PRZEDSIĘBIORSTWA I ZAKŁADY PRZEMYSŁOWE

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >

PRZEDSIĘBIORSTWA I ZAKŁADY PRZEMYSŁOWE. Wiosną 1814 roku weszła w Gdańsku w życie pruska ustawa z 8 XI 1810 znosząca przymus cechowy ( cechy) w gospodarce. Otworzyło to nowe możliwości w organizacji życia gospodarczego w produkcji gotowych wyrobów, prowadzenia warsztatów remontowo-naprawczych. Organizacje cechowe działały już jako związki branżowe i samopomocowe poprzez prowadzenie głównie kas ubezpieczeń na życie. Mistrzowie prowadzili szkolenia kadr. Ustawa pozwoliła przedsiębiorczym ludziom na zakładanie firm produkcyjnych, nieskrępowanych przepisami cechowymi. Ożywiło to w Gdańsku życie gospodarcze. System pracy opierał się na zasadach kapitalistycznych: pracodawca–pracobiorca. Przykładem było założenie w 1827 roku przez braci Klawitter ( Johann Klawitter) stoczni na Brabancji ( Stocznia Klawittera). Warunkiem rozpoczęcia działalności było zarejestrowanie firmy w sądzie handlowo-morskim (Commerzial- und Admiralitäts-Kollegium), a po roku 1880 w sądowej Izbie Handlowej (Amtsgericht für Handelssachen). Zasada rejestru sądowego: wpis i wypis firmy, obowiązywała do 1945. Decyzje publikowano w dziennikach urzędowych władz administracyjno-sądowych. Ważnym elementem działalności gospodarczej było powoływanie w 2. połowie XIX wieku branżowych, partyjnych oraz religijnych związków zawodowych, reprezentujących interesy pracobiorców wobec pracodawców. Pracodawcy również tworzyli swoje organizacje, pozwalające na wspólne rozwiązywanie problemów. Przykładem był działający w 1871 roku Związek Budowniczych Okrętów (Die Innung der Schiffbaumeister), zrzeszający także właścicieli gdańskich stoczni. Wielu przedsiębiorców było członkami powstałej w roku 1822 Korporacji Kupców (od 1919 Izby Handlowej) lub Związku Przemysłowców Wschodnioniemieckich (Verband Ostdeutscher Industrieller e.V.), założonego w 1898. W roku 1934 hitlerowskie władze Gdańska powołały pod swoją kuratelą Izbę Handlowo-Przemysłową (Industrie- und Handelskammer), do której przynależność wszystkich działających wówczas firm była obligatoryjna. Wielu właścicieli mniejszych przedsiębiorstw należało do cechów branżowych. O właściwym rozwoju przemysłu w Gdańsku możemy mówić dopiero w 2. połowie XIX wieku, kiedy upowszechniły się maszyny parowe do napędu urządzeń (pierwsze, o małej mocy 0,6 KM, zainstalowano w 1846 w młynie olejowym Wilhelma Theodora Behrenda przy Steindamm 26 (ul. Kamienna Grobla) i rafinerii cukru Heinricha Burcharda Abegga przy Böttchergasse 3 (ul. Bednarska)). Dalsze uruchomiono w zakładach metalowych Carla Steimmiga przy Weidengasse (ul. Łąkowa) i powstającej Stoczni Królewskiej. Wcześniej zakłady przemysłowe: hamernie, młyny, wytwórnia broni działały wzdłuż Potoku Oliwskiego i potoku Strzyża, które zapewniały im napęd dla maszyn i urządzeń. Podobnie było z młynami działającymi nad kanałem Raduni. Obok maszyn parowych w 2. połowie XIX wieku zaczęto stosować motory na gaz, ale rewolucja nastąpiła dopiero po wprowadzeniu silników elektrycznych początkowo na prąd stały, a po roku 1898 na prąd zmienny dostarczany przez miejską elektrownię. Zaczęły powstawać zakłady budowy maszyn i konstrukcji stalowych, używające do napędu maszyn silników elektrycznych. Znajdujące się na obrzeżach miasta tartaki i zakłady obróbki drewna do lat 20. XX wieku opierały działalność na maszynach parowych, zarówno ze względu na brak dostępu do prądu, jak i koszt jego zakupu.

Ważnym wydarzeniem w życiu gospodarczym Gdańska było powstanie w 1876 wykorzystującego istniejący już młyn olejowy, dużego kombinatu olejowo-młynarskiego firmy Peter Patzig & Co. przy Steindamm 25/26 (ul. Kamienna Grobla), a w 1870 wytwórni chemicznej (w tym fabryki nawozów sztucznych, superfosfatu, w rejonie Młynisk). W tym czasie zaczęły się kształtować nowe centra przemysłowe Gdańska. Stocznie działały nad Martwą Wisłą ( Wisła) i na Polskim Haku, zakłady przemysłowe w rejonie Młyniska i na Wyspie Spichrzów ( Spichlerze, gdzie na ten cel adaptowano część dawnych spichlerzy zbożowych) oraz w Nowym Porcie (na zapleczu portu w rejonie Wilhelmstraße (ul. Wolności)). Na przełomie XIX i XX wieku znaczenie ponadregionalne miały, obok stoczni pracujących głównie na rzecz niemieckiej marynarki wojennej: fabryka karabinów (Weidengasse (ul. Łąkowa)), fabryka wagonów (Broschkischerweg (ul. Wiślna)) oraz rafinerie cukru w Nowym Porcie i Spichlerzach (przerabiające cukier trzcinowy z Ameryki i surowy, sprowadzany z zaboru rosyjskiego). Większość ich produkcji przeznaczona była na eksport (w tym czasie wysyłano z portu gdańskiego ponad 300 tysięcy ton cukru rocznie). Inne zakłady zaspokajały swą produkcją miejscowe potrzeby. Zatrudniały one przeciętnie od 10 do kilkudziesięciu osób, np. fabryka mebli Hansa w roku 1908: 81, wytwórnia drutu i lin Claassenów: 22, wytwórnia mydła Bergena: 15. Słowo „fabryka” w nazwie firmy nie zawsze oddawało więc stan faktyczny, ale zapewniało prestiż tak właścicielom, jak i odbiorcom ich produkcji.

Stan zatrudnienia w największych gdańskich zakładach
na przełomie XIX i XX wieku
Nazwa zakładu Rok 1893 Rok 1897 Rok 1908
Stocznia Cesarska 1480 3056
Stocznia Schichaua 1920 1900
Fabryka karabinów 977 908
Warsztaty artyleryjskie 486 1280 477
Rafineria cukru Nowy Port 447 611 370
Stocznia i fabryka maszyn J. Klawittera 395 550 500
Fabryka wagonów 533
Młyny olejowy i zbożowy Petter, Patzig & Co. 419 302 260
Fabryka maszyn P. Merten 246 223
Drukarnia i wytwórnia papieru J. Sauer 146 187 350
Rafineria cukru O. Wanfried 125 122 230
Fabryka śrub i nitów 312
Fabryka maszyn i odlewnia C. Steimmig 120 210
Wytwórnia pieców Wiesenberg-Steinhaue 77 108 150
Tartak i fabryka parkietu Schönberg-Domansky 102 180 150
Fabryka zapałek K. Bunkowski 75 120
Ed. Pfannenschmidt – lakier 41
MrGl


Okres I wojny światowej skoncentrował całą działalność gdańskich firm na produkcji na rzecz wojska, zaopatrzeniu ludności w podstawowe artykuły żywnościowe i przemysłowe. Borykały się one przy tym z postępującym z każdym rokiem wojny brakiem potrzebnych surowców. Koniec wojny i zamęt w sprawach społeczno-politycznych był okresem zastoju (1919–1920), życie gospodarcze ożywiło powstanie II Wolnego Miasta Gdańska (WMG) i napływ emigrantów, głównie Żydów z Rosji, hamowane było jednak przez szalejącą w Gdańsku, Niemczech i Polsce hiperinflację. Sytuację ustabilizowało wprowadzenie 1 I 1924 nowej waluty, guldena gdańskiego opartego na parytecie złota.

