PŁONIA WIELKA
| < Poprzednie | Następne > |
PŁONIA WIELKA (Groß Plehnendorf), obecnie część pomocniczej jednostki administracyjnej Gdańska Rudniki, położona na lewym brzegu Martwej Wisły ( Wisła) naprzeciw Górek Zachodnich, na polderze zwanym Płonia, którego zachodnią część zajmuje Płonia Mała; granicę pomiędzy Płonią Małą a Płonią Wielką stanowiła grobla, biegnąca od miejsca, gdzie kanał Dolny Powodziowiec łączy się z Czarną Łachą (tj. przy drodze Gdańsk–Elbląg) w kierunku północno-wschodnim ku Wiśle. Centrum dawnej wsi znajdowało się w rejonie skrzyżowania obecnej ul. Benzynowej i Naftowej; część Płoni Wielkiej za zbudowanym w 1. połowie XIV wieku wiślanym wałem przeciwpowodziowym i biegnącą po nim drogą (obecnie ul. Płońska) określana była jako Aussendeich (Zagroble – obecna nazwa leżącej tam ulicy); północny kraniec tego terenu, położony najbliżej Górek Zachodnich, nosił nazwę Dornbusch (Ciernie); w południowej części Płoni Wielkiej, przy obecnej ul. Naftowej, bliżej Łachy Wiślińskiej znajdowała się osada Weißes Haus (Biały Dom); karczma o podobnej nazwie (Weißkrug – Biała Karczma) leżała na wale wiślanym już na terenie Wiślinki. Po powstaniu Wisły Śmiałej (1840) odcinek Wisły poniżej nowego ujścia zamknięto wałem ziemnym z zaliczaną do Płoni śluzą, oddaną do użytku już w połowie marca 1840 (Plehnendorfer Schleuse), umożliwiającą ruch statków, rozebraną w roku 1895 po wykonaniu Przekopu Wisły i śluzy w Przegalinie. Obok śluzy w połowie XIX wieku zbudowano Fort Neufähr (polski Fort Płonia lub Fort Płoni Wielkiej, różny od Reduty Płońskiej) wyposażony w cztery armaty polowe kalibru 90 mm, rozebrany w latach 70. XX wieku. Fort ten był najdalej na wschód wysuniętym elementem ukończonego w roku 1900 systemu obrony Gdańska, od strony morza obejmującego łącznie 13 baterii – stanowił Baterię nr 1, której zadaniem była obrona ujścia Wisły Śmiałej. W 1888 roku w pobliżu śluzy zlokalizowano zaliczaną również do Płoni niewielką stocznię remontową dla mniejszych jednostek pływających po Wiśle ( Stocznia „Wisła”). W roku 1951 wieś sołecka w powiecie gdańskim, w 1954 włączona do Gdańska. Obecnie niewielkie osiedle z przystanią rybacką; większą część terenu Płoni Wielkiej zajmuje Oczyszczalnia Ścieków „Wschód” oraz ogrody działkowe.
