RANISCH BARTHEL, murarz miejski
| < Poprzednie | Następne > |
i Gimnazjum Akademickiego, 1695
BARTHEL RANISCH (pochowany 15 VIII 1699 Gdańsk, w wieku 63 lat), murarz miejski, historyk architektury. Z rodziny przybyłej z Saksonii, ojciec Hans posiadał w Gdańsku warsztat murarski, matką była Anna z domu Zeissken.
W 1672 uzyskał tytuł mistrza murarskiego, w 1673 obywatelstwo Gdańska. W latach 1685, 1689, 1701 i 1709 starszy cechu murarzy, desygnowany przez Radę Miejską na stanowisko murarza miejskiego. W okresie 1673–1676 kierował budową na Chełmie kościoła św. Antoniego Padewskiego i klasztoru dla franciszkanów reformatów, w 1676–1677 budował dla jezuitów kościół św. Ignacego na Starych Szkotach. Na zlecenie króla polskiego Jana III Sobieskiego podjął się przebudowy kościoła parafialnego w Piasecznie pod Gniewem. Najważniejszym dokonaniem w Gdańsku było wybudowanie, również na polecenie króla, w latach 1678–1681 dla katolików Kaplicy Królewskiej, na co podpisał z władzami miasta kontrakt 19 II 1678 (dzień po opuszczeniu Gdańska przez Jana III Sobieskiego). W 1685 brał udział w pracach remontowych kościoła w Juszkowie pod Pruszczem Gdańskim, 1687–1688 w dobudowie skrzydła kościoła Bożego Ciała, w 1681 – naprawie zachodniej ściany oraz budowie wieżyczki kościoła Najświętszej Marii Panny, 1690–1691 rozbudował klasztor karmelitów. W 1690 powiększył klasztor brygidek, następnie (1695–1697) na podstawie projektu Petera Willera zbudował kościół Zbawiciela na Zaroślaku. Według własnego projektu wzniósł w 1698–1699 Dom Dobroczynności – Sierociniec na Osieku.
Przypisuje się mu również autorstwo wielu kamieniczek w Gdańsku. Najczęściej stosował klasycyzujący barok, a podczas przebudowy budowli gotyckich starał się umieszczać formy gotycyzujące. Oprócz prac budowlanych prowadził teoretyczne badania nad architekturą Gdańska. W 1695 opublikował Beschreibung aller Kirchen-Gebäude in der Stadt Dantzig, gdzie ukazano gdańskie budowle kościelne. Było to pierwsze tego typu opracowanie historii architektury Gdańska, inwentaryzacja obiektów sakralnych, ze zwróceniem szczególnej uwagi na gotyckei sklepienia. W 1708 przygotował do druku (pozostający następnie w rękopisie w Bibliotece Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk i wydane drukiem dopiero w Marburgu w 1997) Beschreibung derer Vornähmesten Gebäude in der Stadt Dantzig. Obie prace wyróżniają się realistycznym przedstawieniem prezentowanych budowli, ujętych w formie rzutów i widoków elewacji, ze szczegółami wystroju zewnętrznego i wewnętrznego. Po II wojnie światowej doczekały się w polskiej historiografii oceny, że „ukazanie stanu monumentalnych budowli gdańskich u schyłku siedemnastego stulecia, w sposób tak dokładny i tak na ówczesne czasy fachowy, nie ma analogii w żadnym innym mieście czy zespole zabytkowym na terenie Polski” (Zygmunt Kruszelnicki). Były też jednym z ważniejszych źródeł wykorzystanych przy odbudowie zabytków Gdańska.
Pochowany w kościele św. Trójcy, pod płytą nagrobną nr 250. Żonaty był z Anną Marią Meising (pochowana obok męża 20 XII 1718). Syn Johann Michael 1 VII 1710 uzyskał obywatelstwo Gdańska.