W latach 1920–1925 powstały w Gdańsku tysiące nowych firm handlowych i produkcyjnych, wiele z nich (z braku kapitału i dochodowego zbytu produkcji) ogłaszało jednak upadłość po krótkim okresie działania; często zmieniane były formy ich własności z pryw. poprzez spółkę akcyjną do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. 18 X 1928 sąd zarejestrował np. firmę „Borvis” Danzig-Polnische Kunstseiden AG, fabrykę jedwabiu syntetycznego koncernu Borvisk. Zamknął ją po likwidacji 26 X 1938, ale brak śladów, by kiedykolwiek działała, a tym bardziej prowadziła produkcję. Nie zdążyła podjąć przed II wojną światową produkcji zarejestrowana w sądzie handlowym 6 X 1937 firma J.B. Pette Kakao- und Schokoladenfabrik. Brak było stabilnego kapitału gwarantującego długofalową politykę inwestycyjną. Podawane częste przykłady inwestowania w Gdańsku przez kapitał zagraniczny ograniczały się w praktyce do zakładania niewielkich wytwórni metalowych, budowy maszyn, przerobu ropy naftowej na oleje przemysłowe i spożywcze czy produkcję środków spożywczych. Zatrudniały one najczęściej po kilkadziesiąt osób, działając w pomieszczeniach dzierżawionych od władz miejskich, głównie w dawnych obiektach wojskowych: fabryce karabinów (Weidengasse 35/38), Warsztatach Artyleryjskich (Reitergasse 13/15 (ul. Ułańska)), koszarach (Samtgasse 6/8 (ul. Aksamitna); 1939 koszary policji, firmy eksmitowano; Herrengarten (ul. Sadowa)). Kolejne zakłady koncentrowały swoją działalność po 1920 roku w nowo powstałych lub rozbudowanych centrach przemysłowych usytuowanych wzdłuż prawej strony obecnej al. Grunwaldzkiej (od obecnej Alei Wojska Polskiego do Oliwy) oraz w rejonie obecnych ulic Klinicznej, Twardej, Wiślnej, a także w dawnych spichrzach ( Spichlerze). Kilka zakładów działało na przedmieściach: na Oruni (obecna ul. Sandomierska, Trakt św. Wojciecha), w Nowy Porcie (obecna ul. Wolności), oraz na Stogach (obecna ul. Sienna i ul. Nowotna). Niewiele z nich wznosiło nowe, murowane, trwałe obiekty. Adaptowano przeważnie stare, istniejące budynki lub stawiano nowe tanią techniką szachulcową. W latach 1920–1945 nie powstał w Gdańsku zakład o znaczeniu ponadregionalnym. Gospodarka Gdańska odczuła także skutki kryzysu światowego z roku 1929. Zamknięto zakłady produkcji zbrojeniowej, a stocznie, wcześniej nastawione na produkcję okrętów wojennych, miały wielkie kłopoty z pozyskaniem zamówień, co zmuszało je do przestawienia się na inny profil produkcji lub ulegały likwidacji (stocznia Klawitterów, 1932). Dotyczyło to także fabryki wagonów i kolejowych zakładów remontowych. Żywiołowo powstające w okresie 1920–1922 niewielkie zakłady produkcji wyrobów tytoniowych uległy likwidacji po wprowadzeniu w 1927 Monopolu Tytoniowego w II WMG. Koniunkturalny był także eksport do Polski wyrobów czekoladowych oraz tłuszczowych (oleje spożywcze, margaryny, przetwory owocowo-warzywne). Przemysł spirytusowy nastawiony był na przemyt do krajów skandynawskich. W XIX wieku i w okresie II WMG efektywnie działał przemysł drzewny wykorzystujący sprowadzany z Polski surowiec. Działały liczne tartaki, zakłady produkcji tarcicy, skrzyń i opakowań drewnianych. Większość produkcji przeznaczona była na eksport, natomiast fabryki mebli nastawione były na zaopatrzenie rynku miejscowego. W branży spożywczej na uwagę zasługują zakłady produkcji margaryny i oleju spożywczego (Amada, Union, Oleo, van der Bergh’s) oraz przetwórstwa rolno-spożywczego (Dagoma, Degner und Ilgner), eksportujące część produkcji do Polski i Niemiec.

Sytuację handlu i przemysłu Gdańska w latach 1920–1939 obrazuje zestawienie ukazujące kwestię powstawania i likwidacji przedsiębiorstw (w wyborze), ich wielkość (małe zakłady, niezdolne do działalności ponadregionalnej). W 640 zakładach zatrudniających od 5 do kilkuset osób pracowały w Gdańsku w 1929 roku we wszystkich ujętych w statystyce branżach 27 723 osoby, czyli w każdym z nich średnio 43,3 osoby.

Liczba zarejestrowanych i zlikwidowanych firm
Rok Firmy zarejestrowane Firmy zlikwidowane
1921 636 332
1923 945 407
1925 297 788
1926 234 354
1930 167 162
1933 119 116
1935 215 117
1938 119 149
MrGl


Po wybuchu II wojny światowej, po włączeniu Gdańska w skład III Rzeszy, niemiecki skarb państwa przejął bez odszkodowania wszystkie działające w mieście polskie, angielskie, francuskie i żydowskie firmy, w tym przemysłowe. Zarząd nad nimi powierzono powołanemu dla okręgu Rzeszy Prusy Zachodnie urzędowi powierniczemu (Treuhandstelle) z osobnym wydziałem do spraw byłego II WMG. Część zakładów została zlikwidowana, inne sprzedano lub działały nadal pod dawnymi nazwami. W okresie II wojny światowej nie odnotowano powstania w Gdańsku znaczących zakładów produkcyjnych. Zmienił się natomiast profil produkcji wielu zakładów, dostosowany do wymogów i potrzeb wojny. Stocznie włączyły się w produkcję głównie okrętów podwodnych i mniejszych jednostek wojennych, inne wytwarzały elementy uzbrojenia i wyposażenia wojskowego. Robotników powołanych do służby wojskowej na frontach zastępowały kobiety, robotnicy przymusowi i jeńcy wojenni z całej okupowanej przez Niemcy Europy. W roku 1944 w stoczniach zatrudniono więźniów obozu koncentracyjnego Stutthof (w tym kobiety żydowskie), tworząc w Gdańsku jego podobozy w Kokoszkach, na Przeróbce i na terenie stoczni ( obóz Stutthof, podobozy w Gdańsku). Dla robotników przymusowych zbudowano osiedla baraków ( obozy pracy w Gdańsku w okresie II wojny światowej), m.in. przy obecnej ul. Chrobrego, przy obecnej al. Zwycięstwa (na tzw. Polu Majowym przed obecną Państwową Operą Bałtycką), obozy w Narwiku. Działania wojenne w marcu 1945 doprowadziły do poważnych zniszczeń również w infrastrukturze przemysłowej miasta (większość zakładów uległa zniszczeniu, z innych wywieziono co cenniejsze maszyny i urządzenia do Niemiec, a wiosną i latem 1945 roku znajdujące się w trakcie budowy w gdańskich stoczniach okręty podwodne zostały wywiezione do ZSRR, tam też trafiła część maszyn). Pierwsze polskie zakłady zaczęły działać już w roku 1945 w ocalałych przedwojennych fabryczkach na obrzeżu miasta. Latem przejęto od Rosjan zarząd w połowie zniszczonych dawnych stoczni: Gdańskiej i Schichaua, połączono je następnie w Stocznię Gdańską ( stocznie po 1945). Przemysł stoczniowy był do lat 80. XX wieku główną branżą gdańskiego przemysłu, na jego rzecz pracowały liczne nowe firmy, np. Hydroster, Elmor. Obok Stoczni Gdańskiej działała powstała w miejscu zniszczonej fabryki wagonów Stocznia Północna, specjalizująca się w budowie dużych statków rybackich i okrętów wojennych, Stocznia Remontowa na Ostrowiu i Stocznia Wisła w Płoni Wielkiej. W branży tej w latach 70. XX wieku pracowało kilkadziesiąt tysięcy osób. Kolejnymi wiodącymi zakładami przemysłowymi były zakłady telewizyjne (początkowo zwane T–18, następnie Unimor) z bazą w dawnych koszarach przy ul. Rzeźnickiej, zakłady mechaniki precyzyjnej w Oliwie przy ul. Beniowskiego 5, łożysk ślizgowych Bimet w Oliwie przy al. Grunwaldzkiej. Wznowiły działalność w dawnych zabudowaniach: fabryka czekolady i cukierków Bałtyk w Oliwie i we Wrzeszczu, Zakłady Rybne przy Siennej Grobli, fabryka margaryny i oleju jadalnego przy ul. Wiślnej, przetwórnia owocowa-warzywna nawiązująca w swej nazwie do przedwojennej Dagomy przy ulicach: Angielska Grobla 1 i Toruńska 10. Wiele lat działała fabryka mebli przy al. Grunwaldzkiej 217 oraz wytwórnia wyrobów papierniczych przy al. Grunwaldzkiej 205. Uruchomiona została ponownie fabryka nawozów sztucznych przy ul. Kujawskiej (nad kanałem portowym), rozbudowana nast. w Gd. Zakłady Nawozów Fosforowych. Powstało też wiele nowych zakładów przemysłowych pracujących na rzecz stoczni, budownictwa mieszkaniowego i rolnictwa (przy al. Grunwaldzkiej, w Letniewie, Nowym Porcie i na Oruni). Po zmianie ustroju państwa w 1990 roku oraz kierunków rozwoju gospodarczego kraju większość wyżej wymienionych zakładów z różnych powodów uległa likwidacji. MrGl

