowe warsztaty, w 1830 rozebrano budynek tylny, frontowy, przy Podkramarskiej 4, z kolumnową aulą na I piętrze, wykorzystywany jako szkoła dla pauperów, przetrwał do 1945. {{author: ML}} <br /><br /> | ||
{| class="tableGda" | {| class="tableGda" | ||
|- | |- | ||
| Linia 10: | Linia 15: | ||
|- | |- | ||
| 1539–1540 | | 1539–1540 | ||
| − | | [[AURIFABER (Goldschmidt) ANDREAS | Andreas Aurifaber]] | + | | [[AURIFABER (Goldschmidt) ANDREAS, uczony, medyk | Andreas Aurifaber]] |
|- | |- | ||
| 1545 | | 1545 | ||
| − | | Tesmarus | + | | [[ALEBEKE TESMARUS, rektor gdańskich szkół | Tesmarus Alebeke]] |
|- | |- | ||
| 1551 | | 1551 | ||
| Linia 19: | Linia 24: | ||
|- | |- | ||
| 1553 | | 1553 | ||
| − | | Menius | + | | Andreas Menius |
|- | |- | ||
| 1557–1565 | | 1557–1565 | ||
| Linia 28: | Linia 33: | ||
|- | |- | ||
| 1569–1602 | | 1569–1602 | ||
| − | | [[SCHRECK VALENTINUS | Valentinus Schreck]] | + | | [[SCHRECK VALENTINUS, rektor szkoły mariackiej | Valentinus Schreck]] |
|- | |- | ||
| 1603–1629 | | 1603–1629 | ||
| Linia 43: | Linia 48: | ||
|- | |- | ||
| 1678–1707 | | 1678–1707 | ||
| − | | | + | | [[KRIEG JOHANN, rektor szkoły mariackiej | Johann Krieg]] |
|- | |- | ||
| 1707–1738 | | 1707–1738 | ||
| Linia 51: | Linia 56: | ||
| Bernhard Ludolph Kemna | | Bernhard Ludolph Kemna | ||
|- | |- | ||
| − | | | + | | 1756–1761 |
| − | | Johann Gerber | + | | [[GERBER JOHANN, kaznodzieja kościoła św. Jakuba | Johann Gerber]] |
|- | |- | ||
| 1762–1780 | | 1762–1780 | ||
| Linia 58: | Linia 63: | ||
|- | |- | ||
| 1780 | | 1780 | ||
| − | | Samuel Friedrich Unselt | + | | [[UNSELT SAMUEL FRIEDRICH, rektor szkół gdańskich | Samuel Friedrich Unselt]] |
|- | |- | ||
| 1780–1786 | | 1780–1786 | ||
| Linia 64: | Linia 69: | ||
|- | |- | ||
| 1786–1792 | | 1786–1792 | ||
| − | | Heinrich Eduard | + | | [[HÖCHSTER HEINRICH EDUARD, pastor kościoła św. Jerzego, dyrektor Towarzystwa Przyrodniczego | Heinrich Eduard Höchster]] |
|- | |- | ||
| 1793 | | 1793 | ||
| Linia 76: | Linia 81: | ||
|- | |- | ||
| 1807–1809 | | 1807–1809 | ||
| − | | Georg Wilhelm Cosack | + | | [[COSACK GEORG WILHELM, rektor szkoły mariackiej | Georg Wilhelm Cosack]] |
|- | |- | ||
| 1810–1817 | | 1810–1817 | ||
| − | | [[KNIEWEL THEODOR FRIEDRICH | | + | | [[KNIEWEL THEODOR FRIEDRICH, archidiakon kościoła NMP, kompozytor, dyrygent | Theodor Friedrich Kniewel]] |
|- | |- | ||
| class="authorEgTab" | {{author: ML}} | | class="authorEgTab" | {{author: ML}} | ||
| − | |||
[[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]] | [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]] | ||
Aktualna wersja na dzień 19:22, 25 kwi 2024
SZKOŁA MARIACKA. Założona przy kościele Najświętszej Marii Panny (NMP), z siedzibą na terenie probostwa, między tylnymi domami przy obecnej ul. Szewskiej 4, ul. Św. Ducha 54 (po 1945 brak zabudowy, plac) i ul. Podkramarską 4. Błędnym jest pogląd, także powojennych polskich badaczy, jakoby szkoła kiedykolwiek miała siedzibę przy obecnej ul. Chlebnickiej 2 (siedziba Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki).
Wzmiankowana po raz pierwszy w 1350. Od początku uważana za najważniejszą ze szkół w mieście. Początkowo nauczano w niej śpiewu kościelnego (nauczycielem był dzwonnik) i liturgii. Wyższy poziom organizacji osiągnęła przed 1383, kiedy wzmiankowano jej pierwszego rektora Johanna Trutenow. O obsadzie stanowisk w szkole decydowali Krzyżacy, do których należał patronat nad kościołem NMP, w 1427 – mocą specjalnego przywileju wielkiego mistrza Paula von Russdorfa – nadawanie nominacji przeszło na Radę Miejską. W 1434 rektorem był mistrz (magister) Stefan, w 1444 mistrz Konrad Bock.
