GRALATH KARL FRIEDRICH von, burmistrz Gdańska
< Poprzednie | Następne > |
KARL FRIEDRICH von GRALATH (11 XII 1741 Gdańsk – 28 V 1818 Gdańsk), ► burmistrz Gdańska. Syn burmistrza ► Daniela Gralatha I i Dorothei Julianny, córki przyrodnika i sekretarza miejskiego ► Jacoba Kleina. Uczył się w bliżej nieznanej szkole średniej poza Gdańskiem, następnie studiował nauki prawne na uniwersytecie w Królewcu. Po studiach, w latach 1764–1766, odbył ówczesnym zwyczajem podróż po Niemczech, Szwajcarii i Francji, w 1776 zapisał się do gdańskiego ► Towarzystwa Przyrodniczego, w 1767 był w Petersburgu w Rosji, pozostawił spisany przez siebie dziennik tych podróży. Wróciwszy do Gdańska, 17 V 1768 otrzymał kupieckie ► obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind (dziecko gdańskich obywateli) i w tym samym roku urząd sekretarza ► Rady Miejskiej. W latach 1768–1774 był rezydentem Gdańska w Warszawie, w 1774 został gdańskim archiwariuszem, w 1775 ► subsyndykiem, od 1776 był ławnikiem, od 1782 rajcą, w 1785 i 1790 był burgrabią, w 1788 sędzią.
Jako gdański przedstawiciel przy warszawskim dworze królewskim składał skargi na ograniczanie praw Gdańska do jego podmiejskich posiadłości, zajętych po pierwszym rozbiorze Polski przez Prusy. Dotyczyło to na przykład ► Nowego Portu, gdzie powstała pruska komora celna, pobierająca opłaty od towarów przywożonych i wywożonych z portu nad Motławą. Sprzeciwiał się także niekorzystnemu dla Gdańska traktatowi handlowemu Polski z Prusami z 1775.
Już jako rajca w 1783 brał udział – wraz z ► Michaelem Groddeckiem – w pertraktacjach z Prusami w sprawie zniesienia blokady ekonomicznej Gdańska, następnie w Warszawie w pertraktacjach z przedstawicielami Prus i Rosji w sprawie zasadności i wysokości opłat celnych pobieranych w Nowym Porcie zarówno od towarów spławianych Wisłą do Gdańska, jak i tych przywożonych morzem. Zawarta w 1785 konwencja warszawska określiła maksymalną wysokość tych opłat na 12%, w praktyce jednak nie była stosowana przez Prusy, które pobierały zawyżone opłaty lub kierowały tratwy i statki wiślane z towarami do pruskiego Elbląga, gdzie pobierano tylko dwuprocentowe cło, korzystne dla właścicieli zboża czy drewna.
Po włączeniu Gdańska w 1793 do monarchii pruskiej stał się lojalnym pracownikiem jej administracji. W 1794 został burmistrzem w Zarządzie Miasta i w ► zarządzie policyjnym Gdańska, kierowanym przez prezydenta ► Johanna Christiana von Lindenowskiego. Jako burmistrz i radca wojenny (Kriegrath und Bürgermeister) nadzorował sprawy ekonomiczne miasta, działalność jego żuławskich posiadłości oraz ► cechy rzeźników, muzyków, złotników i krawców. Za zasługi dla monarchii pruskiej otrzymał w czasie wizyty króla Fryderyka Wilhelma III w Gdańsku (30 V – 2 VI 1798) tytuł szlachecki.
Po utworzeniu ► I Wolnego Miasta Gdańska (WMG) został pierwszym prezydentem jego Senatu (pierwszym burmistrzem); sprawował tę funkcję w latach 1807–1808. 21 VII 1807 o godzinie dziewiątej, wyruszając ze swojej rodzinnej kamienicy przy Heilige-Geist-Gasse 1002 (ul. św. Ducha 41/43), a następnie idąc ulicami Große Wollwebergasse (ul. Tkacka) i Langgasse (ul. Długa), udał się – wśród szpalerów żołnierzy i w honorowej eskorcie oddziałów wojskowych z orkiestrą, w towarzystwie gubernatora ► Jeana Rappa, generalicji w paradnych mundurach, przy biciu dzwonów kościelnych i pośród salw armatnich – do ► Ratusza Głównego Miasta. Tam w Wielkiej Sali Wety w obecności nowych władz miasta, miejscowych notabli i gubernatora Jeana Rappa uroczyście proklamowano Wolne Miasto Gdańsk. Nowo powołany prezydent Senatu wygłosił okolicznościowe przemówienie, w którym podkreślał, jakie nadzieje żywi Gdańsk w stosunku do protektorów WMG, z cesarzem Napoleonem na czele. Następnie, ponownie w honorowej eskorcie, powrócił do swego domu.