Przedsiębiorstwa i zakłady przemysłowe w latach 1800–1945. Wybór. Prezentowane w tabelach zestawienia pozwalają śledzić rozwój różnych form produkcji przemysłowej także w układzie chronologicznym, np. rozwój gdańskiego przemysłu cukierniczego – poczynając od fabryki przy Breitgasse 54/55 (ul. Szeroka) Augusta Lindemanna z 1844 roku, producenta m.in. wyrabianych techniką domową cukierków ze słodu i tarczownicy islandzkiej oraz kulek marcepanowych, która to firma w związku z popytem rozpoczęła w 1898 roku produkcję maszynową czekolady i galanterii czekoladowej w nowej fabryce przy Sandgrube (ul. Rogaczewskiego), poprzez przedsiębiorstwo Georga Friedricha Mixa, produkujące czekolady, następnie konfitury i marcepany, a za czasów jego syna Georga Ernsta także keksy i pierniki (zob. Mix).

Przemysł chemiczny
Lp. Nazwa firmy Specjalność Adres Lata działalności Właściciel (lub forma działalności) Liczba pracowników
1. Acetylen- und Sauerstoffwerke AG wytwórnia tlenu i acetylenu 1923–1945 Hopfengasse 74 (ul. Chmielna) 1923–1945 1923–1945 AG (spółka akcyjna)
1928–1945 filia: Hauptstraße 311 (al. Grunwaldzka)
2. Adler Seifenfabrikation wytwórnia mydła Broschkischerweg 22 (ul. Wiślna) 1930–1936 1930–1936 GmbH (spółka z o.o.)
3. B.K. Allert Seifenfabrik wytwórnia mydła Dienergasse 31/33 (ul. Służebna) 1892–1908 1892–1908 Bruno Karl Allert (1865–1915)
4. Anglotraden Seifen- und Parfümeriefabrik wytwórnia mydła i perfum 1927 Hochstrieß 13 (ul. Słowackiego) 1927–1939 1927–1939 GmbH (spółka z o.o)
1939 Ferberweg 12 (ul. Miszewskiego)
5. Johann Friedrich Wilhelm Gamm wytwórnia mydła Hundegasse 58/59 (ul. Ogarna) 1814–1846 1814–1846 Johann Wilhelm Gamm (1791–1858) 1896 – 18
1897 – 15
1907 – 15
J.J. Berger Seifenfabrik 1846–1926 1846–1906 Johann Isidor Emanuel Berger (1824–1906)
1906–1926 Felix Berger (1864–1926)
J.J. Berger AG Seifenfabrik 1926–1945 1926–1945 AG (spółka akcyjna) dyr. Franz Berger
6. Chemische Produktenfabrik Pommerensdorf GmbH fabryka chemiczna, nawozy sztuczne Kaiserhafen 2 (Kanał Kaszubski, ul. Kujawska) 1913–1921 1913–1920 GmbH (spółka z o.o.)
Chemische Werke GmbH 1922–1945 1921–1945 GmbH (spółka z o.o.)
7. Chemische Industrie und Papierfabrik AG fabryka chemiczna i wytwórnia papieru Fort Kronprinz, Weichselmünde (Wisłoujście) 1923–1932 1923–1932 AG (spółka akcyjna)
8. Celoika Danziger Celluloid-Kamm- und Kunstwarenfabrik wytwórnia galanterii i wyrobów z tworzyw sztucznych 1931 Mühlenhofer Weg 3A (ul. Wiatraczna) 1923–1939 1923–1939 GmbH (spółka z o.o.)
1939 Weidengasse 35/38 (ul. Łąkowa)
9. Color Leim- und Kittfabrik wytwórnia wyrobów chemicznych Weidengasse 35/38 (ul. Łąkowa) 1922–1932 1922–1932 GmbH (spółka z o.o.)
Color Fabrik chemisch-technischer Artikel 1933–1945 1935–1945 GmbH (spółka z o.o.)
10. Chemische Fabrik wytwórnia wyrobów chemicznych Weißmönchen-Kirchengasse 10 (ul. Bielańska) 1921 1921 Willi Frischbutter
11. Chemische Fabrik Felix Kloss und Dr. Schubert wytwórnia wyrobów chemicznych Schellmühl (Młyniska) 1908–1914 1908–1914 Felix Kloss 1907 – 33
12. Chemische Fabrik wytwórnia wyrobów chemicznych Langgarten 64 (ul. Długie Ogrody) 1905 1905 Richard Kunert
13. Chemische Fabrik Gedania wytwórnia wyrobów chemicznych Steindamm 31 (ul. Kamienna Grobla) 1926–1928 1926–1928 inż. Teodor Grobelski (1889–1929)
Chemische Industrie
14. Chemische Fabrik fabryka chemiczna, nawozy sztuczne Broschkischerweg 12/13 (ul. Wiślna) 1870–1905 1870–1898 Otto Robert Petschow (1822–1898) 1893 – 12
1894 – 15
1907 – 220
1870–1905 Gustav Davidsohn (1836–1903)
1898–1905 dr Georg Petschow (1863–1944)
Chemische Fabrik AG vorm. Moritz Milch & Co. 1905–1945 1905–1945 AG (spółka akcyjna)
15. Danziger Chemisch-Pharmazeutische Werke Bojar wytwórnia wyrobów chemicznych i farmaceutycznych Hochstrieß 1 (ul. Słowackiego) 1922–1927 1922–1927 AG (spółka akcyjna)
16. Danziger Feinseifen- und Kerzenfabrik wytwórnia mydła i świec 1928–1935 Große Schwalbengasse 20 (ul. Jaskółcza) 1922–1939 1922–1939 William Fach
1939 Am Sande 2 (ul. Na Piaskach)
17. Kohlensäurewerk wytwórnia kwasu węglowego Grabengasse 2B (ul. Przykopowa) 1902–1906 1891–1906 GmbH (spółka z o.o.) 1907 – 12
Kohlensäurewerk C.G. Rommenhöller Hopfengasse 9 (ul. Chmielna) 1907–1910 1907–1921 GmbH (spółka z o.o.)
Danziger Kohlensäure 1911–1921 1911–1921 GmbH (spółka z o.o.)
Ostdeutsches Sauerstoffwerk 1921–1924 1921–1924 GmbH (spółka z o.o.)
Danziger Kohlensäurewerke Rommenhöller GmbH Hopfengasse 7/9 (ul. Chmielna) 1924–1944 1924–1944 GmbH (spółka z o.o.)
18. Danziger Kunstseide-Verwertung AG Gebr. Spaer wytwórnia sztucznego jedwabiu Kaserne Roggen, Langgarter Hintergasse 8 (część ul. Sadowej, obiekt nie istnieje) 1928–1932 1928–1932 AG (spółka akcyjna)
19. Danziger Ölfabrik Wroclawski Birnebaum & Co. wytwórnia olejów technicznych Reitergasse 13/15 (ul. Ułańska) 1929 1929 spółka handlowa: Mordka Wrocławski
Danziger Ölfabrik M. Wroclawski & Co. 1930–1937 Mordka Mendel Birnebaum
1930–1937 GmbH (spółka z o.o.)
20. Deofa Danziger Ölfabrik wytwórnia farb olejnych i lakieru 1923 Wallgase 21B (ul. Wałowa) 1922 1922 GmbH (spółka z o.o.)
Danziger Öl- und Lackfarbenfabrik 1937 Adolf-Hitler-Straße 94 (al. Grunwaldzka) 1923–1939 1923–1939 AG (spółka akcyjna)
21. Daol Danzig-Olivaer Lackfabrik wytwórnia farb olejnych i lakieru Colbatzer Straße 104 (ul. Bora-Komorowskiego) 1922–1925 1922–1925 GmbH (spółka z o.o.)
Daol Aktiengesellschaft für Lack- und Farbenfabrikation 1925–1945 1925–1945 AG (spółka akcyjna)
22. Danziger Seifenwerk Gebr. Karpienkel wytwórnia mydła Baumgartsche Gasse 41 (ul. Heweliusza) 1924–1945 GmbH (spółka z o.o.)
23. Eos Chemische Fabrik wytwórnia chemiczna 1924 Vorstädtischer Graben 6 (ul. Podwale Przedmiejskie) 1923–1939 1923–1939 dr Alfred Kroner
Eos Chemische Werke 1928–1942 Langgarten 57/58 (ul. Długie Ogrody) 1940–1945 1940–1945 Hans Joachim Arnold
24. Fischer und Nickel handel hurtowy zbożem Hopfengasse 26/28 (ul. Chmielna) 1886–1924 1886–1924 Carl Paul Fischer (1859 – po 1944)
1886–1900 Carl Ferdinand Nickel
Fischer und Nickel
Fabrik chemisch-technischer Artikel Technische Öle und Fette
wytwórnia olejów technicznych 1924–1945 1900–1924 Oskar Robert Fischer (1866–1930)
1924–1945 Heinrich Fischer (1892 – po 1944)
25. Galkar Danziger Mineralölprodukte-Vertrieb wytwórnia olejów technicznych Hopfengasse 94 (ul. Chmielna) 1932–1945 1932–1945 GmbH (spółka z o.o.)
26. Johann Carl Gamm Seifenfabrik wytwórnia mydła Breitgasse 138 (ul. Szeroka) 1818–1841 1818–1841 Johann Carl Gamm (1794–1841)
27. Carl Friedrich Hohnfeldt Seifenfabrik wytwórnia mydła i środków piorących 1825–1858 1. Damm 6/7 (ul. Grobla I) przed 1800–1825 1800–1823 Carl Friedrich Hohnfeldt (1739–1823) 1896 – 8
1897 – 8
1907 – 13
1823–1825 spadkobiercy
Johann Eduard Gamm Seifenfabrik 1858–1865 Breitgasse 2 (ul. Szeroka) 1825–1865 1825–1865 Johann Eduard Gamm (1801–1874)
Oscar Gamm Seifenfabrik 1865–1945 Breitgasse 131/132 (ul. Szeroka) 1865–1893 1865–1893 Friedrich Oscar Gamm (1835–1893)
Karl Gamm Seifenfabrik 1893–1945 1893–1915 Berta Elisabeth Gamm (1835 – po 1925), wdowa, i 1909–1915 Bruno Allert (1865–1915)
1915–1945 Karl Gamm (1890 – po 1945)
28. Städtische Gasanstalt gazownia miejska 1852 (gazownia I) Thornsche Gasse 14 (ul. Toruńska) 1852–1925 1852–1945 władze Gdańska 1895 – 125
1897 – 149
1907 – 235
1904 (gazownia II) Hohe Seigen 37 (ul. Rybaki Górne) 1904–1945
29. Gummiwerke Danzig wytwórnia wyrobów gumowych Weidengasse 51, potem 55 (ul. Łąkowa) 1925–1945 1928–1939 GmbH (spółka z o.o.)
1939–1945 Hans Lemke
30. Gurma Öl-Raffinerie rafineria oleju Schellmühler Wiesedamm 6 (ul. Twarda) 1935 1935 GmbH (spółka z o.o.)
31. Paul Gräser & Co. Seifenfabrik Hansa wytwórnia mydła Ringstraße 5B (ul. Kościuszki) 1923–1926 1923–1926 spółka handlowa: Paul Gräser i Samuel Józefowicz
Hansa Seifenfabrik GmbH 1926–1939 1926–1939 GmbH (spółka z o.o.)
32. Karl Hildebrandt Chemische Fabrik wytwórnia wyrobów chemicznych 1893–1906 Breitgasse 17 (ul. Szeroka)
1907–1936 Holzgasse 21 (ul. Kładki) 1927–1936 1927–1936 Karl Hildebrandt (1853–1936)
33. S.L. Botzmann Fabrik für Gelantineartikel wytwórnia odczynników i wyrobów chemicznych 1885– 1893 1885–1893 Samuel Louis Boltzmann (1825–1909) 1893 – 33
1894 – 30
1895 – 60
1896 – 59
1897 – 43
1907 – 94
Dr. Klatt und Dr. Speidel Chemische Artikel 1897 Hauptstraße 21 (al. Grunwaldzka) 1897–1924 1908–1924 dr Max Klatt i dr Gustav Rudolf Speidel (1865–1931)
1908 Baumbachallee 4 (ul. Konopnickiej)
34. Johannes Marquardt Lack-Fabrik wytwórnia olejów technicznych Hopfengasse 8 (ul. Chmielna) 1893–1902 1893–1902 Johannes Marquardt
Johannes Marquardt Nachf. Lack-Fabrik 1905–1945 1905–1945 Richard Loyall
35. AG Miller Seifen- und Lichtfabrik wytwórnia mydła i świec 1. Damm 8 (ul. Grobla I) 1854–1904 1854 AG Miller 1896 – 5
1897 – 2
1867–1904 Alexis Julius Stengert (1835–1904)
36. Ludwig Normann & Co. Wagenfettfabrik wytwórnia towotu i smarów technicznych Langgarter Wall 4 (ul. Długa Grobla) 1931–1936 1931–1936 Ludwig Normann
37. Odeco Fabrik Kosmetik-Artikel wytwórnia kosmetyków 1925 Hundegasse 78 (ul. Ogarna) 1924–1945 1924–1945 Paul Jankewitz
1927–1935 Langgasse 1 (ul. Długa)
1940 Heilige-Geist-Gasse 117 (ul. św. Ducha)
38. Olivum Öl- und Firnisfabrik wytwórnia farb olejnych i pokostu Wilhelmstraβe 2 (ul.Wolności) 1928 1928 S. Beermann
39. Holländisch-Danziger Farbenfabrik wytwórnia farb olejnych i pokostu Wilhelmstraβe 21 (ul. Wolności) 1925–1928 1925–1928 GmbH (spółka z o.o.)
Olivum Holländisch-Danziger Öl- und Firnisfabrik 1929–1938 1929–1938 GmbH (spółka z o.o.)
Tiegenhofer Ölmühle (filia) 1938–1945 1938–1945 AG (spółka akcyjna)
40. Orgacid Chemische Fabrik Weinsteinsäure und Citronensäure wytwórnia chemiczna, kwasek cytrynowy i winny 1937 Schellmühler Weg 1C (ul. Kliniczna) 1937–1945 1937–1945 GmbH (spółka z o.o.)
1940 Hopfengasse 74 (ul. Chmielna)
41. E. Pfanneschmidt Chemische Fabrik wytwórnia wyrobów chemicznych Schellmühler Weg 1C (ul. Kliniczna) 1890–1896 1890–1896 Paul Pfanneschmidt 1893 – 41
1894 – 40
1895 – 38
1896 – 39
42. E. Pfanneschmidt Lack-Fabrik wytwórnia lakieru z bursztynu Schellmühler Weg 8 (ul. Kliniczna) 1861–1926 1861–1891 Franz August Eduard Pfanneschmidt (1833–1891) 1893 – 5
1894 – 5
1895 – 6
1896 – 6
1897 – 6
1907 – 7
1892–1909 Johannes Hirschberg (1850–1909)
1909–1926 Max Hirschberg (1863–1930)
E. Pfanneschmidt Lack-Fabrik AG 1927–1945 1927–1945 S.A. spółka akcyjna
43. Phoenix Rohleder & Co. wytwórnia wyrobów chemicznych Wallgasse 3 (ul. Wałowa) 1900–1908 1900–1908 August Adolf Rohleder (1866–1914) 1907 – 17
44. G. Pohl Schönbaum wytwórnia preparatów i odczynników chemicznych Drewnica k. Stegny do 1920 do 1920 G. Pohl
G. Pohl Chemische Fabrik Luisenstraβe 2A (ul. Aldony) 1921–1945 1921–1945 Kurt Boskamp (1884–1945)
45. Dr. Schuster und Kähler wytwórnia wyrobów i odczynników chemicznych 1849– 1906 Neugarten 31 (ul. Nowe Ogrody) 1849–1924 1849–1878 dr Ferdinand Wilhelm Schuster (1814–1887) 1896 – 17
1907 – 46
1849–1878 dr Ferdinand Wilhelm Schuster (1814–1887)
1849–1871 Franz Otto Kähler (1817–1871)
1878–1887 Oscar Michaelson
1878–1887 Heinrich Werner (1839 – po 1900)
1887–1924 dr Eugen Friedrich Gäbler (1855–1924)
1887–1906 Ernst August Böck
1906–1945 Hopfengasse 63/65 (ul. Chmielna) 1906–1924 Georg Schuricht (1864–1924)
Dr. Schuster und Kähler AG Chemisch-Pharmazeutische Fabrik 1924–1945 1924–1945 AG (spółka akcyjna)
46. Hans Schwarzkopf Chemische Fabrik wytwórnia wyrobów chemicznych 1928 Hopfengasse 40 (ul. Chmielna) 1928–1945 1928–1945 GmbH (spółka z o.o.)
1939 Schleusengasse 15 (ul. Śluza)
47. Scott und Bowne AG Fabrik Pharmazeutischer Präparate wytwórnia wyrobów farmaceutycznych) 1926–38 Weidengasse 35/38 (ul. Łąkowa) 1926–1945 1926–1932 GmbH (spółka z o.o.)
1932–1938 Kommanditgesellschaft
1940 Kolkowgasse 15 (ul. Królikarnia) 1939–1945 GmbH (spółka z o.o.)
48. Seeger W. AG & Co. Parfümeriefabrik wytwórnia wyrobów kosmetycznych) 1921 Kohlenmarkt 11 1921–1930 1921–1930 AG (spółka akcyjna)
49. Seropharm AG Fabrik chemisch-pharmazeutischer Präparate wytwórnia wyrobów farmaceutycznych An der Schneidemühle 6 (ul. Tartaczna) 1931–1945 1931–1945 AG (spółka akcyjna)
50. Siegel & Co. Chemische Fabrik wytwórnia wyrobów chemicznych) 1928, 1938 Horst-Wessel-Straβe 20 (ul. Trakt św.Wojciecha) 1928–1945 1928–1945 GmbH (spółka z o.o.)
1941 Troyl 67 (ul. Przetoczna)
51. Sodafabrik wytwórnia sody spożywczej) Am Werdertor 11/13 (ul. Elbląska) 1930–1945 1930–1945 Wilhelm Köhle
52. Albert Störmer Kerzenfabrik wytwórnia świec Sandgrube 42A (ul. Rogaczewskiego) 1935 Albert Störmer
53. Dr. Stöver und Dr. Brinkmann Öffentliches chemisches Laboratorium laboratorium chemiczne, preparaty Hundegasse 94 (ul. Ogarna) 1924–1945 1924–1936 dr Wilhelm Hans
1937–1945 dr Albrecht Phillip
54. Danzig Superphosphat fabryka nawozów sztucznych – superfosfat Broschkischerweg 22 (ul. Wiślna) 1870 1870 Carl Gustav Thiele (1818–1874) i Carl Ortloff
Guano-Niederlage und Danziger Superphosphat-Fabrik 1884–1897 1884–1897 AG (spółka akcyjna)
Superphosphat GmbH 1900–1945 1900–1945 GmbH (spółka z o.o.)
55. Tinte- und Farbenfabrik wytwórnia atramentu i farb malarskich Adolf-Hitler-Straβe 205 (al. Grunwaldzka) 1925–1945 1935–1945 Günther Wagner (firma)
56. Thomsen-Pilo Chemische-Produkte-Fabrik wytwórnia wyrobów chemicznych Adolf-Hitler-Straβe 497 (al. Grunwaldzka) 1940–1945 1940–1945 GmbH (spółka z o.o.)