Od czasów rektora Valentinusa Schrecka (1569 – 1603) szkoła funkcjonowała w systemie pięcioklasowym. W 1581 zbudowano w dotychczasowym miejscu nowy budynek szkoły. W 1592 utworzono w szkole (jako pierwszą w Gdańsku) tzw. Pauperklasse (klasę dla ubogich uczniów). Największy rozkwit szkoły nastąpił za czasów rektora Jakoba Zetzke (1648–1671) i Johanna Krieg’a (1680–1707). Wzrost liczby uczniów wymusił w latach 1651/1652 zastąpienie dotychczasowego budynku kolejnym nowym, większym, zaprojektowanym przez budowniczego miejskiego Hansa Schumachera. Nowa siedziba składała się z dwóch szerokich, trójkondygnacyjnych budynków, rozdzielonych dziedzińcem. Na czas budowy zajęcia szkolne do domu cechu krawców przy ul. św. Ducha 107 (po 1945: 63/67). Główne wejście znajdowało się od ul. Podkramarskiej, boczne od strony kościoła NMP.
Nauczyciele i uczniowie brali udział w życiu kulturalnym Gdańska, np. w lutym 1601 uczniowie zaprezentowali łacińską sztukę Wolfganga Waldunga Orestses (opartą na tragediach Sofoklesa, Eurypidesa i Seneki), 18 II 1646 z okazji pobytu w Gdańsku polskiej królowej Ludwiki Marii Gonzagi wystawiono sztukę w języku łacińskim, napisaną przez konrektora Jacoba Zetzkiusa.
W XVIII wieku, tak jak i inne gdańskie szkoły, przeżywała trudności wynikające z pograszającej się sytuacji ekonomicznej Gdańska: spadła liczba uczniów, zmniejszono ilość klas. Pięcioklasowy system nauczania przywrócono dopiero za czasow rektora Georg Wilhelm Cosack (1807–1809). Za czasów jego następcy, Theodora Friedricha Kniewela (1810–1817) rozszerzono program nauczania, wprowadzono cztery godziny greki w klasach najwyższych (secunda, prima), we wszystkich klasach matematykę, geografię i historię. 10 XI 1817 (w dniu urodzin Marcina Lutra) połączona z Gimnazjum Akademickim, tworząc Gimnazjum Miejskie. Uroczystości odbyły się w Ratuszu Głównego Miasta, towarzyszyła jej specjalnie opracowana przez Kniewela kantata, z tekstem Abrahama Friedricha Blecha, wykonana w dwóch cześciach, na początku uroczystości i przed ich zakończeniem.
W 1827 wykryto zagrażające bezpieczeństwu pęknięcia ścian, zajęcia przeniesiono w latach 1827–1832 do wynajętych sal w domach przy Langgasse 25 (ul. Długa), następnie nr 35, Jopengasse (ul. Piwna) i do domu rektora (ul. Szewska 2), aż wreszcie w 1837 do nowego gmachu Gimnazjum Miejskiego przy Lastadii. Grożące zawaleniem pomieszczenia wykorzystywano od 1827 na wojskowe warsztaty, w 1830 rozebrano budynek tylny, frontowy, przy Podkramarskiej 4, z kolumnową aulą na I piętrze, wykorzystywany jako szkoła dla pauperów, przetrwał do 1945.
| 1539–1540 | Andreas Aurifaber |
| 1545 | Tesmarus Alebeke |
| 1551 | Ignatius Schulz |
| 1553 | Andreas Menius |
| 1557–1565 | Martin Pretor |
| 1566–1569 | Michael Hecht |
| 1569–1602 | Valentinus Schreck |
| 1603–1629 | Johann Martinus |
| 1629–1648 | Nicolaus Rudovius |
| 1648–1671 | Jakob Zetzkius |
| 1672–1678 | Friedrich Wagner |
| 1678–1707 | Johann Krieg |
| 1707–1738 | Daniel Colbe |
| 1738–1755 | Bernhard Ludolph Kemna |
| 1756–1761 | Johann Gerber |
| 1762–1780 | Michael Mündel |
| 1780 | Samuel Friedrich Unselt |
| 1780–1786 | Samuel Gottlieb Weickhmann |
| 1786–1792 | Heinrich Eduard Höchster |
| 1793 | Michael Baumann |
| 1795–1804 | Johann Jakob Czolbe |
| 1806 | Gottfried Heinrich Pobowski |
| 1807–1809 | Georg Wilhelm Cosack |
| 1810–1817 | Theodor Friedrich Kniewel |
