BENEKE PAUL, kaper
| < Poprzednie | Następne > |
PAUL BENEKE (zm. przed 22 III 1477 Gdańsk), kaper. Być może brat (dalszy krewny?) znanego z lat 1453–1460 szypra gdańskiego Michaela Benekego; według legendy był podrzutkiem wychowywanym przez słynnego gdańskiego żeglarza Kurta Bokelmanna. Jesienią 1469 uczestniczył w wojnie ► Hanzy z Anglią, atakując wspólnie z innym gdańskim kaprem, Martinem Bardewigkiem, statki angielskie i francuskie.
Przed 28 VIII 1469 na holku „Sent Joori”, razem ze swym wspólnikiem (szyprem) Hansem Niwe z Hamburga, miał zatarg z Portugalczykiem Alvarem Denisem, kupcem z Satuval (na południe od Lizbony), o ładunek soli i korek, który sprowadzał na jego rachunek. W początku 1470 wspólnie z Martinem Bardewigkiem zdobył w kanale La Manche trzystułasztowy angielski statek „Joena von Neucastel”. Jesienią 1470 atakował statki płynące do Szkocji w służbie księcia Burgundii. W 1471 zatrzymał dwa statki z Normandii: „Madeleine” z Dieppe oraz „Schwan” z Caen. Na pokładzie tego drugiego wziął do niewoli Thomasa Cooka, byłego szeryfa (1453–1454) i burmistrza (1462–1463) Londynu.
Między 24 VIII a 5 IX 1472 został dowódcą wielkiej karaweli ► „Peter von Danzig”. 27 IV 1473 zaatakował w okolicy wybrzeża flamandzkiego i zdobył florencką galerę „Św. Andrzej” (zwaną też „Św. Mateusz”), płynącą pod burgundzką (neutralną dla Hanzy) banderą, z bogatym ładunkiem należącym m.in. do papieża Sykstusa IV, bankierskiej rodziny Medyceuszy i ich współpracownika Tommasa Portinariego. Wśród łupów znalazły się: ałun, tkaniny, pachnidła, kosztowności i dwa obrazy, z których jeden to słynny tryptyk ► Sąd Ostateczny Hansa Memlinga.
W drodze powrotnej (ze zdobytą galerą, rozebraną następnie w Lubece) zatrzymał statek holenderski, przejmując ładunek sukna. Akcja przeciwko galerze wywołała międzynarodowe reperkusje polityczne, spory (głównie bratanków Tommasa Portinariego) z hanzeatami o odszkodowanie trwały do przełomu XV i XVI wieku (w konsekwencji spłatę przejęła Brugia). Latem 1475 prowadził karawelę na Atlantyk, gdzie uległa uszkodzeniu, a później rozbiórce. Po 1475 był właścicielem domu przy Heilige-Geist-Gasse (ul. św. Ducha), w kierunku Kohlengasse (ul. Węglarska). Pozostawił córkę Elizabeth i może syna Andreasa.
Pamięć o Paulu Benekem przywrócił w 1855 ► Theodor Hirsch w związku z wydaniem kroniki Caspra Weinreicha. Ustalenia historyka rozpropagował głównie w 1860 ► Rudolph Genée w „Danziger Volks-Kalender”, dzięki czemu trafił on do niemieckiego panteonu bohaterów mórz. W 1891 obraz przedstawiający przekazanie przez niego Sądu Ostatecznego władzom Gdańska przed ► Żurawiem ozdobił nową siedzibę administracji prowincji przy Neugarten (ul. Nowe Ogrody). Podobny motyw zawierała sztuka okolicznościowa Johannesa Schuberta Benekes Heimkehr (Powrót Benekego), wystawiona 18 V 1910 w ► Dworze Artusa w czasie kolacji wydanej z okazji konferencji naukowej towarzystw Hansischer Geschichtsverein i Verein für niederdeutsche Sprachforschung. Napisano o nim kilka powieści i opowiadań historycznych, m.in. autorstwa Gustava Schalka (1848 Berlin – 1929 Berlin) Paul Beneke. Ein harter deutscher Seevogel (1902).
W 1929 powstała Paul-Beneke-Straße (obecnie ul. Marynarki Polskiej, ► Młyniska), w 1932 u zbiegu Heilige-Geist-Gasse i Kohlengasse odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową. Jego imię otrzymał parowy wycieczkowiec zbudowany w 1906 w ► Stoczni Klawittera (pływający na trasie Gdańsk–Hel: długość 43,5 m, zabierał do 600 pasażerów, po 1945 portem macierzystym była Lubeka, w 1951 oddany na złom), w 1931 samolot ► Akademickiego Dywizjonu Lotniczego i nowo wybudowane w latach 1939–1940 ► schronisko młodzieżowe na ► Biskupiej Górce. Górującą nad nim wieżę zaopatrzono w zegar z ► karylionem i ruchomymi modelami okrętów, upamiętniającymi zdobycie Sądu Ostatecznego. W 1939 imię Benekego nadano zajętemu przez Niemców polskiemu jachtowi ► „Korsarz”.