57. Bruno Toerckler Seifenfabrik wytwórnia mydła Danziger Straβe 13, po 1930 jako Adolf-Hitler-Straβe 497 (al. Grunwaldzka) 1894–1931 Bruno Richard Toerckler (1866–1931) 1894–1939
1931–1939 Gerda Toerckler
1931–1939 Richard Toerckler
MrGl
Przemysł cukierniczy
Lp. Nazwa firmy Specjalność Adres Lata działalności Właściciel (lub forma działalności) Liczba pracowników
1. Anglas Anglo-Asiatic Company Ltd. Schokoladenfabrik fabryka czekolady i kakao Zimmerstraβe 8 (ul. Droszyńskiego) 1930 1930 AG (spółka akcyjna)
Anglas Schokoladen- und Kakaofabrik 1935–1945 1935–1945 AG (spółka akcyjna)
2. Baltic Schokoladen- und Zuckerwarenfabrik fabryka czekolady i cukierków Adolf-Hitler-Straβe 161 (al. Grunwaldzka) 1929–1945 1929–1945 Kurt Konsorski
3. Danziger Schokoladenfabrik Aida wytwórnia czekolady Weidengasse 35/38 (ul. Łąkowa) 1922–1923 1922–1923 AG (spółka akcyjna)
Danziger Schokoladenfabrik Kanold 1924–1925 1924–1925 Kanold AG (spółka akcyjna)
4. H. R. Hintz Bonbon- und Schokoladenfabrik wytwórnia cukierków i czekolady Jopengasse 61 (ul. Piwna) 1851–1871 1851–1971 Hermann Robert Hintz
5. Kosma AG zob. Schokoladenfabrik Sarotti AG (zob. poz. 14)
6. Paul O. Liebert Bonbon- und Schokoladenfabrik wytwórnia cukierków i czekolady 1875–1902 Langgasse 65 (ul. Długa) 1875–1902 1875–1902 Paul Oscar Liebert (1848–1902)
Paul Liebert Nachf. Bonbon- und Schokoladenfabrik 1903–1910 Milchkannengasse 14 (ul. Stągiewna) 1903–1910 1903–1910 Paul Schreiber
7. A. Lindemann Schokoladenfabrik wytwórnia słodyczy 1844–1944 Breitgasse 54/55 (ul. Szeroka) i 1898–1944 Sandgrube 20/20A (ul. Rogaczewskiego) 1844–1926 1844–1892 August Heinrich Lindemann (1818–1905) 1897 – 17
1907 – 46
1892–1919 Johann Joseph Rhode (1857–1919), zięć poprzedniego
1919 Maria Antonia Rhode, wdowa po poprzednim (1849 – po 1921)
A. Lindemann GmbH Schokoladenfabrik wytwórnia czekolady i cukierków 1926–1945 1921–1945 Johann Rhode
8. J. Löwenstein Konfitürenfabrikant wytwórnia czekolady i kakao Heilige-Geist-Gasse 130 (ul. św. Ducha) 1884 1884 Jakob Löwenstein 1893 – 40
1894 – 42
1895 – 45
1896 – 59
1897 – 58
1907 – 68
J. Löwenstein Danziger Schokoladen-, Marzipan- und Zuckerwarenfabrik 1890–1904 1890–1904 Jakob Moritz Löwenstein (1851–1904)
1892 Jakob Moritz Cohn (1854–1937)
J. Löwenstein Schokoladen- und Kakaofabrik 1904–1920 Mausegasse 6 (ul. Owsiana) 1904–1920 1904–1920 Georg Löwenthal
9. Georg Mix Schokoladen-, Konfitüren- und Marzipanfabrik wytwórnia czekolady i marcepanów 1871 Jopengasse 61 (ul. Piwna) 1871– 1945 1872–1910 Georg Friedrich Mix (1841–1910) 1897 – 4
1907 – 7
1880–1944 Langer Markt 4 (ul. Długi Targ) 1910–1923 Georg Ernst Mix (1878–1923) i 1910–1919 Felix Albert Kawalki (1859–1919)
1919–1930 Martha Elvira Kawalki, wdowa (1861–1939)
1930–1945 Paul Kawalki
10. Danziger Schokoladen-, Marzipan- und Zuckerwarenfabrik Schneider & Co. fabryka czekolady, marcepanów i cukierków Hauptstraβe 65, następnie 161 (al. Grunwaldzka) 1893–1918 1893–1918 Jakob Moritz Cohn (1854–1937) 1893 – 36
1894 – 33
1895 – 36
1896 – 35
1897 – 50
1907 – 61
1900 Eugen Post (1868–1923)
Norddeutsche Schokoladenfabrik Schneider & Co. 1918–1926 1921–1926 GmbH (spółka z o.o.)
11. OLKA Schokoladenwerke AG fabryka czekolady Danziger Straβe 26, potem Adolf-Hitler-Straβe 473/75 (al. Grunwaldzka) 1921–1931 1921–1931 AG (spółka akcyjna)
12. Perloff Wassily und Fils Tee-, Kakao- und Schokoladenfabrik wytwórnia kakao i czekolady Adolf-Hitler-Straβe 473/7 (al. Grunwaldzka) 1933–1945 1933–1945 GmbH (spółka z o.o.)
13. Otto Russau Schokoladen- und Zuckerwarenfabrik wytwórnia czekolady i cukierków Langgarten 75/77 (ul. Długie Ogrody) 1908–1931 1908–1928 Otto Russau (1882–1928)
1928–1931 spadkobiercy
14. Sarotti Schokoladenfabrik AG fabryka czekolady Hauptstraβe 65, potem nr 161 (al. Grunwaldzka) 1922–1930 1922–1925 GmbH (spółka z o.o.)
1925–1930 AG (spółka akcyjna)
Kosma Schokoladenfabrik AG 1930–1945 1930–1945 AG (spółka akcyjna)
15. Ewald Döring Zuckerwarenfabrik wytwórnia kakao i masy marcepanowej Mausegasse (Owsiana) 10 1921 1921 Ewald Döring
Saturn Danziger Marzipanmasse- und Kakaofabrik 1924–1928 Thornscher Weg 11D (ul. Toruńska) 1924–1944 1924–1932 Ewald Döring
1932–1945 GmbH (spółka z o.o.)
16. Carl Gustav Schmidt Bonbon- und Zuckerwarenfabrik wytwórnia cukierków 1897 4. Damm 7 (ul. Grobla IV) 1897–1921 1897–1921 Ewald Schmidt 1897 – 4
1908–1918 Langgasse 9 (ul. Długa)
1921 Altstädtischer Graben 10 (ul. Podwale Staromiejskie)
17. G.F Schmidt Bonbon- und Schokoladenfabrik wytwórnia czekolady i cukierków 1846 Jopengasse 61 (ul. Piwna) 1846–1905 1846–1882 Gottlieb Ferdinand Schmidt (1816–1882) 1896 – 12
1854–1905 Langgasse 9 (ul. Długa) 1882–1905 Georg Ludwig Schmidt
18. O.F. Schmidt Zuckerwarenfabrikant wytwórnia cukierków Jopengasse 27 (ul. Piwna) 1817 1817 O. F. Schmidt
MrGl
Przemysł cukrowniczy. Rafinerie trzciny cukrowej
Lp. Nazwa firmy Specjalność Adres Lata działalności Właściciel (lub forma działalności) Liczba pracowników
1. C. A. Sack & Co. rafineria cukru Sandgrube 23 (ul. Rogaczewskiego) do 1839 do 1839 C. A. Sack & Co.
C. L. Botzon Zuckerraffinerie 1839 1839 Carl Louis Bozon (1798–1854)
2. Georg Mallison & Co. Zuckerraffinerie rafineria cukru Böttchergasse 3 (ul. Bednarska) do 1838 do 1838 Georg Mallison (1781–1858)
Heinrich Burghard Abegg Zuckerraffinerie 1838 1838 Heinrich B. Abegg
3. Westpreuβische Zuckerraffinerie Otto Wanfried rafineria cukru Kiebitzgasse 5 (ul. Jaglana) 1892–1929 1892–1910 Otto Friedrich Wanfried 1893 – 125
1894 – 120
1895 – 120
1896 – 120
1897 – 122
1907 – 230
1910–1929 Gustav Adolf Wanfried (1879–1931)
1910–1929 Margaretha Wanfried (1855–1942)
4. Zuckerraffinerie Danzig rafineria cukru Lotsenweg 1 (ul. Przemysłowa) 1892–1920 1892–1920 GmbH (spółka z o.o.) 1893 – 447
1894 – 415
1895 – 493
1896 – 499
1897 – 611
1907 – 370
Baltische Zuckerraffinerie AG 1921–1929 1921–1929 AG (spółka akcyjna)
MrGl
Przemysł drzewny. Tartaki
Lp. Nazwa firmy Specjalność Adres Lata działalności Właściciel (lub forma działalności) Liczba pracowników
1. Aktiengesellschaft für Holzinteressen Lagerplatz und Sägewerke tartak i wytwórnia tarcicy Danzig Weichselmünde (Gdańsk-Wisłoujście) 1922–1928 1922–1928 AG (spółka akcyjna)
2. Georg Apreck Dampfsägewerk tartak parowy Nehrunger Weg 7 (ul. Litewska) 1907–1924 1907–1924 Georg Apreck (1865–1922) 1907 – 84
3. Baffy und Pose Dampfsägewerk tartak parowy Krakauer Kämpe (Krakowiecka Kępa; zob. Krakowiec) 1907–1918 1907–1918 Hermann Pose 1907 – 105
4. Helmut Block Säge- und Hobelwerk tartak Ringstraβe 6 (ul. Kościuszki) 1925–1945 1925–1945 Helmut Block
5. Reinhold Brambach tartak parowy i wytwórnia tarcicy 1924 Danziger Straβe 14 (ul. Gdańska) 1921–1935 1921–1938 Reinhold Brambach
Dampfsägewerk
Brambach und Sohn 1941 Troyl 81 (ul. Przetoczna) 1938–1945 1938–1945 Reinhold i Horst Brambachowie
