BENEKE PAUL, kaper

Z Encyklopedia Gdańska
Wersja Blazejsliwinski (dyskusja | edycje) z dnia 18:01, 8 cze 2024

(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Powrót Paula Beneke (ściska dłoń z burmistrzem) do Gdańska z „Sądem Ostatecznym”, obraz Ernsta Roebera z 1891–1893 zamówiony według pomysłu Ernsta Augusta Karla Bertlinga do sali obrad Zarządu Prowincji Prusy Zachodnie, zaginiony w 1945
Fritz August Pfuhle, Paul Beneke zachęca załogę karaweli „Peter von Danzig” do walki, malowidło ścienne w Schronisku Młodzieżowym na Biskupiej Górce, 1940
Gdański znaczek pocztowy poświęcony Paulowi Benekemu z okresu II Wolnego Miasta Gdańska
Tablica poświęcona Paulowi Beneke w kościele św. Jakuba

PAUL BENEKE (zm. przed 22 III 1477 Gdańsk), kaper. Być może brat (dalszy krewny?) znanego z lat 1453–1460 szypra gdańskiego Michaela Benekego; według legendy był podrzutkiem wychowywanym przez słynnego gdańskiego żeglarza Kurta Bokelmanna. Jesienią 1469 uczestniczył w wojnie Hanzy z Anglią, atakując wspólnie z innym gdańskim kaprem, Martinem Bardewigkiem, statki angielskie i francuskie.

Przed 28 VIII 1469 na holku „Sent Joori”, razem ze swym wspólnikiem (szyprem) Hansem Niwe z Hamburga, miał zatarg z Portugalczykiem Alvarem Denisem, kupcem z Satuval (na południe od Lizbony), o ładunek soli i korek, który sprowadzał na jego rachunek. W początku 1470 wspólnie z Martinem Bardewigkiem zdobył w kanale La Manche trzystułasztowy angielski statek „Joena von Neucastel”. Jesienią 1470 atakował statki płynące do Szkocji w służbie księcia Burgundii. W 1471 zatrzymał dwa statki z Normandii: „Madeleine” z Dieppe oraz „Schwan” z Caen. Na pokładzie tego drugiego wziął do niewoli Thomasa Cooka, byłego szeryfa (1453–1454) i burmistrza (1462–1463) Londynu.

Między 24 VIII a 5 IX 1472 został dowódcą wielkiej karaweli „Peter von Danzig”. 27 IV 1473 zaatakował w okolicy wybrzeża flamandzkiego i zdobył florencką galerę „Św. Andrzej” (zwaną też „Św. Mateusz”), płynącą pod burgundzką (neutralną dla Hanzy) banderą, z bogatym ładunkiem należącym m.in. do papieża Sykstusa IV, bankierskiej rodziny Medyceuszy i ich współpracownika Tommasa Portinariego. Wśród łupów znalazły się: ałun, tkaniny, pachnidła, kosztowności i dwa obrazy, z których jeden to słynny tryptyk Sąd Ostateczny Hansa Memlinga.

W drodze powrotnej (ze zdobytą galerą, rozebraną następnie w Lubece) zatrzymał statek holenderski, przejmując ładunek sukna. Akcja przeciwko galerze wywołała międzynarodowe reperkusje polityczne, spory (głównie bratanków Tommasa Portinariego) z hanzeatami o odszkodowanie trwały do przełomu XV i XVI wieku (w konsekwencji spłatę przejęła Brugia). Latem 1475 prowadził karawelę na Atlantyk, gdzie uległa uszkodzeniu, a później rozbiórce. Po 1475 był właścicielem domu przy Heilige-Geist-Gasse (ul. św. Ducha), w kierunku Kohlengasse (ul. Węglarska). Pozostawił córkę Elizabeth i może syna Andreasa.

Pamięć o Paulu Benekem przywrócił w 1855 Theodor Hirsch w związku z wydaniem kroniki Caspra Weinreicha. Ustalenia historyka rozpropagował głównie w 1860 Rudolph Genée w „Danziger Volks-Kalender”, dzięki czemu trafił on do niemieckiego panteonu bohaterów mórz. W 1891 obraz przedstawiający przekazanie przez niego Sądu Ostatecznego władzom Gdańska przed Żurawiem ozdobił nową siedzibę administracji prowincji przy Neugarten (ul. Nowe Ogrody). Podobny motyw zawierała sztuka okolicznościowa Johannesa Schuberta Benekes Heimkehr (Powrót Benekego), wystawiona 18 V 1910 w Dworze Artusa w czasie kolacji wydanej z okazji konferencji naukowej towarzystw Hansischer Geschichtsverein i Verein für niederdeutsche Sprachforschung. Napisano o nim kilka powieści i opowiadań historycznych, m.in. autorstwa Gustava Schalka (1848 Berlin – 1929 Berlin) Paul Beneke. Ein harter deutscher Seevogel (1902).

W 1929 powstała Paul-Beneke-Straße (obecnie ul. Marynarki Polskiej, Młyniska), w 1932 u zbiegu Heilige-Geist-Gasse i Kohlengasse odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową. Jego imię otrzymał parowy wycieczkowiec zbudowany w 1906 w Stoczni Klawittera (pływający na trasie Gdańsk–Hel: długość 43,5 m, zabierał do 600 pasażerów, po 1945 portem macierzystym była Lubeka, w 1951 oddany na złom), w 1931 samolot Akademickiego Dywizjonu Lotniczego i nowo wybudowane w latach 1939–1940 schronisko młodzieżowe na Biskupiej Górce. Górującą nad nim wieżę zaopatrzono w zegar z karylionem i ruchomymi modelami okrętów, upamiętniającymi zdobycie Sądu Ostatecznego. W 1939 imię Benekego nadano zajętemu przez Niemców polskiemu jachtowi „Korsarz”. BM

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania