SĘDZICKI FRANCISZEK, poeta, pisarz, działacz gdańskiej Polonii
| < Poprzednie | Następne > |
FRANCISZEK SĘDZICKI (1 III 1882 Rotembark koło Kościerzyny – 19 IV 1957 Gdańsk), poeta i pisarz kaszubski, działacz gdańskiej Polonii. Pochodził z rodziny chłopskiej, syn Jana i poślubionej 25 V 1868 w Kościerzynie Elżbiety z Kropidłowskich. Młodszy brat Stanisławy, Anastazji, Pawła i Józefa, starszy Jana i Bernarda. Naukę rozpoczął w Sarnowach koło Rotembarku, ostatnią klasę szkoły powszechnej ukończył w Kościerzynie, gdzie był też uczniem progimnazjum. Pełne wykształcenie średnie uzyskał drogą korespondencyjną. Odbył dwuletnią służbę wojskową
Debiutował w 1905 na łamach „Gazety Gdańskiej” frantówką kaszubską Franc. Współpracował z redakcją „Gazety Gdańskiej” i twórcą dodatku „Drużba” Aleksandrem Majkowskim. Mieszkając w Kościerzynie, był współredaktorem „Gryfa” i działaczem organizacji polskich. W latach 1912–1914 pracował w wydawnictwie Wiktora Kulerskiego w Grudziądzu i wydawał periodyk „Swój do Swego”. Jego Dumki z kaszubskich pól ukazały się w Poznaniu w 1911, gdzie wydano także jego Ilustrowany przewodnik po Gdańsku (1913). Po opuszczeniu Grudziądza krótko przebywał w Gdańsku i w rodzinnej wsi, od maja do grudnia 1915 pracował w wydawnictwie Bartelsa w Berlinie (do którego już wcześniej wysyłał swoje drobne utwory), zajmował się wydawaniem kalendarzy, wydawnictw z bajkami dla dzieci, kwestiami introligatorskimi. Od marca 1916 pracował w Warszawie, w niemieckiej cenzurze ukazujących się tam polskich gazet. W Warszawie ukazał się też jego tomik poezji Wiatr zawiał od pomorskich stron (1918).
Od 1919 w Gdańsku, utrzymywał się początkowo z udzielania lekcji języka polskiego, kilka miesięcy znalazł lokum w Sopocie, w wilii Mariana Mokwy, współpracował między innymi z „Dziennikiem Gdańskim” i jego dodatkiem „Pomorze”, pisywał do „Dziennika Starogardzkiego”. Otrzymawszy pracę w redakcji tego dziennika, na przełomie 1919/1920 zamieszkał w Starogardzie. W 1920 został sekretarzem lokalnego zarządu związanego z Narodową Demokracją (endecją) Związku Ludowo-Narodowego (ZLN) (podczas akcji agitacyjnej w maju 1920 został na krótko aresztowany za obrazę Józefa Piłsudskiego), 17 V 1922 został też członkiem powiatowej rady Związku Obrony Kresów Zachodnich. W 1923 w Starogardzie ukazał się jego poemat Gôdka o Januszu Skwierku…. 1 V 1923 odwołany z redakcji „Dziennika Starogardzkiego”, chwilowo pracował w miejscowej firmie Kmiecikowskiego. Awansując w szeregach ZLN na stanowisko sekretarza wojewódzkiego, przeniósł się do Torunia, gdzie otrzymał także pracę w „Słowie Pomorskim”. Od 1 VII 1926 był redaktorem naczelnym „Głosu Pomorskiego” w Chojnicach.