21 VII 1808 uczestniczył w ważnej dla miasta ceremonii, która towarzyszyła wprowadzeniu w Gdańsku cywilnego ► kodeksu Napoleona. Uroczysty orszak, składający się z wszystkich władz miasta (czyli z Senatu, ► Ławy i ► Trzeciego Ordynku) oraz urzędników, poprzedzany honorową asystą oddziałów wojskowych z orkiestrą, idąc z Ratusza przez Langer Markt (Długi Targ), Kürschnergasse (ul. Kuśnierska) i Brotbänkengasse (ul. Chlebnicka), dotarł do ► kościoła Najświętszej Marii Panny na okolicznościowe nabożeństwo. Podczas niego władze miasta w obecności katolickich i luterańskich duchownych złożyły przysięgę na tekst nowego prawa. W tym czasie ozdobny kodeks leżał na ołtarzu. Po odśpiewaniu hymnu Te Deum księga z tekstem nowego kodeksu została w uroczystym orszaku przeniesiona do Ratusza Głównego Miasta i złożona w Sali Czerwonej, pod portretem cesarza. Tam też wygłoszono okolicznościowe przemówienia.
Jako prezydent Senatu Gralath nie zgadzał się na realizację wszystkich niekorzystnych dla miasta francuskich zaleceń. W związku z opóźnieniami w spłacaniu nałożonej na miasto kontrybucji we wrześniu 1808 pod naciskiem generała Jeana Rappa zrezygnował z funkcji burmistrza i wycofał się z życia publicznego. W 1811 znalazł się w gronie 16 najzamożniejszych gdańszczan obciążonych nadzwyczajną francuską kontrybucją, ogółem w wysokości 250 000 franków, z których miał spłacić 10 000 franków.
W 1809, po śmierci swego brata Daniela, stał się właścicielem podgdańskiego majątku, do którego należały wsie Otomin, Sulmin i ► Rębowo. Mieszkał przeważnie w dworze w Sulminie, zbudowanym w 1801 przez jego szwagra, pruskiego ministra Leopolda von Schröttera, drugiego męża siostry Renaty Wilhelminy. Był też właścicielem wspomnianej rodzinnej kamienicy przy Heilige-Geist-Gasse 1002 (ul. św. Ducha 41/43), sprzedanej po jego śmierci, oraz kamienicy przy Mälzergasse 215 (ul. Słodowników 1).
Był dwukrotnie żonaty. 22 I 1776 zawarł związek małżeński z Anną Florentyną (20 V 1740 – 11 V 1780, pochowana 26 tego miesiąca, kazanie pogrzebowe wygłosił rektor ► Samuel Friedrich Unselt), córką rajcy Johanna Gottfrieda Meyera (1710–1754). Po jej śmierci ożenił się 30 I 1783 z Charlottą Constantiną Beatą (24 III 1760 – 6 XII 1805), córką ► Daniela Gottlieba Davissona, praprawnuczką ► Jana Heweliusza po mieczu i po kądzieli.
Z drugiego małżeństwa miał synów: ► Stanislausa Karla, chrześniaka polskiego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, po którym otrzymał pierwsze imię, dziedziczącego po ojcu majątek ziemski w Sulminie i Otominie, oraz ► Friedricha Wilhelma, gdańskiego kupca hurtowego. Córka Karolina Amalia Beata (30 I 1786 – 17 IV 1817) była żoną poślubionego w 1804 w kościele NMP pochodzącego ze Szkocji kupca i ► radnego Gdańska Jamesa Balfoura (1770 – 1849 Gdańsk, pochowany w Sulminie), w 1819 właściciela Borkowa Łostowickiego (Borgfeld) i Buszkowych (Buschkau), z którym miała piątkę dzieci.
Bibliografia:
Das jetztlebende Danzig. Nach der im Monat März gehaltenen Verführung der Aemter, Dantzig 1810.
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VIII, s. 250.
Cieślak Edmund, Gralath Karol Fryderyk, w: Słownik Biograficzny PomorzaNadwiślańskiego, t. II, Gdańsk 1994, s. 103–104.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 5, 54.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 118–119.