6. Berliner Holz-Comptoir Dampfsägewerk tartak parowy Nehrunger Weg 6 (ul. Litewska) 1907–1918 1907–1918 AG (spółka akcyjna) 1907 – 136
7. Danzig Heubude Sägewerke tartak Heubuder Straβe 45 (ul. Sienna) 1924 1924 GmbH (spółka z o.o.)
8. Danziger Rückforter Sägewerke tartak i wytwórnia tarcicy Fort Rückfort, Nehrunger Weg 1 (ul. Litewska) 1907–1924 1907–1924 GmbH (spółka z o.o.) 1907 – 130
Danziger Sägewerke und Holzspedition 1924–1928 1924–1928 AG (spółka akcyjna)
9. Domansky und Jacobsohn Dampfsägewerk tartak Schellmühler Wiesendamm 5 (ul. Twarda) 1908–1918 1908–1918 GmbH (spółka z o.o.)
1908–1918 Max Domansky (1849–1925) i Moritz Jacobsohn
10. D. F. Döring Holzhandlung und Dampfschneidemühle tartak oraz wytwórnia skrzyń i opakowań drewnianych 1908–1914 An der roten Brücke (ul. Mostowa) 1895–1906 1885–1906 David Friedrich Döring (1832–1909) 1895 – 47
1896 – 41
1897 – 45
1907 – 28
A. Döring Kistenfabrik und Schneidemühle 1921 Steindamm 16/21 (ul. Kamienna Grobla) 1907–1921 1907–1921 Bernhard Döring (1868 – po 1928)
11. Adolf Driedger Dampfsägewerk tartak parowy Danzig Legan (ul. Wiślna) 1874–1905 1874 August Johann Driedger
1892–1905 Adolf Driedger (1846–1905)
12. Max von Dühren Dampfsägewerk tartak parowy An der roten Brücke 6 (ul. Mostowa) 1890– 1920 1890–1908 Franz Max von Dühren (1846–1905) 1893 – 40
1894 – 39
1895 – 45
1896 – 42
1897 – 47
1907 – 46
Hansa Sägewerke AG An der roten Brücke 6/7 (ul. Mostowa) 1920 Karl von Dühren (1868 – po 1921)
1924 1924 AG (spółka akcyjna)
13. F. Fröse Dampfsägewerk tartak parowy Danzig Legan (ul. Wiślna) 1908–1918 1908–1914 Friedrich Fröse (1843–1914) 1908 – 45
1914–1918 spadkobiercy
14. Gebrüder Claassen tartak parowy Englischer Damm (ul. Angielska Grobla) 1884–1900 1884–1900 Adolf Ernst Claassen (1838–1915) i Franz Albert Claassen (1835–1910) 1893 – 120
1894 – 101
1895 – 93
1896 – 102
1897 – 92
15. Gohrband und Mauss Dampfsägewerk tartak parowy Rückfort Schanze, Nehrunger Weg 1/2 (ul. Litewska) 1884–1908 1884–1907 Ahrend Heinrich Gohrband i Albert Mauss (1852–1907) 1893 – 104
1894 – 40
1895 – 15
1896 – 26
1897 – 24
1907 – 30
1908 Ida Gohrband
16. Franz L. Gross Dampfsägewerk tartak parowy Krakauer Kämpe (Krakowiecka Kępa) 1921 1921 Franz L. Gross
17. Holzschneidemühle Schoenberg und Domansky tartak i wytwórnia tarcicy tartaki: Danzig Holm (Gdańsk-Ostrów)
Schellmühler Wiesendamm 5 (ul. Twarda)
Klein Plehnendorf (Płonia Mała)
1873–1900 1873–1901 Heinrich Schoenberg (1843 – po 1908) i Max Domansky (1849–1925) 1893 – 102
1894 – 108
1895 – 150
1896 – 213
1897 – 180
1907 – 106
Holzexport W. Schoenberg & Co. 1900–1921 1904–1921 Heinrich Schoenberg jr i Hermann Wolf
18. H. Italiener Dampfsägewerk tartak parowy Klein Plehnendorf (Płonia Mała) 1874–1900 1874 Isaak Hirsch Italiener (1818–1893)
1892–1900 Heinrich Italiener (1849–1902)
19. S. J. Jewelowski tartak parowy Nehrunger Weg (ul. Litewska) 1921–1924 1921–1924 Salomon Julius Jewelowski (1875–1951)
20. E. und C. Körner Dampfsägewerke tartak parowy Hauptstraβe 243 (al. Grunwaldzka) 1928–1935 1928–1935 Kurt Körner
21. Otto Koschmieder Dampfsägewerk tartak parowy Neuer Weg 1 (ul. Sandomierska) 1924 1924 Otto Koschmieder
22. Gottfried Kröpfgans Dampfsägewerk tartak parowy An der roten Brücke 4 (ul. Mostowa) 1900 1900 Gottfried Kröpfgans
23. Felix Arthur Krüger tartak parowy Klein Plehnendorf (Płonia Mała) 1908–1918 Felix Arthur Krüger (1873–1935) 1907 – 92
24. Olivaer Maschinenfabrik und Dampfsägewerk fabryka maszyn i tartak parowy Danziger Straβe 24 (al. Grunwaldzka 469/471) 1922 1922 AG (spółka akcyjna)
Danzig-Olivaer Maschinenfabrik und Dampfsägewerk 1923–1938 1923–1938 AG (spółka akcyjna)
25. H. Potratz Dampfsägewerk tartak parowy Klein Plehnendorf (Płonia Mała) 1892–1914 1892–1914 Theodor Gotthilf Fast (1851–1914) 1907 – 34
26. J. Pulvermacher Dampfsägewerk und Tischlerei tartak parowy Broschkischerweg 2 (ul. Wiślna) 1916–1934 1916–1934 Max Pulvermacher i Doris Pulvermacher
27. H. Sass Dampfsäge- und Hobelwerke tartak parowy i wytwórnia tarcicy Ringstraβe 10 (ul. Kościuszki) 1908–1930 1908–1922 Herman Wilhelm Sass (1862–1922) 1907 – 29
1922–1924 spadkobiercy
1925–1930 Kommanditgesellschaft (spółka komandytowa)
28. Isidor Segall Dampfsägewerk tartak parowy Neuer Weg 1 (ul. Sandomierska) 1921 1921 Isidor Segall
29. Silva Sägewerke tartak parowy Nehrunger Weg 1 (ul. Litewska) 1930–1945 1930–1945 GmbH (spółka z o.o.)
30. Gustav Zey Danziger Rückforter Sägewerke tartak Klein Waldorf (Olszynka) 1939–1945 1939–1945 AG (spółka akcyjna)
MrGl
Przemysł drzewny. Zakłady przeróbki drewna
Lp. Nazwa firmy Specjalność Adres Lata działalności Właściciel (lub forma działalności) Liczba pracowników
1. Ernst Behrendt Grosstischlerei und Parkettfabrik fabryka parkietu Hauptstraße 70, potem 211 (al. Grunwaldzka) 1922–1945 1922–1938 AG (spółka akcyjna)
1938–1945 Heinrich Behrendt
2. Danziger Parkettfabrik GmbH fabryka parkietu Schellmühler Wiesendamm 5/6 (ul. Twarda) 1906–1918 1906–1918 GmbH (spółka z o.o)
Ernst Behrendt Parkettfabrik 1918–1921 1918–1921 Ernst Behrendt
3. A.S. Bergmann Kistenfabrik wytwórnia skrzyń i opakowań drewnianych Adolf-Hitler-Straße 485 (al. Grunwaldzka) 1935–1937 1935–1937 Adolf i Otto Bergmann
4. Danziger Holz- und Stuckindustrie GmbH Kistenfabrik wytwórnia tarcicy i opakowań drewnianych Kleinhammerweg 5 (ul. Kilińskiego) 1914–1921 1914–1921 GmbH (spółka z o.o.)
5. Danziger Kistenfabrik GmbH wytwórnia skrzyń i opakowań drewnianych Broschkischerweg 4 (ul. Wiślna) 1928–1932 1928–1932 GmbH (spółka z o.o.)
Percy Rubin
6. Danziger Zündholzfabrik Meteor AG fabryka zapałek 1924–1939 Wessel-Straße 7 (ul. Wiesława) 1924–1945 1924–1945 AG (spółka akcyjna)
1940–1945 Schellmühler Weg 7 (ul. Kliniczna)
7. Danziger Zündwarenfabrik fabryka zapałek Schellmühler Weg 7 (ul. Kliniczna) 1876–1910 1876–1910 Karl Friedrich Bunkowski (1850–1934) 1893 – 75
1894 – 73
1895 – 66
1896 – 62
1897 – 74
1907 – 120
Danziger Zündwarenfabrik GmbH 1911–1930 1911–1930 GmbH (spółka z o.o.)
Danziger Zündwaren-Monopol AG 1930–1939 1930–1939 AG (spółka akcyjna)
8. Danziger Zündwaren-Monopol AG Gdański Monopol Zapałczany Stadtgraben 6 (ul. Podwale Grodzkie) 1930–1939 1930–1939 AG (spółka akcyjna)
9. J. Rütgers Holz-Imprägnier-Anstalt zakład impregnacji drewna Schellmühl 30 (Młyniska) 1890–1905 1890– 1905 Julius Rütgers 1893 – 12
1896 – 11
1907 – 50
Holzimprägniergeschäft Rütgerswerke AG 1906–1918 1906–1918 AG (spółka akcyjna)
10. Danziger Parkettfabrik und Imprägnierwerke wytwórnia parkietu i zakład impregnacji drewna Lauentauer Weg 8 (ul. Wielopole) 1924–1934 1924–1934 GmbH (spółka z o.o.)
Holzimprägnierwerke 1934–1945 1934–1945 GmbH & Co. (spółka z o.o. i wspólnicy)