W 1927 powrócił na stałe do Gdańska. Współpracował tu między innymi z Marianem Mokwą, redagując (1926–1927, nr 7–9) założony przez niego w 1925 miesięcznik artystyczno-literacki „Fale”, na łamach którego prezentował fragmenty swojej poezji, wyniki poszukiwań folklorystycznych na Kaszubach, później artykuły komentujące (w formie satyry politycznej, z czasem w formie poważniejszej) aktualne wydarzenia politycznej i społecznej w Polsce, na Pomorzu i w Gdańsku. Był także przedstawicielem „Słowa Pomorskiego” na Gdańsk. Zaangażował się w działalność organizacji gdańskiej Polonii, przyczyniając się do ich zjednoczenia w Gminie Polskiej, w której pełnił funkcję redaktora naczelnego pisma "Gmina Polska", od 1935 sekretarza generalnego. Związany nadal z Narodowa Demokracją, od 12 IX 1929 należał do gdańskiego Polskiego Związku Gospodarczego, był też sekretarzem generalnym Towarzystw Ludowych w Wolnym Mieście. Od 1930 był też członkiem Związku Polaków Katolików w Gdańsku. Działał następnie na rzecz zjednoczenia polskich organizacji w Gdańsku, między innymi członkiem Zarządu Gminy Polskiej Związku Polaków, publikując teksty publicystyczne i utwory literackie, głównie na łamach gdańskich i kaszubsko-pomorskich czasopism. Mieszkał początkowo przy Victoriastarße 7 (ul. Jana z Kolna), w 1930 przy An der Großen Mühle (ul. Wielkie Młyny), od 1934 do 1939 przy Faulgraben 19 (ul. Gnilna).
Podczas II wojny światowej ukrywał się, współpracował luźno z Tajną Organizacją Wojskową Gryf Pomorski. Po jej zakończeniu przeszedł w weryfikację narodowościową, zamieszkał przy ul. Jaśkowa Dolina 3/7, we wrześniu 1945 podjął pracę w Bibliotece Miejskiej. Należąc wcześniej do Związku Obrony Kresów Zachodnich został członkiem (powołanego w 1944) Polskiego Związku Zachodniego (mającego kontynuować także tradycje Związku Polaków w Niemczech), brał udział w zjeździe tej organizacji 20 X 1946 w Gdańsku. Z ramienia Prezydium Zarządu Miejskiego w Gdańsku współpracował z Okręgową Komisją Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, zbierając materiały do procesu Alberta Forstera. Od października 1946 współpracował także z Radiem Gdańsk, recytując między innymi własne utwory. W 1947 był założycielem muzeum regionalnego w Kartuzach, w 1948 był współzałożycielem i do 5 IX 1949 prezesem Towarzystwa Miłośników Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach (z siedzibą w Bibliotece Miejskiej w Gdańsku); współpracował z malarzami Antonim Suchankiem i Kazimierzem Jasnochem nad rekonstrukcją stroju kaszubskiego. Swoje utwory publikował w postaci osobiście zdobionych samizdatów. W 1956 ukazał się w Warszawie wybór jego utworów Jestem Kaszubą, w 1957 Baśnie kaszubskie.
W 1951 otrzymał Nagrodę Literacką Miasta Gdańska, wyróżnienie Wydziału Kultury i Sztuki Miasta Gdyni, jeszcze za życia jego imieniem nazwano jedną z gdyńskich ulic (na Kamiennej Górze). Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1956, z powodu choroby wręczony w jego mieszkaniu). Był członkiem Związku Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich, gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki, od 1950 Zrzeszenia Katolików Caritas, angażował się w podejmowane starania o odzyskanie przez katolików gdańskiego kościoła św. Stanisława Biskupa Męczennika, obronie zagrożonych wywiezieniem organów z kościoła Chrystusa Króla. W 1952, już na emeryturze, doznał wylewu i paraliżu prawej strony ciała. Rodziny nie założył. Pochowany na cmentarzu Srebrzysko. W Kościerzynie wystawiono mu pomnik, w holu Polskiej Akademii Nauk Biblioteki Gdańskiej ufundowano staraniem oddziału gdańskiego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego wykonaną przez Franciszka Sychowskiego z Wejherowa pamiątkową tablicę. Jego biografię: Franciszek Sędzicki (1882–1957) – działacz narodowy, regionalista i poeta kaszubski, przedstawiła Joanna Schodzińska (2003).
