AURIFABER (Goldschmidt) ANDREAS, uczony, medyk
| < Poprzednie | Następne > |
ANDREAS AURIFABER (Goldschmidt) (29 XI 1513 Wrocław – 12 XII 1559 Królewiec), uczony, medyk. Syn burmistrza Wrocławia Valentina Goldschmidta i Ursuli z domu Kirstein. Brat Johannesa, teologa luterańskiego. Początkowo kształcił się we Wrocławiu, od 1527 studiował teologię i filozofię w Wittenberdze. 1 III 1532 uzyskał licencjat, a 27 VIII 1534 magisterium. W tym też czasie zmienił nazwisko z Goldschmidt na Aurifaber. Następnie wykładał na uniwersytecie w Wittenberdze. Nawiązał kontakty m.in. z Marcinem Lutrem, Filipem Melanchtonem i Georgiem Joachimem Retykiem.
W 1539, z poparciem Filipem Melanchtona, gdy władze Gdańska po opuszczeniu miasta przez Bernharda poszukiwały jego następcy, został kierownikiem (rektorem) gdańskiej szkoły mariackiej. W imieniu gdańskiej Rady Miejskiej rozmowy z Filipem Melanchtonem prowadził w tej sprawie sekretarz miasta Georg Donner. Obejmując stanowisko opracował nowy program nauczania wyrażający idee protestanckie, który pod tytułem „Schola Dantiscana cum exhortatione ad literas bonas Latina et
Germanica” („Szkoła gdańska z łacińskim i niemieckim wezwaniem do studiów humanistycznych”) opublikował jeszcze w tym samym roku w językach łacińskim i niemieckim. W 1540 w oficynie Franciscusa Rhodego wydał Practica auff das Jar M.D.XLI, uznawane za pierwszy kalendarz wydrukowany w Gdańsku. Obliczając w nim położenie planet, zastosował teorię heliocentryczną Mikołaja Kopernika, jeszcze przed publikacją (w 1543) dzieła tego uczonego. Najprawdopodobniej informację o kopernikańskiej idei zaczerpnął z pracy Georga Retyka Narratio prima. W połowie 1540 zrezygnował z funkcji rektora, powrócił do Wittenbergii i
prowadził tam wykłady.
W 1541 był rektorem szkoły w Elblągu. W 1542 uzyskał finansowe wsparcie księcia pruskiego Albrechta Hohenzollerna na dalszą naukę, tym razem medycyny. Wedle umowy zobowiązał się po jej zakończeniu przez dziesięć lat pełnić funkcję osobistego lekarza księcia. Edukację kontynuował w Wittenberdze, Padwie i Bolonii. 1 XII 1544 został doktorem medycyny. Od 1546 mieszkał w Królewcu, był profesorem fizyki oraz profesorem medycyny tamtejszego uniwersytetu oraz osobistym lekarzem księcia Albrechta. Jako zwolennik poglądów przyszłego teścia, przybyłego w 1548 do Królewca teologa Andreasa Osiandra (1498–1552), twórcy ozjandryzmu, pozostawał w ostrym sporze teologicznym z ówczesnym (1548–1549) rektorem tamtejszego uniwersytetu, Johannem Placotomusem. Ten ostatni, próbujący usunąć obu z senatu uczelni, przypłacił to utratą łaski książęcej i wygnaniem w 1550.
W 1550 został kierownikiem uniwersyteckiej katedry medycyny w Królewcu, a w 1553 i w 1557 był rektorem tej uczelni. W imieniu księcia Albrechta posłował m.in. na polski dwór królewski. W 1551 opublikował rozprawę Succini Historia…, zawierającą opis bursztynu i sposobów jego wykorzystania w lecznictwie, która była wznawiana po jego śmierci.
W 1540 w Wittenberdze ożenił się z Heleną, córkę tamtejszego drukarza Hansa Luffta, zmarłą w 1549 podczas epidemii dżumy. W 1550 ożenił się z Agnes, córką teologa Andreasa Osiandra.
Bibliografia:
Green Jonathan, The First Copernican Astrologer. Andreas Aurifaber’s Practica for 1541, „Journal for the History of Astronomy” 2010, vol. 41, s. 157–165.
Hammann Gustav, Aurifaber (Goldschmid) Andreas, Neue Deutsche Biographie, Bd. 1, Berlin 1953, s. 456.
Odyniec Wacław, Aurifaber (Goldschmidt) Andrzej (1514–1559), Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 1, Gdańsk 1992, s. 47–48.
Paluchowski Piotr, Szarszewski Adam, Reformacja w szkole. Program nauczania z 1539 roku autorstwa Andreasa Aurifabera, „Gdański Rocznik Ewangelicki”, 13, 2019, s. 11-24.
Schnaase Eduard David, Andreas Aurifaber und seine Schola Dantiscana. Ein Beitrag zur Geschichte der Schulen in Danzig, „Altpreussischen Monatsschrift neue Folge“, Bd. 11, 1874, H. 4, s. 304–325; H. 5/6, s. 456–480.
Szarszewski Adam, Paluchowski Piotr, Dzieło „Succini Historia…” lekarza Andreasa Aurifabera (1513–1559), w: Lekarz jako autor i bohater literacki, red. Edward Białek, Dariusz Lewera, Wrocław 2019, s. 11-23 [tu dalsza bibliografia].
Полякова Ирина Алексеевна, Андреас Аурифабер (1513–1559) и его История янтаря, Калининград 2013.