11. Gebr. Bergmann Kistenfabrik wytwórnia tarcicy, opakowań drewnianych, stolarnia Adolf-Hitler-Straße 213 (al. Grunwaldzka) 1921–1924 1921–1924 Adolf i Otto Bergmann
Holzverwertung GmbH Kistenfabrik Tischlerei Säge- und Hobelwerk 1925–1945 1925–1945 GmbH (spółka z o.o.)
12. Kistenfabrik Neuschottland wytwórnia skrzyń i opakowań drewnianych Neuschottland 18 (ul. Wyspiańskiego) 1923–1945 1923–1939 GmbH (spółka z o.o.)
1940–1945 August Wiener
13. Kistenfabrik Schellmühl wytwórnia skrzyń i opakowań drewnianych Schellmühler Wiesendamm 5E (ul. Twarda) 1940–1945 1940–1945 Heinz Priebe
14. Kisten- und Holzbearbeitungsfabrik Wolga wytwórnia tarcicy i opakowań drewnianych Zimmerstraße 24/27 (ul. Droszyńskiego) 1923–1925 1923–1936 GmbH (spółka z o.o.)
Kistenfabrik Wolga 1926–1936
15. Otto Jost Fassfabrik wytwórnia beczek 1892–1945 Käfergang 3 (ul. Floriańska) 1892–1945 1892–1925 Otto Robert Jost (1861–1931) 1897 – 15
1907 – 27
1940–1945 Broschkischerweg 4 (ul. Wiślna) 1925–1945 Arthur Jost (1892–1966)
16. E. und C. Körner Parkettfabrik wytwórnia parkietu Labesweg 4 (ul. J. Lelewela) 1899–1907 1907 Edmund i Curt Körner 1907 – 182
17. J.A. Schönicke Kunsttischlerei fabryka parkietu 1890–1899 1890–1899 Johann August Schönicke (1823–1899) 1893 – 32
1894 – 31
1895 – 33
1896 – 41
1897 – 35
1907 – 30
1899–1905 Max Ernst Domansky (1829–1925)
1899–1906 Bernhard Georg Schönicke (1862–1922)
J.A. Schönicke & Co. Danziger Parkettfabrik 1907–1912
18. Adolf Weide Zündwarenvertrieb wytwórnia zapałek Pfefferstadt 72B (ul. Korzenna) 1928 1928 Adolf Weide
19. Franz Zielinski Parkettfabrik wytwórnia parkietu Schuitensteg 1 (ul. Wiosny Ludów) 1934–1945 1934–1945 Franz Zielinski
MrGl
Przemysł elektroniczny
Lp. Nazwa firmy Specjalność Adres Lata działalności Właściciel (lub forma działalności) Liczba pracowników
1. DAFA Danziger Akkumulatorenfabrik wytwórnia akumulatorów samochodowych Mirchauer Weg 38/40 (ul. Partyzantów) 1932–1945 1932–1945 Wilhelm Denker
2. Daimon Fabrik elektrotechnicher Apparate wytwórnia urządzeń i aparatów elektronicznych Weidengasse 35/38 (ul. Łąkowa) 1923–1934 1923–1945 GmbH (spółka z o.o.)
Daimon Fabrik elektrischer Apparate 1935–1945
3. Danziger Akkumulatorenfabrik Gottfried Hagen wytwórnia akumulatorów samochodowych 1935 St. Elisabeth-Kirchengasse 10 (ul. Elżbietańska) 1931–1945 1931–1945 GmbH (spółka z o.o.)
1939–1945 Adolf-Hitler-Straße 489 (al. Grunwaldzka)
4. Elektrizitätswerke elektrownia miejska Bleihof 1 (ul. Ołowianka) 1899–1945 1899–1945 Danziger Städtische Werke 1907 – 45
MrGl
Przemysł maszynowy. Budowa maszyn i pojazdów
Lp. Nazwa firmy Specjalność Adres Lata działalności Właściciel (lub forma działalności) Liczba pracowników
1. Argus Boot-, Maschinen- und Motorenbau wytwórnia motorów do kutrów i łodzi Heubuder Straße 33 (ul. Sienna) 1922–1924 1922–1926 GmbH (spółka z o.o.)
Argus Werft-, Maschinen- und Motorenbau 1924–1926
Argus Werft 1927–1930 1927–1930 Stanisław Kawczyński
2. Max Balzerowitz Landwirtschaftliche Maschinenfabrik wytwórnia i remont maszyn rolniczych Altschottland 12 (Stare Szkoty, ul. Trakt św. Wojciecha) 1924–1945 1924–1945 Max Balzerowitz
1939 filia Hohenstein (Pszczółki)
3. Danziger Automobil-Werke Stielow und Förster zakład montażu i napraw samochodów Karthäuser Straße 6/8 (ul. Kartuska) 1914–1928 1914–1936 GmbH (spółka z o.o.)
Danziger Automobil-Werk Stielow und Förster Schellmühler Weg 6 (ul. Twarda) 1928–1936
4. Danziger Maschinenwerk AG zakład budowy maszyn i urządzeń zakład w Hohenstein (Pszczółki) 1920–1925 1920–1925 Felix i Bernhard Lewandowscy
5. Albert Wagenknecht Maschinenfabrik zakład budowy maszyn i urządzeń Weidengasse 35 (ul. Łąkowa) 1870 1870 Albert Wagenknecht
Danziger Maschinen Aktiengesellschaft 1872 1872 AG (spółka akcyjna)
6. Olivaer Maschinenfabrik und Dampfsägewerk zakład budowy maszyn i tartak parowy Oliva, Danziger Straße 24, potem Hauptstraße 469/471 (al. Grunwaldzka) 1922 AG (spółka akcyjna)
Danzig-Olivaer Maschinenfabrik und Dampfsägewerke 1923–1938
7. Anton Dirks Maschinenbau, Schiffbau, Bootsbau wytwórnia maszyn, łodzi i sprzętu okrętowego 1930 Ringstraße 56 (ul. Kościuszki) 1930–1945 1930–1945 Anton Dirks
1940 Ostseestraße 84 (al. Hallera)
8. Paul Drescher Karosseriebau und Autokühler wytwórnia karoserii i chłodnic samochodowych Steindamm 8 (ul. Kamienna Grobla) 1935–1945 1935–1945 Paul Drescher
9. Eisenbahn-Werkstätten zakłady naprawcze wagonów kolejowych Breitenbachstraße 23/25 (ul. Siennicka) 1912–1920 1912–1920 Deutsche Bahn
Eisenbahn-Hauptwerkstätte 1921 1921 Gemeinde Danzig
The International Shipbuilding and Engineering Co. Ltd Danziger Werft und Eisenbahn-Werkstätten AG 1922–1939 1922–1939 AG (spółka akcyjna)
Eisenbahn-Werkstätte 1939–1945 1939–1945 Deutsche Reichsbahn
10. Emag AG Maschinenfabrik Eisengießerei odlewnia żelaza i zakład budowy maszyn Hauptstraße 219 (al. Grunwaldzka) 1931–1933 1931–1933 AG (spółka akcyjna)
11. Carl August Fast Maschinenfabrik und Reparaturwerkstatt zakład remontu i budowy maszyn 1884 Röpergasse 22 (ul. Powroźnicza) 1884–1897 1884–1897 Carl August Fast (1863–1904) 1896 – 13
1897 – 17
Georg Paul Fast Maschinenfabrik und Reparaturwerkstatt 1892–1928 Mattenbuden 30/31 (ul. Szopy) 1905–1928 1905–1928 Georg Paul Fast (1869–1930)
12. Otto Foth Wagenbau wytwórnia wozów i karoserii samochodowych Vorstädtischer Graben 65 (ul. Podwale Przedmiejskie) 1908–1928 1908–1936 Otto Foth
Otto Foth Autokarosseriebau 1928–1936
13. J.G. Francke Nachf. Schriftgiesserei wytwórnia czcionek drukarskich Vorstädtischer Graben 62 (ul. Podwale Staromiejskie) 1893–1910 1893–1910 Franz Otto Claus
14. Erich Funk Maschinenbau zakład budowy maszyn i urządzeń Weidengasse 35/38 (ul. Łąkowa) 1925 1925 Erich Funk
15. Hudfexway Automobil Handelsgeschäft zakład montażu i remontu samochodów firmowych Reitergasse 13/15 (ul. Ułańska) 1929–1941 GmbH (spółka z o.o.)
16. Hodam und Ressler Landwirtschaftliche Maschinenfabrik wytwórnia maszyn rolniczych Hopfengasse 81/82 (ul. Chmielna) oraz Mausegasse 1 (ul. Żytnia) 1892–1944 1892–1900 Paul Heinrich Ressler (1847 – po 1917) 1896 – 32
1897 – 33
1907 – 85
1892–1938 Robert Rudolf Hodam (1853–1938)
Hodam und Ressler Land- und Industriemaschinen 1939–1945 1939–1945 Friedrich Hodam i Heinrich Hodam
17. Adam Hybeneth Wagenfabrik wytwórnia wozów i karoserii samochodowych 1820–1860 Vorstädtischer Graben 15 (ul. Podwale Przedmiejskie) 1820–1844 1820–1844 Adam Hybeneth (1787–1844) 1907 – 20
J. Hybeneth Wagenfabrik 1860–1945 Fleischergasse 19/21 (ul. Rzeźnicka) 1844–1930 1844–1890 Julius Hybeneth (1822–1902)
J. Hybeneth Wagenfabrik Autokarosserien 1890–1918 Paul Julius Hybeneth (1857–1918)
1930–1945 1918–1945 Hans Hybeneth
MrGl

