PRAWO CHEŁMIŃSKIE
| < Poprzednie | Następne > |
PRAWO CHEŁMIŃSKIE, odmiana miejskiego prawa magdeburskiego, stosowane przez Krzyżaków od XIII wieku w miastach i na obszarach wiejskich, obowiązywało z modyfikacjami do czasu reform administracyjnych z początku XIX wieku. W przeciwieństwie do prawa lubeckiego było mniej korzystne dla miast, nie uznawało ich pełnej autonomii. Jako obowiązujące wprowadzono w Głównym Mieście w okresie 1341–1342, w Starym Mieście w 1377 i Młodym Mieście w 1380. Regulowało relacje między osadnikami a zakonem krzyżackim oraz ustanawiało prawo żeglugi i przepraw na Wiśle. Według prawa chełmińskiego zakonowi krzyżackiemu, jako władcy feudalnemu, przysługiwało prawo własności ziemi i jej dziedziczenia, dzięki czemu wpływało m.in. na stosunki wewnętrzne gdańskiego zespołu miejskiego. Własność prywatna wiązała się z płaceniem czynszu na rzecz władcy terytorialnego, a w wypadku braku prawowitego męskiego spadkobiercy była przez władcę przejmowana. Wedle prawa chełmińskiego zakon uważał się za właściciela obszaru miasta i zapewniał sobie w przywilejach lokacyjnych kontrolę nad samorządem miejskim w zakresie sądownictwa, ustawodawstwa, finansów i gospodarki. Ingerencja Krzyżaków w wewnętrzne sprawy Gdańska, wpływanie na wybory do Rady i Ławy, zakładanie własnych obiektów przemysłowych ( Wielki Młyn na Starym Mieście, cegielnia na Młodym Mieście), ustanawianie przepisów miejskich ( wilkierzy) wyłącznie za zgodą komtura gdańskiego, pobieranie ⅔ opłat sądowych, zastrzeżenie prawa sądzenia w sprawach karnych na drogach publicznych, bezpłatne użytkowanie dróg na obszarze miasta i rzece Motławie, udział komtura gdańskiego w posiedzeniach Ławy – to wszystko prowadziło do konfliktów, zakończonych wypowiedzeniem posłuszeństwa zakonowi przez Gdańsk (i inne miasta) oraz wybuchem wojny trzynastoletniej. W odróżnieniu od prawa lubeckiego magdebursko-chełmińskie przewidywało organ sądowy w formie ławy miejskiej.
