BOBART ELERT von, burmistrz Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
ELERT von BOBART (Bobbert; 8 VIII 1574 Brema – 20 III 1644 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Rodzina von Bobartów wywodziła się według niektórych przekazów z Boppard nad Renem i legitymowała się szlachectwem, jednak w Bremie w XVI wieku uchodziła już za mocno zasiedziałą. Na jej przeniesienie się do Gdańska mogło wpłynąć przyjęcie przez Bremę w 1580 wyznania kalwińskiego jako panującego i definitywne odrzucenie luteranizmu. Pozostając prawowiernymi luteranami musieli rodzinne miasto opuścić.
Syn Jacoba von Bobart, rajcy w Bremie (Bremen) i Wemel Essig (lub Esich), córki Elerta Essiga (Esicha), burmistrza miasta Bremy. Stryj Heinrich (ur. w 1551), młodszy brat ojca, również przeniósł się do Gdańska, a jego wnuk Arnold (25 XII 1636 Gdańsk – 13 XI 1685 Gdańsk), syn Arnolda i Aurelii Nieri (z rodziny włoskiej), po studiach w Lejdzie (zapisany 1658) był ławnikiem (od 1673) i rajcą (od 1684).
W 1595 otrzymał tzw. wielkie (kupieckie) obywatelstwo Gdańska. Wstępując jednocześnie w Gdańsku w korzystny związek małżeński, rozwinął na wielką skalę handlowe interesy, sięgające nie tylko Niderlandów, ale i Półwyspu Iberyjskiego. Od 1613 był ławnikiem, od 1619 był rajcą, w 1624 sędzią. U schyłku życia, w 1643, został drugim burmistrzem, w 1644 czwartym. Jako rajca w 1637 i 1640 był burgrabią królewskim w Gdańsku.
Do Ławy dokooptowano go w 1613, tuż po wydaniu przez króla polskiego Zygmunta III edyktu rezerwującego wyższe urzędy w mieście dla katolików (w teorii) i luteranów (w praktyce). Nominacja ta była zatem z jednej strony przejawem coraz bardziej wyraźnej dominacji luteranów nad kalwinistami, z drugiej zaś uznaniem dla znaczenia i majątku tego wywodzącego się z Bremy „hominis novi” w gdańskim środowisku.
Jako rajca w 1627, w toku wojny polsko-szwedzkiej o ujście Wisły, reprezentował Gdańsk na sejmie w Warszawie. Cieszył się zaufaniem króla polskiego Władysława IV, który dwukrotnie uczynił go burgrabią królewskim. Za pierwszej kadencji, w 1637 doszło do konfliktu pomiędzy monarchą a Gdańskiem, związanego z próbą narzucenia dodatkowego cła morskiego na handel gdański. W październiku tego roku, gdy spór sięgnął zenitu, działający w imieniu monarchy przełożony Komisji Okrętów Królewskich Gerard Doenhof próbował go skłonić do przejścia na służbę królewską, jednak odmówił, po czym lojalnie poinformował o tej próbie nacisku Radę Miejską. Odpowiadając za porządek w mieście informował władze miasta o wszystkich stratach wynikających z blokady portu przez królewskie okręty. Blokada ta została ostatecznie zdjęta w wyniku interwencji floty duńskiej w grudniu 1637 roku. Epizod z odmową współpracy królowi nie przeszkodził mu jednak w ponownym objęciu godności burgrabiego w trzy lata później, a z kolei wybór na burmistrza w 1643 był najwyższym rodzajem uznania ze strony miasta, któremu dochował wierności.
27 VI 1595 poślubił w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny Hedwigę (8 IV 1572 Gdańsk – 10 III 1611 Gdańsk), córkę rajcy (od 1577) Joachima Ehlera oraz Anny z Brandesów. Doczekał się jedenaściorga dzieci, troje z nich umarło w niemowlęctwie. Pierworodnym synem był Jacob (16 III 1596 –1652), kupiec, zarządca Kaplicy Maryjnej Bractwa Kapłańskiego w kościele NMP, ożeniony w 1621 z Barbarą Zierenberg, żegnany żałobnym wierszem Constantina Henninga. Młodszy Elert (18 XII 1598 – 1671) zmarł w stanie bezżennym. W 1605 Jacob i Elert jednocześnie uczyli się w Gimnazjum Akademickim, pozostającym jeszcze wówczas pod przemożnymi wpływami kalwinistów. Kolejny z synów, Johann (14 II 1609 – 1678) studiował w Magdeburgu, był kapitanem, majorem, wreszcie komendantem twierdzy Wisłoujście w okresie szwedzkiego „potopu” (od 1659). Trzy razy żonaty, pozostawił po sobie szesnaścioro dzieci (dziewięcioro zmarło w niemowlęctwie). Zmarł jako wojskowy emeryt. Czwarty z synów, Joachim (ur. 31 XII 1614) zmarł w wieku niespełna 18 lat, żaden zatem z męskich potomków burmistrza nie osiągnął godności patrycjuszowskich. Z córek trzy wyszły za mąż: Hedwig (4 XII 1599 – 1668, pochowana w kościele NMP) poślubiła najpierw Elerta Trupe w Bremie, w 1628 wdowca Michaela Tönigesa, kapitana twierdzy Wisłoujście, pełniącego tę funkcję także w okresie zatargu o cła w 1637. Adelgunde (7 XI 1603 – 1662) poślubiła w 1622 Georga Friedricha (zm. w 1662), Florentina (26 II 1605 – 1664) poślubiła w 1633 kupca Jakoba Hanemanna, była matką pięciorga dzieci. Wszystkich członków rodziny i ich powinowatych chrzczono i chowano w luterańskim kościele NMP.
W 1625 dzierżawił podgdański majątek Krzyżowniki, który był zarazem letnią rezydencją jego rodziny. Pochowany 25 III 1644 w kościele NMP, żegnało go co najmniej kilka wierszowanych epitafiów i elegii, w tym utwory autorstwa kantora kościoła NMP Georga Bernharda i konrektora szkoły św. Jana Georga Culmanna.
Bibliografia:
Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae MDLXXV–MDCCCLXXV. Accedunt nomina curatorum et professorum per eadem secula, ed. Willem N. Du Rieu, Hagae Comitum 1875, s. 466 (Arnold).
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 66.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 39.