Tabela: Przemysł materiałów budowlanych. Cegielnie
Tabela: Przemysł materiałów budowlanych. Wytwórnie papy dachowej
Tabela: Przemysł materiałów budowlanych. Wytwórnie pieców
Tabela: Przemysł materiałów budowlanych. Inne
Tabela: Przemysł meblarski
Tabela: Przemysł metalowy
Tabela: Przemysł młynarsko-piekarniczy
Tabela: Przemysł papierniczy. Papiernie
Tabela: Przemysł papierniczy. Wyroby papiernicze
Tabela: Przemysł skórzany
Tabela: Przemysł spożywczy. Przetwórnie rybne
Tabela: Przemysł spożywczy. Przetwórnie owocowo-warzywne
Tabela: Przemysł spożywczy. Przetwory mięsne
Tabela: Przemysł spożywczy. Wytwórnie octu, musztardy, żelatyny
Tabela: Przemysł spożywczy. Wytwórnie drożdży, esencji, olejków zapachowych i proszków do pieczenia
Tabela: Przemysł spożywczy. Wytwórnie wód mineralnych
Tabela: Przemysł stoczniowy
Tabela: Przemysł tłuszczowy
Tabela: Przemysł włókienniczy. Worki, plandeki, sieci
Tabela: Przemysł włókienniczy. Wyroby dziewiarskie
Tabela: Przemysł zbrojeniowy
Tabela: Wytwórnie sprzętu muzycznego. Organy
Tabela: Wytwórnie sprzętu muzycznego. Pianina
Tabela: Wytwórnie sprzętu optyczno-medycznego
Tabela: Wytwórnie wyrobów z bursztynu

Przedsiębiorstwa i zakłady przemysłowe w latach 1945–1990. Wybór

Tabela: Przemysł chemiczny
Tabela: Przemysł cukierniczy
Tabela: Przemysł drzewny
Tabela: Przemysł elektryczny i elektrotechniczny
Tabela: Przemysł maszynowy
Tabela: Przemysł materiałów budowlanych
Tabela: Przemysł metalowy
Tabela: Przemysł papierniczy
Tabela: Przemysł spożywczy
Tabela: Przemysł stoczniowy
Tabela: Przemysł włókienniczy
Tabela: Zakłady budownictwa morskiego
Tabela: Zakłady różne
Tabela: Zakłady użyteczności publicznej

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania