PRZEDSIĘBIORSTWA I ZAKŁADY PRZEMYSŁOWE
| < Poprzednie | Następne > |
PRZEDSIĘBIORSTWA I ZAKŁADY PRZEMYSŁOWE. Wiosną 1814 roku weszła w Gdańsku w życie pruska ustawa z 8 XI 1810 znosząca przymus cechowy ( cechy) w gospodarce. Otworzyło to nowe możliwości w organizacji życia gospodarczego w produkcji gotowych wyrobów, prowadzenia warsztatów remontowo-naprawczych. Organizacje cechowe działały już jako związki branżowe i samopomocowe poprzez prowadzenie głównie kas ubezpieczeń na życie. Mistrzowie prowadzili szkolenia kadr. Ustawa pozwoliła przedsiębiorczym ludziom na zakładanie firm produkcyjnych, nieskrępowanych przepisami cechowymi. Ożywiło to w Gdańsku życie gospodarcze. System pracy opierał się na zasadach kapitalistycznych: pracodawca–pracobiorca. Przykładem było założenie w 1827 roku przez braci Klawitter ( Johann Klawitter) stoczni na Brabancji ( Stocznia Klawittera). Warunkiem rozpoczęcia działalności było zarejestrowanie firmy w sądzie handlowo-morskim (Commerzial- und Admiralitäts-Kollegium), a po roku 1880 w sądowej Izbie Handlowej (Amtsgericht für Handelssachen). Zasada rejestru sądowego: wpis i wypis firmy, obowiązywała do 1945. Decyzje publikowano w dziennikach urzędowych władz administracyjno-sądowych. Ważnym elementem działalności gospodarczej było powoływanie w 2. połowie XIX wieku branżowych, partyjnych oraz religijnych związków zawodowych, reprezentujących interesy pracobiorców wobec pracodawców. Pracodawcy również tworzyli swoje organizacje, pozwalające na wspólne rozwiązywanie problemów. Przykładem był działający w 1871 roku Związek Budowniczych Okrętów (Die Innung der Schiffbaumeister), zrzeszający także właścicieli gdańskich stoczni. Wielu przedsiębiorców było członkami powstałej w roku 1822 Korporacji Kupców (od 1919 Izby Handlowej) lub Związku Przemysłowców Wschodnioniemieckich (Verband Ostdeutscher Industrieller e.V.), założonego w 1898. W roku 1934 hitlerowskie władze Gdańska powołały pod swoją kuratelą Izbę Handlowo-Przemysłową (Industrie- und Handelskammer), do której przynależność wszystkich działających wówczas firm była obligatoryjna. Wielu właścicieli mniejszych przedsiębiorstw należało do cechów branżowych. O właściwym rozwoju przemysłu w Gdańsku możemy mówić dopiero w 2. połowie XIX wieku, kiedy upowszechniły się maszyny parowe do napędu urządzeń (pierwsze, o małej mocy 0,6 KM, zainstalowano w 1846 w młynie olejowym Wilhelma Theodora Behrenda przy Steindamm 26 (ul. Kamienna Grobla) i rafinerii cukru Heinricha Burcharda Abegga przy Böttchergasse 3 (ul. Bednarska)). Dalsze uruchomiono w zakładach metalowych Carla Steimmiga przy Weidengasse (ul. Łąkowa) i powstającej Stoczni Królewskiej. Wcześniej zakłady przemysłowe: hamernie, młyny, wytwórnia broni działały wzdłuż Potoku Oliwskiego i potoku Strzyża, które zapewniały im napęd dla maszyn i urządzeń. Podobnie było z młynami działającymi nad kanałem Raduni. Obok maszyn parowych w 2. połowie XIX wieku zaczęto stosować motory na gaz, ale rewolucja nastąpiła dopiero po wprowadzeniu silników elektrycznych początkowo na prąd stały, a po roku 1898 na prąd zmienny dostarczany przez miejską elektrownię. Zaczęły powstawać zakłady budowy maszyn i konstrukcji stalowych, używające do napędu maszyn silników elektrycznych. Znajdujące się na obrzeżach miasta tartaki i zakłady obróbki drewna do lat 20. XX wieku opierały działalność na maszynach parowych, zarówno ze względu na brak dostępu do prądu, jak i koszt jego zakupu.
Ważnym wydarzeniem w życiu gospodarczym Gdańska było powstanie w 1876 wykorzystującego istniejący już młyn olejowy, dużego kombinatu olejowo-młynarskiego firmy Peter Patzig & Co. przy Steindamm 25/26 (ul. Kamienna Grobla), a w 1870 wytwórni chemicznej (w tym fabryki nawozów sztucznych, superfosfatu, w rejonie Młynisk). W tym czasie zaczęły się kształtować nowe centra przemysłowe Gdańska. Stocznie działały nad Martwą Wisłą ( Wisła) i na Polskim Haku, zakłady przemysłowe w rejonie Młyniska i na Wyspie Spichrzów ( Spichlerze, gdzie na ten cel adaptowano część dawnych spichlerzy zbożowych) oraz w Nowym Porcie (na zapleczu portu w rejonie Wilhelmstraße (ul. Wolności)). Na przełomie XIX i XX wieku znaczenie ponadregionalne miały, obok stoczni pracujących głównie na rzecz niemieckiej marynarki wojennej: fabryka karabinów (Weidengasse (ul. Łąkowa)), fabryka wagonów (Broschkischerweg (ul. Wiślna)) oraz rafinerie cukru w Nowym Porcie i Spichlerzach (przerabiające cukier trzcinowy z Ameryki i surowy, sprowadzany z zaboru rosyjskiego). Większość ich produkcji przeznaczona była na eksport (w tym czasie wysyłano z portu gdańskiego ponad 300 tysięcy ton cukru rocznie). Inne zakłady zaspokajały swą produkcją miejscowe potrzeby. Zatrudniały one przeciętnie od 10 do kilkudziesięciu osób, np. fabryka mebli Hansa w roku 1908: 81, wytwórnia drutu i lin Claassenów: 22, wytwórnia mydła Bergena: 15. Słowo „fabryka” w nazwie firmy nie zawsze oddawało więc stan faktyczny, ale zapewniało prestiż tak właścicielom, jak i odbiorcom ich produkcji.
| Nazwa zakładu | Rok 1893 | Rok 1897 | Rok 1908 |
|---|---|---|---|
| Stocznia Cesarska | 1480 | 3056 | |
| Stocznia Schichaua | 1920 | 1900 | |
| Fabryka karabinów | 977 | 908 | |
| Warsztaty artyleryjskie | 486 | 1280 | 477 |
| Rafineria cukru Nowy Port | 447 | 611 | 370 |
| Stocznia i fabryka maszyn J. Klawittera | 395 | 550 | 500 |
| Fabryka wagonów | 533 | ||
| Młyny olejowy i zbożowy Petter, Patzig & Co. | 419 | 302 | 260 |
| Fabryka maszyn P. Merten | 246 | 223 | |
| Drukarnia i wytwórnia papieru J. Sauer | 146 | 187 | 350 |
| Rafineria cukru O. Wanfried | 125 | 122 | 230 |
| Fabryka śrub i nitów | 312 | ||
| Fabryka maszyn i odlewnia C. Steimmig | 120 | 210 | |
| Wytwórnia pieców Wiesenberg-Steinhaue | 77 | 108 | 150 |
| Tartak i fabryka parkietu Schönberg-Domansky | 102 | 180 | 150 |
| Fabryka zapałek K. Bunkowski | 75 | 120 | |
| Ed. Pfannenschmidt – lakier | 41 | ||
Okres I wojny światowej skoncentrował całą działalność gdańskich firm na produkcji na rzecz wojska, zaopatrzeniu ludności w podstawowe artykuły żywnościowe i przemysłowe. Borykały się one przy tym z postępującym z każdym rokiem wojny brakiem potrzebnych surowców. Koniec wojny i zamęt w sprawach społeczno-politycznych był okresem zastoju (1919–1920), życie gospodarcze ożywiło powstanie II Wolnego Miasta Gdańska (WMG) i napływ emigrantów, głównie Żydów z Rosji, hamowane było jednak przez szalejącą w Gdańsku, Niemczech i Polsce hiperinflację. Sytuację ustabilizowało wprowadzenie 1 I 1924 nowej waluty, guldena gdańskiego opartego na parytecie złota.
W latach 1920–1925 powstały w Gdańsku tysiące nowych firm handlowych i produkcyjnych, wiele z nich (z braku kapitału i dochodowego zbytu produkcji) ogłaszało jednak upadłość po krótkim okresie działania; często zmieniane były formy ich własności z pryw. poprzez spółkę akcyjną do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. 18 X 1928 sąd zarejestrował np. firmę „Borvis” Danzig-Polnische Kunstseiden AG, fabrykę jedwabiu syntetycznego koncernu Borvisk. Zamknął ją po likwidacji 26 X 1938, ale brak śladów, by kiedykolwiek działała, a tym bardziej prowadziła produkcję. Nie zdążyła podjąć przed II wojną światową produkcji zarejestrowana w sądzie handlowym 6 X 1937 firma J.B. Pette Kakao- und Schokoladenfabrik. Brak było stabilnego kapitału gwarantującego długofalową politykę inwestycyjną. Podawane częste przykłady inwestowania w Gdańsku przez kapitał zagraniczny ograniczały się w praktyce do zakładania niewielkich wytwórni metalowych, budowy maszyn, przerobu ropy naftowej na oleje przemysłowe i spożywcze czy produkcję środków spożywczych. Zatrudniały one najczęściej po kilkadziesiąt osób, działając w pomieszczeniach dzierżawionych od władz miejskich, głównie w dawnych obiektach wojskowych: fabryce karabinów (Weidengasse 35/38), Warsztatach Artyleryjskich (Reitergasse 13/15 (ul. Ułańska)), koszarach (Samtgasse 6/8 (ul. Aksamitna); 1939 koszary policji, firmy eksmitowano; Herrengarten (ul. Sadowa)). Kolejne zakłady koncentrowały swoją działalność po 1920 roku w nowo powstałych lub rozbudowanych centrach przemysłowych usytuowanych wzdłuż prawej strony obecnej al. Grunwaldzkiej (od obecnej Alei Wojska Polskiego do Oliwy) oraz w rejonie obecnych ulic Klinicznej, Twardej, Wiślnej, a także w dawnych spichrzach ( Spichlerze). Kilka zakładów działało na przedmieściach: na Oruni (obecna ul. Sandomierska, Trakt św. Wojciecha), w Nowy Porcie (obecna ul. Wolności), oraz na Stogach (obecna ul. Sienna i ul. Nowotna). Niewiele z nich wznosiło nowe, murowane, trwałe obiekty. Adaptowano przeważnie stare, istniejące budynki lub stawiano nowe tanią techniką szachulcową. W latach 1920–1945 nie powstał w Gdańsku zakład o znaczeniu ponadregionalnym. Gospodarka Gdańska odczuła także skutki kryzysu światowego z roku 1929. Zamknięto zakłady produkcji zbrojeniowej, a stocznie, wcześniej nastawione na produkcję okrętów wojennych, miały wielkie kłopoty z pozyskaniem zamówień, co zmuszało je do przestawienia się na inny profil produkcji lub ulegały likwidacji (stocznia Klawitterów, 1932). Dotyczyło to także fabryki wagonów i kolejowych zakładów remontowych. Żywiołowo powstające w okresie 1920–1922 niewielkie zakłady produkcji wyrobów tytoniowych uległy likwidacji po wprowadzeniu w 1927 Monopolu Tytoniowego w II WMG. Koniunkturalny był także eksport do Polski wyrobów czekoladowych oraz tłuszczowych (oleje spożywcze, margaryny, przetwory owocowo-warzywne). Przemysł spirytusowy nastawiony był na przemyt do krajów skandynawskich. W XIX wieku i w okresie II WMG efektywnie działał przemysł drzewny wykorzystujący sprowadzany z Polski surowiec. Działały liczne tartaki, zakłady produkcji tarcicy, skrzyń i opakowań drewnianych. Większość produkcji przeznaczona była na eksport, natomiast fabryki mebli nastawione były na zaopatrzenie rynku miejscowego. W branży spożywczej na uwagę zasługują zakłady produkcji margaryny i oleju spożywczego (Amada, Union, Oleo, van der Bergh’s) oraz przetwórstwa rolno-spożywczego (Dagoma, Degner und Ilgner), eksportujące część produkcji do Polski i Niemiec.
Sytuację handlu i przemysłu Gdańska w latach 1920–1939 obrazuje zestawienie ukazujące kwestię powstawania i likwidacji przedsiębiorstw (w wyborze), ich wielkość (małe zakłady, niezdolne do działalności ponadregionalnej). W 640 zakładach zatrudniających od 5 do kilkuset osób pracowały w Gdańsku w 1929 roku we wszystkich ujętych w statystyce branżach 27 723 osoby, czyli w każdym z nich średnio 43,3 osoby.
| Rok | Firmy zarejestrowane | Firmy zlikwidowane |
|---|---|---|
| 1921 | 636 | 332 |
| 1923 | 945 | 407 |
| 1925 | 297 | 788 |
| 1926 | 234 | 354 |
| 1930 | 167 | 162 |
| 1933 | 119 | 116 |
| 1935 | 215 | 117 |
| 1938 | 119 | 149 |
Po wybuchu II wojny światowej, po włączeniu Gdańska w skład III Rzeszy, niemiecki skarb państwa przejął bez odszkodowania wszystkie działające w mieście polskie, angielskie, francuskie i żydowskie firmy, w tym przemysłowe. Zarząd nad nimi powierzono powołanemu dla okręgu Rzeszy Prusy Zachodnie urzędowi powierniczemu (Treuhandstelle) z osobnym wydziałem do spraw byłego II WMG. Część zakładów została zlikwidowana, inne sprzedano lub działały nadal pod dawnymi nazwami. W okresie II wojny światowej nie odnotowano powstania w Gdańsku znaczących zakładów produkcyjnych. Zmienił się natomiast profil produkcji wielu zakładów, dostosowany do wymogów i potrzeb wojny. Stocznie włączyły się w produkcję głównie okrętów podwodnych i mniejszych jednostek wojennych, inne wytwarzały elementy uzbrojenia i wyposażenia wojskowego. Robotników powołanych do służby wojskowej na frontach zastępowały kobiety, robotnicy przymusowi i jeńcy wojenni z całej okupowanej przez Niemcy Europy. W roku 1944 w stoczniach zatrudniono więźniów obozu koncentracyjnego Stutthof (w tym kobiety żydowskie), tworząc w Gdańsku jego podobozy w Kokoszkach, na Przeróbce i na terenie stoczni ( obóz Stutthof, podobozy w Gdańsku). Dla robotników przymusowych zbudowano osiedla baraków ( obozy pracy w Gdańsku w okresie II wojny światowej), m.in. przy obecnej ul. Chrobrego, przy obecnej al. Zwycięstwa (na tzw. Polu Majowym przed obecną Państwową Operą Bałtycką), obozy w Narwiku. Działania wojenne w marcu 1945 doprowadziły do poważnych zniszczeń również w infrastrukturze przemysłowej miasta (większość zakładów uległa zniszczeniu, z innych wywieziono co cenniejsze maszyny i urządzenia do Niemiec, a wiosną i latem 1945 roku znajdujące się w trakcie budowy w gdańskich stoczniach okręty podwodne zostały wywiezione do ZSRR, tam też trafiła część maszyn). Pierwsze polskie zakłady zaczęły działać już w roku 1945 w ocalałych przedwojennych fabryczkach na obrzeżu miasta. Latem przejęto od Rosjan zarząd w połowie zniszczonych dawnych stoczni: Gdańskiej i Schichaua, połączono je następnie w Stocznię Gdańską ( stocznie po 1945). Przemysł stoczniowy był do lat 80. XX wieku główną branżą gdańskiego przemysłu, na jego rzecz pracowały liczne nowe firmy, np. Hydroster, Elmor. Obok Stoczni Gdańskiej działała powstała w miejscu zniszczonej fabryki wagonów Stocznia Północna, specjalizująca się w budowie dużych statków rybackich i okrętów wojennych, Stocznia Remontowa na Ostrowiu i Stocznia Wisła w Płoni Wielkiej. W branży tej w latach 70. XX wieku pracowało kilkadziesiąt tysięcy osób. Kolejnymi wiodącymi zakładami przemysłowymi były zakłady telewizyjne (początkowo zwane T–18, następnie Unimor) z bazą w dawnych koszarach przy ul. Rzeźnickiej, zakłady mechaniki precyzyjnej w Oliwie przy ul. Beniowskiego 5, łożysk ślizgowych Bimet w Oliwie przy al. Grunwaldzkiej. Wznowiły działalność w dawnych zabudowaniach: fabryka czekolady i cukierków Bałtyk w Oliwie i we Wrzeszczu, Zakłady Rybne przy Siennej Grobli, fabryka margaryny i oleju jadalnego przy ul. Wiślnej, przetwórnia owocowa-warzywna nawiązująca w swej nazwie do przedwojennej Dagomy przy ulicach: Angielska Grobla 1 i Toruńska 10. Wiele lat działała fabryka mebli przy al. Grunwaldzkiej 217 oraz wytwórnia wyrobów papierniczych przy al. Grunwaldzkiej 205. Uruchomiona została ponownie fabryka nawozów sztucznych przy ul. Kujawskiej (nad kanałem portowym), rozbudowana nast. w Gd. Zakłady Nawozów Fosforowych. Powstało też wiele nowych zakładów przemysłowych pracujących na rzecz stoczni, budownictwa mieszkaniowego i rolnictwa (przy al. Grunwaldzkiej, w Letniewie, Nowym Porcie i na Oruni). Po zmianie ustroju państwa w 1990 roku oraz kierunków rozwoju gospodarczego kraju większość wyżej wymienionych zakładów z różnych powodów uległa likwidacji.
Przedsiębiorstwa i zakłady przemysłowe w latach 1800–1945. Wybór. Prezentowane w tabelach zestawienia pozwalają śledzić rozwój różnych form produkcji przemysłowej także w układzie chronologicznym, np. rozwój gdańskiego przemysłu cukierniczego – poczynając od fabryki przy Breitgasse 54/55 (ul. Szeroka) Augusta Lindemanna z 1844 roku, producenta m.in. wyrabianych techniką domową cukierków ze słodu i tarczownicy islandzkiej oraz kulek marcepanowych, która to firma w związku z popytem rozpoczęła w 1898 roku produkcję maszynową czekolady i galanterii czekoladowej w nowej fabryce przy Sandgrube (ul. Rogaczewskiego), poprzez przedsiębiorstwo Georga Friedricha Mixa, produkujące czekolady, następnie konfitury i marcepany, a za czasów jego syna Georga Ernsta także keksy i pierniki (zob. Mix).
| Lp. | Nazwa firmy | Specjalność | Adres | Lata działalności | Właściciel (lub forma działalności) | Liczba pracowników |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Acetylen- und Sauerstoffwerke AG | wytwórnia tlenu i acetylenu | 1923–1945 Hopfengasse 74 (ul. Chmielna) | 1923–1945 | 1923–1945 AG (spółka akcyjna) | |
| 1928–1945 filia: Hauptstraße 311 (al. Grunwaldzka) | ||||||
| 2. | Adler Seifenfabrikation | wytwórnia mydła | Broschkischerweg 22 (ul. Wiślna) | 1930–1936 | 1930–1936 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 3. | B.K. Allert Seifenfabrik | wytwórnia mydła | Dienergasse 31/33 (ul. Służebna) | 1892–1908 | 1892–1908 Bruno Karl Allert (1865–1915) | |
| 4. | Anglotraden Seifen- und Parfümeriefabrik | wytwórnia mydła i perfum | 1927 Hochstrieß 13 (ul. Słowackiego) | 1927–1939 | 1927–1939 GmbH (spółka z o.o) | |
| 1939 Ferberweg 12 (ul. Miszewskiego) | ||||||
| 5. | Johann Friedrich Wilhelm Gamm | wytwórnia mydła | Hundegasse 58/59 (ul. Ogarna) | 1814–1846 | 1814–1846 Johann Wilhelm Gamm (1791–1858) | 1896 – 18 1897 – 15 1907 – 15 |
| J.J. Berger Seifenfabrik | 1846–1926 | 1846–1906 Johann Isidor Emanuel Berger (1824–1906) | ||||
| 1906–1926 Felix Berger (1864–1926) | ||||||
| J.J. Berger AG Seifenfabrik | 1926–1945 | 1926–1945 AG (spółka akcyjna) dyr. Franz Berger | ||||
| 6. | Chemische Produktenfabrik Pommerensdorf GmbH | fabryka chemiczna, nawozy sztuczne | Kaiserhafen 2 (Kanał Kaszubski, ul. Kujawska) | 1913–1921 | 1913–1920 GmbH (spółka z o.o.) | |
| Chemische Werke GmbH | 1922–1945 | 1921–1945 GmbH (spółka z o.o.) | ||||
| 7. | Chemische Industrie und Papierfabrik AG | fabryka chemiczna i wytwórnia papieru | Fort Kronprinz, Weichselmünde (Wisłoujście) | 1923–1932 | 1923–1932 AG (spółka akcyjna) | |
| 8. | Celoika Danziger Celluloid-Kamm- und Kunstwarenfabrik | wytwórnia galanterii i wyrobów z tworzyw sztucznych | 1931 Mühlenhofer Weg 3A (ul. Wiatraczna) | 1923–1939 | 1923–1939 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 1939 Weidengasse 35/38 (ul. Łąkowa) | ||||||
| 9. | Color Leim- und Kittfabrik | wytwórnia wyrobów chemicznych | Weidengasse 35/38 (ul. Łąkowa) | 1922–1932 | 1922–1932 GmbH (spółka z o.o.) | |
| Color Fabrik chemisch-technischer Artikel | 1933–1945 | 1935–1945 GmbH (spółka z o.o.) | ||||
| 10. | Chemische Fabrik | wytwórnia wyrobów chemicznych | Weißmönchen-Kirchengasse 10 (ul. Bielańska) | 1921 | 1921 Willi Frischbutter | |
| 11. | Chemische Fabrik Felix Kloss und Dr. Schubert | wytwórnia wyrobów chemicznych | Schellmühl (Młyniska) | 1908–1914 | 1908–1914 Felix Kloss | 1907 – 33 |
| 12. | Chemische Fabrik | wytwórnia wyrobów chemicznych | Langgarten 64 (ul. Długie Ogrody) | 1905 | 1905 Richard Kunert | |
| 13. | Chemische Fabrik Gedania | wytwórnia wyrobów chemicznych | Steindamm 31 (ul. Kamienna Grobla) | 1926–1928 | 1926–1928 inż. Teodor Grobelski (1889–1929) | |
| Chemische Industrie | ||||||
| 14. | Chemische Fabrik | fabryka chemiczna, nawozy sztuczne | Broschkischerweg 12/13 (ul. Wiślna) | 1870–1905 | 1870–1898 Otto Robert Petschow (1822–1898) | 1893 – 12 1894 – 15 1907 – 220 |
| 1870–1905 Gustav Davidsohn (1836–1903) | ||||||
| 1898–1905 dr Georg Petschow (1863–1944) | ||||||
| Chemische Fabrik AG vorm. Moritz Milch & Co. | 1905–1945 | 1905–1945 AG (spółka akcyjna) | ||||
| 15. | Danziger Chemisch-Pharmazeutische Werke Bojar | wytwórnia wyrobów chemicznych i farmaceutycznych | Hochstrieß 1 (ul. Słowackiego) | 1922–1927 | 1922–1927 AG (spółka akcyjna) | |
| 16. | Danziger Feinseifen- und Kerzenfabrik | wytwórnia mydła i świec | 1928–1935 Große Schwalbengasse 20 (ul. Jaskółcza) | 1922–1939 | 1922–1939 William Fach | |
| 1939 Am Sande 2 (ul. Na Piaskach) | ||||||
| 17. | Kohlensäurewerk | wytwórnia kwasu węglowego | Grabengasse 2B (ul. Przykopowa) | 1902–1906 | 1891–1906 GmbH (spółka z o.o.) | 1907 – 12 |
| Kohlensäurewerk C.G. Rommenhöller | Hopfengasse 9 (ul. Chmielna) | 1907–1910 | 1907–1921 GmbH (spółka z o.o.) | |||
| Danziger Kohlensäure | 1911–1921 | 1911–1921 GmbH (spółka z o.o.) | ||||
| Ostdeutsches Sauerstoffwerk | 1921–1924 | 1921–1924 GmbH (spółka z o.o.) | ||||
| Danziger Kohlensäurewerke Rommenhöller GmbH | Hopfengasse 7/9 (ul. Chmielna) | 1924–1944 | 1924–1944 GmbH (spółka z o.o.) | |||
| 18. | Danziger Kunstseide-Verwertung AG Gebr. Spaer | wytwórnia sztucznego jedwabiu | Kaserne Roggen, Langgarter Hintergasse 8 (część ul. Sadowej, obiekt nie istnieje) | 1928–1932 | 1928–1932 AG (spółka akcyjna) | |
| 19. | Danziger Ölfabrik Wroclawski Birnebaum & Co. | wytwórnia olejów technicznych | Reitergasse 13/15 (ul. Ułańska) | 1929 | 1929 spółka handlowa: Mordka Wrocławski | |
| Danziger Ölfabrik M. Wroclawski & Co. | 1930–1937 | Mordka Mendel Birnebaum 1930–1937 GmbH (spółka z o.o.) | ||||
| 20. | Deofa Danziger Ölfabrik | wytwórnia farb olejnych i lakieru | 1923 Wallgase 21B (ul. Wałowa) | 1922 | 1922 GmbH (spółka z o.o.) | |
| Danziger Öl- und Lackfarbenfabrik | 1937 Adolf-Hitler-Straße 94 (al. Grunwaldzka) | 1923–1939 | 1923–1939 AG (spółka akcyjna) | |||
| 21. | Daol Danzig-Olivaer Lackfabrik | wytwórnia farb olejnych i lakieru | Colbatzer Straße 104 (ul. Bora-Komorowskiego) | 1922–1925 | 1922–1925 GmbH (spółka z o.o.) | |
| Daol Aktiengesellschaft für Lack- und Farbenfabrikation | 1925–1945 | 1925–1945 AG (spółka akcyjna) | ||||
| 22. | Danziger Seifenwerk Gebr. Karpienkel | wytwórnia mydła | Baumgartsche Gasse 41 (ul. Heweliusza) | 1924–1945 | GmbH (spółka z o.o.) | |
| 23. | Eos Chemische Fabrik | wytwórnia chemiczna | 1924 Vorstädtischer Graben 6 (ul. Podwale Przedmiejskie) | 1923–1939 | 1923–1939 dr Alfred Kroner | |
| Eos Chemische Werke | 1928–1942 Langgarten 57/58 (ul. Długie Ogrody) | 1940–1945 | 1940–1945 Hans Joachim Arnold | |||
| 24. | Fischer und Nickel | handel hurtowy zbożem | Hopfengasse 26/28 (ul. Chmielna) | 1886–1924 | 1886–1924 Carl Paul Fischer (1859 – po 1944) | |
| 1886–1900 Carl Ferdinand Nickel | ||||||
| Fischer und Nickel Fabrik chemisch-technischer Artikel Technische Öle und Fette |
wytwórnia olejów technicznych | 1924–1945 | 1900–1924 Oskar Robert Fischer (1866–1930) | |||
| 1924–1945 Heinrich Fischer (1892 – po 1944) | ||||||
| 25. | Galkar Danziger Mineralölprodukte-Vertrieb | wytwórnia olejów technicznych | Hopfengasse 94 (ul. Chmielna) | 1932–1945 | 1932–1945 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 26. | Johann Carl Gamm Seifenfabrik | wytwórnia mydła | Breitgasse 138 (ul. Szeroka) | 1818–1841 | 1818–1841 Johann Carl Gamm (1794–1841) | |
| 27. | Carl Friedrich Hohnfeldt Seifenfabrik | wytwórnia mydła i środków piorących | 1825–1858 1. Damm 6/7 (ul. Grobla I) | przed 1800–1825 | 1800–1823 Carl Friedrich Hohnfeldt (1739–1823) | 1896 – 8 1897 – 8 1907 – 13 |
| 1823–1825 spadkobiercy | ||||||
| Johann Eduard Gamm Seifenfabrik | 1858–1865 Breitgasse 2 (ul. Szeroka) | 1825–1865 | 1825–1865 Johann Eduard Gamm (1801–1874) | |||
| Oscar Gamm Seifenfabrik | 1865–1945 Breitgasse 131/132 (ul. Szeroka) | 1865–1893 | 1865–1893 Friedrich Oscar Gamm (1835–1893) | |||
| Karl Gamm Seifenfabrik | 1893–1945 | 1893–1915 Berta Elisabeth Gamm (1835 – po 1925), wdowa, i 1909–1915 Bruno Allert (1865–1915) | ||||
| 1915–1945 Karl Gamm (1890 – po 1945) | ||||||
| 28. | Städtische Gasanstalt | gazownia miejska | 1852 (gazownia I) Thornsche Gasse 14 (ul. Toruńska) | 1852–1925 | 1852–1945 władze Gdańska | 1895 – 125 1897 – 149 1907 – 235 |
| 1904 (gazownia II) Hohe Seigen 37 (ul. Rybaki Górne) | 1904–1945 | |||||
| 29. | Gummiwerke Danzig | wytwórnia wyrobów gumowych | Weidengasse 51, potem 55 (ul. Łąkowa) | 1925–1945 | 1928–1939 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 1939–1945 Hans Lemke | ||||||
| 30. | Gurma Öl-Raffinerie | rafineria oleju | Schellmühler Wiesedamm 6 (ul. Twarda) | 1935 | 1935 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 31. | Paul Gräser & Co. Seifenfabrik Hansa | wytwórnia mydła | Ringstraße 5B (ul. Kościuszki) | 1923–1926 | 1923–1926 spółka handlowa: Paul Gräser i Samuel Józefowicz | |
| Hansa Seifenfabrik GmbH | 1926–1939 | 1926–1939 GmbH (spółka z o.o.) | ||||
| 32. | Karl Hildebrandt Chemische Fabrik | wytwórnia wyrobów chemicznych | 1893–1906 Breitgasse 17 (ul. Szeroka) | |||
| 1907–1936 Holzgasse 21 (ul. Kładki) | 1927–1936 | 1927–1936 Karl Hildebrandt (1853–1936) | ||||
| 33. | S.L. Botzmann Fabrik für Gelantineartikel | wytwórnia odczynników i wyrobów chemicznych | 1885– 1893 | 1885–1893 Samuel Louis Boltzmann (1825–1909) | 1893 – 33 1894 – 30 1895 – 60 1896 – 59 1897 – 43 1907 – 94 | |
| Dr. Klatt und Dr. Speidel Chemische Artikel | 1897 Hauptstraße 21 (al. Grunwaldzka) | 1897–1924 | 1908–1924 dr Max Klatt i dr Gustav Rudolf Speidel (1865–1931) | |||
| 1908 Baumbachallee 4 (ul. Konopnickiej) | ||||||
| 34. | Johannes Marquardt Lack-Fabrik | wytwórnia olejów technicznych | Hopfengasse 8 (ul. Chmielna) | 1893–1902 | 1893–1902 Johannes Marquardt | |
| Johannes Marquardt Nachf. Lack-Fabrik | 1905–1945 | 1905–1945 Richard Loyall | ||||
| 35. | AG Miller Seifen- und Lichtfabrik | wytwórnia mydła i świec | 1. Damm 8 (ul. Grobla I) | 1854–1904 | 1854 AG Miller | 1896 – 5 1897 – 2 |
| 1867–1904 Alexis Julius Stengert (1835–1904) | ||||||
| 36. | Ludwig Normann & Co. Wagenfettfabrik | wytwórnia towotu i smarów technicznych | Langgarter Wall 4 (ul. Długa Grobla) | 1931–1936 | 1931–1936 Ludwig Normann | |
| 37. | Odeco Fabrik Kosmetik-Artikel | wytwórnia kosmetyków | 1925 Hundegasse 78 (ul. Ogarna) | 1924–1945 | 1924–1945 Paul Jankewitz | |
| 1927–1935 Langgasse 1 (ul. Długa) | ||||||
| 1940 Heilige-Geist-Gasse 117 (ul. św. Ducha) | ||||||
| 38. | Olivum Öl- und Firnisfabrik | wytwórnia farb olejnych i pokostu | Wilhelmstraβe 2 (ul.Wolności) | 1928 | 1928 S. Beermann | |
| 39. | Holländisch-Danziger Farbenfabrik | wytwórnia farb olejnych i pokostu | Wilhelmstraβe 21 (ul. Wolności) | 1925–1928 | 1925–1928 GmbH (spółka z o.o.) | |
| Olivum Holländisch-Danziger Öl- und Firnisfabrik | 1929–1938 | 1929–1938 GmbH (spółka z o.o.) | ||||
| Tiegenhofer Ölmühle (filia) | 1938–1945 | 1938–1945 AG (spółka akcyjna) | ||||
| 40. | Orgacid Chemische Fabrik Weinsteinsäure und Citronensäure | wytwórnia chemiczna, kwasek cytrynowy i winny | 1937 Schellmühler Weg 1C (ul. Kliniczna) | 1937–1945 | 1937–1945 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 1940 Hopfengasse 74 (ul. Chmielna) | ||||||
| 41. | E. Pfanneschmidt Chemische Fabrik | wytwórnia wyrobów chemicznych | Schellmühler Weg 1C (ul. Kliniczna) | 1890–1896 | 1890–1896 Paul Pfanneschmidt | 1893 – 41 1894 – 40 1895 – 38 1896 – 39 |
| 42. | E. Pfanneschmidt Lack-Fabrik | wytwórnia lakieru z bursztynu | Schellmühler Weg 8 (ul. Kliniczna) | 1861–1926 | 1861–1891 Franz August Eduard Pfanneschmidt (1833–1891) | 1893 – 5 1894 – 5 1895 – 6 1896 – 6 1897 – 6 1907 – 7 |
| 1892–1909 Johannes Hirschberg (1850–1909) | ||||||
| 1909–1926 Max Hirschberg (1863–1930) | ||||||
| E. Pfanneschmidt Lack-Fabrik AG | 1927–1945 | 1927–1945 S.A. spółka akcyjna | ||||
| 43. | Phoenix Rohleder & Co. | wytwórnia wyrobów chemicznych | Wallgasse 3 (ul. Wałowa) | 1900–1908 | 1900–1908 August Adolf Rohleder (1866–1914) | 1907 – 17 |
| 44. | G. Pohl Schönbaum | wytwórnia preparatów i odczynników chemicznych | Drewnica k. Stegny | do 1920 | do 1920 G. Pohl | |
| G. Pohl Chemische Fabrik | Luisenstraβe 2A (ul. Aldony) | 1921–1945 | 1921–1945 Kurt Boskamp (1884–1945) | |||
| 45. | Dr. Schuster und Kähler | wytwórnia wyrobów i odczynników chemicznych | 1849– 1906 Neugarten 31 (ul. Nowe Ogrody) | 1849–1924 | 1849–1878 dr Ferdinand Wilhelm Schuster (1814–1887) | 1896 – 17 1907 – 46 |
| 1849–1878 dr Ferdinand Wilhelm Schuster (1814–1887) | ||||||
| 1849–1871 Franz Otto Kähler (1817–1871) | ||||||
| 1878–1887 Oscar Michaelson | ||||||
| 1878–1887 Heinrich Werner (1839 – po 1900) | ||||||
| 1887–1924 dr Eugen Friedrich Gäbler (1855–1924) | ||||||
| 1887–1906 Ernst August Böck | ||||||
| 1906–1945 Hopfengasse 63/65 (ul. Chmielna) | 1906–1924 Georg Schuricht (1864–1924) | |||||
| Dr. Schuster und Kähler AG Chemisch-Pharmazeutische Fabrik | 1924–1945 | 1924–1945 AG (spółka akcyjna) | ||||
| 46. | Hans Schwarzkopf Chemische Fabrik | wytwórnia wyrobów chemicznych | 1928 Hopfengasse 40 (ul. Chmielna) | 1928–1945 | 1928–1945 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 1939 Schleusengasse 15 (ul. Śluza) | ||||||
| 47. | Scott und Bowne AG Fabrik Pharmazeutischer Präparate | wytwórnia wyrobów farmaceutycznych) | 1926–38 Weidengasse 35/38 (ul. Łąkowa) | 1926–1945 | 1926–1932 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 1932–1938 Kommanditgesellschaft | ||||||
| 1940 Kolkowgasse 15 (ul. Królikarnia) | 1939–1945 GmbH (spółka z o.o.) | |||||
| 48. | Seeger W. AG & Co. Parfümeriefabrik | wytwórnia wyrobów kosmetycznych) | 1921 Kohlenmarkt 11 | 1921–1930 | 1921–1930 AG (spółka akcyjna) | |
| 49. | Seropharm AG Fabrik chemisch-pharmazeutischer Präparate | wytwórnia wyrobów farmaceutycznych | An der Schneidemühle 6 (ul. Tartaczna) | 1931–1945 | 1931–1945 AG (spółka akcyjna) | |
| 50. | Siegel & Co. Chemische Fabrik | wytwórnia wyrobów chemicznych) | 1928, 1938 Horst-Wessel-Straβe 20 (ul. Trakt św.Wojciecha) | 1928–1945 | 1928–1945 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 1941 Troyl 67 (ul. Przetoczna) | ||||||
| 51. | Sodafabrik | wytwórnia sody spożywczej) | Am Werdertor 11/13 (ul. Elbląska) | 1930–1945 | 1930–1945 Wilhelm Köhle | |
| 52. | Albert Störmer Kerzenfabrik | wytwórnia świec | Sandgrube 42A (ul. Rogaczewskiego) | 1935 | Albert Störmer | |
| 53. | Dr. Stöver und Dr. Brinkmann Öffentliches chemisches Laboratorium | laboratorium chemiczne, preparaty | Hundegasse 94 (ul. Ogarna) | 1924–1945 | 1924–1936 dr Wilhelm Hans | |
| 1937–1945 dr Albrecht Phillip | ||||||
| 54. | Danzig Superphosphat | fabryka nawozów sztucznych – superfosfat | Broschkischerweg 22 (ul. Wiślna) | 1870 | 1870 Carl Gustav Thiele (1818–1874) i Carl Ortloff | |
| Guano-Niederlage und Danziger Superphosphat-Fabrik | 1884–1897 | 1884–1897 AG (spółka akcyjna) | ||||
| Superphosphat GmbH | 1900–1945 | 1900–1945 GmbH (spółka z o.o.) | ||||
| 55. | Tinte- und Farbenfabrik | wytwórnia atramentu i farb malarskich | Adolf-Hitler-Straβe 205 (al. Grunwaldzka) | 1925–1945 | 1935–1945 Günther Wagner (firma) | |
| 56. | Thomsen-Pilo Chemische-Produkte-Fabrik | wytwórnia wyrobów chemicznych | Adolf-Hitler-Straβe 497 (al. Grunwaldzka) | 1940–1945 | 1940–1945 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 57. | Bruno Toerckler Seifenfabrik | wytwórnia mydła | Danziger Straβe 13, po 1930 jako Adolf-Hitler-Straβe 497 (al. Grunwaldzka) | 1894–1931 Bruno Richard Toerckler (1866–1931) | 1894–1939 | |
| 1931–1939 Gerda Toerckler | ||||||
| 1931–1939 Richard Toerckler | ||||||
| Lp. | Nazwa firmy | Specjalność | Adres | Lata działalności | Właściciel (lub forma działalności) | Liczba pracowników |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Anglas Anglo-Asiatic Company Ltd. Schokoladenfabrik | fabryka czekolady i kakao | Zimmerstraβe 8 (ul. Droszyńskiego) | 1930 | 1930 AG (spółka akcyjna) | |
| Anglas Schokoladen- und Kakaofabrik | 1935–1945 | 1935–1945 AG (spółka akcyjna) | ||||
| 2. | Baltic Schokoladen- und Zuckerwarenfabrik | fabryka czekolady i cukierków | Adolf-Hitler-Straβe 161 (al. Grunwaldzka) | 1929–1945 | 1929–1945 Kurt Konsorski | |
| 3. | Danziger Schokoladenfabrik Aida | wytwórnia czekolady | Weidengasse 35/38 (ul. Łąkowa) | 1922–1923 | 1922–1923 AG (spółka akcyjna) | |
| Danziger Schokoladenfabrik Kanold | 1924–1925 | 1924–1925 Kanold AG (spółka akcyjna) | ||||
| 4. | H. R. Hintz Bonbon- und Schokoladenfabrik | wytwórnia cukierków i czekolady | Jopengasse 61 (ul. Piwna) | 1851–1871 | 1851–1971 Hermann Robert Hintz | |
| 5. | Kosma AG zob. Schokoladenfabrik Sarotti AG (zob. poz. 14) | |||||
| 6. | Paul O. Liebert Bonbon- und Schokoladenfabrik | wytwórnia cukierków i czekolady | 1875–1902 Langgasse 65 (ul. Długa) | 1875–1902 | 1875–1902 Paul Oscar Liebert (1848–1902) | |
| Paul Liebert Nachf. Bonbon- und Schokoladenfabrik | 1903–1910 Milchkannengasse 14 (ul. Stągiewna) | 1903–1910 | 1903–1910 Paul Schreiber | |||
| 7. | A. Lindemann Schokoladenfabrik | wytwórnia słodyczy | 1844–1944 Breitgasse 54/55 (ul. Szeroka) i 1898–1944 Sandgrube 20/20A (ul. Rogaczewskiego) | 1844–1926 | 1844–1892 August Heinrich Lindemann (1818–1905) | 1897 – 17 1907 – 46 |
| 1892–1919 Johann Joseph Rhode (1857–1919), zięć poprzedniego | ||||||
| 1919 Maria Antonia Rhode, wdowa po poprzednim (1849 – po 1921) | ||||||
| A. Lindemann GmbH Schokoladenfabrik | wytwórnia czekolady i cukierków | 1926–1945 | 1921–1945 Johann Rhode | |||
| 8. | J. Löwenstein Konfitürenfabrikant | wytwórnia czekolady i kakao | Heilige-Geist-Gasse 130 (ul. św. Ducha) | 1884 | 1884 Jakob Löwenstein | 1893 – 40 1894 – 42 1895 – 45 1896 – 59 1897 – 58 1907 – 68 |
| J. Löwenstein Danziger Schokoladen-, Marzipan- und Zuckerwarenfabrik | 1890–1904 | 1890–1904 Jakob Moritz Löwenstein (1851–1904) | ||||
| 1892 Jakob Moritz Cohn (1854–1937) | ||||||
| J. Löwenstein Schokoladen- und Kakaofabrik | 1904–1920 Mausegasse 6 (ul. Owsiana) | 1904–1920 | 1904–1920 Georg Löwenthal | |||
| 9. | Georg Mix Schokoladen-, Konfitüren- und Marzipanfabrik | wytwórnia czekolady i marcepanów | 1871 Jopengasse 61 (ul. Piwna) | 1871– 1945 | 1872–1910 Georg Friedrich Mix (1841–1910) | 1897 – 4 1907 – 7 |
| 1880–1944 Langer Markt 4 (ul. Długi Targ) | 1910–1923 Georg Ernst Mix (1878–1923) i 1910–1919 Felix Albert Kawalki (1859–1919) | |||||
| 1919–1930 Martha Elvira Kawalki, wdowa (1861–1939) | ||||||
| 1930–1945 Paul Kawalki | ||||||
| 10. | Danziger Schokoladen-, Marzipan- und Zuckerwarenfabrik Schneider & Co. | fabryka czekolady, marcepanów i cukierków | Hauptstraβe 65, następnie 161 (al. Grunwaldzka) | 1893–1918 | 1893–1918 Jakob Moritz Cohn (1854–1937) | 1893 – 36 1894 – 33 1895 – 36 1896 – 35 1897 – 50 1907 – 61 |
| 1900 Eugen Post (1868–1923) | ||||||
| Norddeutsche Schokoladenfabrik Schneider & Co. | 1918–1926 | 1921–1926 GmbH (spółka z o.o.) | ||||
| 11. | OLKA Schokoladenwerke AG | fabryka czekolady | Danziger Straβe 26, potem Adolf-Hitler-Straβe 473/75 (al. Grunwaldzka) | 1921–1931 | 1921–1931 AG (spółka akcyjna) | |
| 12. | Perloff Wassily und Fils Tee-, Kakao- und Schokoladenfabrik | wytwórnia kakao i czekolady | Adolf-Hitler-Straβe 473/7 (al. Grunwaldzka) | 1933–1945 | 1933–1945 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 13. | Otto Russau Schokoladen- und Zuckerwarenfabrik | wytwórnia czekolady i cukierków | Langgarten 75/77 (ul. Długie Ogrody) | 1908–1931 | 1908–1928 Otto Russau (1882–1928) | |
| 1928–1931 spadkobiercy | ||||||
| 14. | Sarotti Schokoladenfabrik AG | fabryka czekolady | Hauptstraβe 65, potem nr 161 (al. Grunwaldzka) | 1922–1930 | 1922–1925 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 1925–1930 AG (spółka akcyjna) | ||||||
| Kosma Schokoladenfabrik AG | 1930–1945 | 1930–1945 AG (spółka akcyjna) | ||||
| 15. | Ewald Döring Zuckerwarenfabrik | wytwórnia kakao i masy marcepanowej | Mausegasse (Owsiana) 10 | 1921 | 1921 Ewald Döring | |
| Saturn Danziger Marzipanmasse- und Kakaofabrik | 1924–1928 Thornscher Weg 11D (ul. Toruńska) | 1924–1944 | 1924–1932 Ewald Döring | |||
| 1932–1945 GmbH (spółka z o.o.) | ||||||
| 16. | Carl Gustav Schmidt Bonbon- und Zuckerwarenfabrik | wytwórnia cukierków | 1897 4. Damm 7 (ul. Grobla IV) | 1897–1921 | 1897–1921 Ewald Schmidt | 1897 – 4 |
| 1908–1918 Langgasse 9 (ul. Długa) | ||||||
| 1921 Altstädtischer Graben 10 (ul. Podwale Staromiejskie) | ||||||
| 17. | G.F Schmidt Bonbon- und Schokoladenfabrik | wytwórnia czekolady i cukierków | 1846 Jopengasse 61 (ul. Piwna) | 1846–1905 | 1846–1882 Gottlieb Ferdinand Schmidt (1816–1882) | 1896 – 12 |
| 1854–1905 Langgasse 9 (ul. Długa) | 1882–1905 Georg Ludwig Schmidt | |||||
| 18. | O.F. Schmidt Zuckerwarenfabrikant | wytwórnia cukierków | Jopengasse 27 (ul. Piwna) | 1817 | 1817 O. F. Schmidt | |
| Lp. | Nazwa firmy | Specjalność | Adres | Lata działalności | Właściciel (lub forma działalności) | Liczba pracowników |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | C. A. Sack & Co. | rafineria cukru | Sandgrube 23 (ul. Rogaczewskiego) | do 1839 | do 1839 C. A. Sack & Co. | |
| C. L. Botzon Zuckerraffinerie | 1839 | 1839 Carl Louis Bozon (1798–1854) | ||||
| 2. | Georg Mallison & Co. Zuckerraffinerie | rafineria cukru | Böttchergasse 3 (ul. Bednarska) | do 1838 | do 1838 Georg Mallison (1781–1858) | |
| Heinrich Burghard Abegg Zuckerraffinerie | 1838 | 1838 Heinrich B. Abegg | ||||
| 3. | Westpreuβische Zuckerraffinerie Otto Wanfried | rafineria cukru | Kiebitzgasse 5 (ul. Jaglana) | 1892–1929 | 1892–1910 Otto Friedrich Wanfried | 1893 – 125 1894 – 120 1895 – 120 1896 – 120 1897 – 122 1907 – 230 |
| 1910–1929 Gustav Adolf Wanfried (1879–1931) | ||||||
| 1910–1929 Margaretha Wanfried (1855–1942) | ||||||
| 4. | Zuckerraffinerie Danzig | rafineria cukru | Lotsenweg 1 (ul. Przemysłowa) | 1892–1920 | 1892–1920 GmbH (spółka z o.o.) | 1893 – 447 1894 – 415 1895 – 493 1896 – 499 1897 – 611 1907 – 370 |
| Baltische Zuckerraffinerie AG | 1921–1929 | 1921–1929 AG (spółka akcyjna) | ||||
| Lp. | Nazwa firmy | Specjalność | Adres | Lata działalności | Właściciel (lub forma działalności) | Liczba pracowników |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Aktiengesellschaft für Holzinteressen Lagerplatz und Sägewerke | tartak i wytwórnia tarcicy | Danzig Weichselmünde (Gdańsk-Wisłoujście) | 1922–1928 | 1922–1928 AG (spółka akcyjna) | |
| 2. | Georg Apreck Dampfsägewerk | tartak parowy | Nehrunger Weg 7 (ul. Litewska) | 1907–1924 | 1907–1924 Georg Apreck (1865–1922) | 1907 – 84 |
| 3. | Baffy und Pose Dampfsägewerk | tartak parowy | Krakauer Kämpe (Krakowiecka Kępa; zob. Krakowiec) | 1907–1918 | 1907–1918 Hermann Pose | 1907 – 105 |
| 4. | Helmut Block Säge- und Hobelwerk | tartak | Ringstraβe 6 (ul. Kościuszki) | 1925–1945 | 1925–1945 Helmut Block | |
| 5. | Reinhold Brambach | tartak parowy i wytwórnia tarcicy | 1924 Danziger Straβe 14 (ul. Gdańska) | 1921–1935 | 1921–1938 Reinhold Brambach | |
| Dampfsägewerk | ||||||
| Brambach und Sohn | 1941 Troyl 81 (ul. Przetoczna) | 1938–1945 | 1938–1945 Reinhold i Horst Brambachowie | |||
| 6. | Berliner Holz-Comptoir Dampfsägewerk | tartak parowy | Nehrunger Weg 6 (ul. Litewska) | 1907–1918 | 1907–1918 AG (spółka akcyjna) | 1907 – 136 |
| 7. | Danzig Heubude Sägewerke | tartak | Heubuder Straβe 45 (ul. Sienna) | 1924 | 1924 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 8. | Danziger Rückforter Sägewerke | tartak i wytwórnia tarcicy | Fort Rückfort, Nehrunger Weg 1 (ul. Litewska) | 1907–1924 | 1907–1924 GmbH (spółka z o.o.) | 1907 – 130 |
| Danziger Sägewerke und Holzspedition | 1924–1928 | 1924–1928 AG (spółka akcyjna) | ||||
| 9. | Domansky und Jacobsohn Dampfsägewerk | tartak | Schellmühler Wiesendamm 5 (ul. Twarda) | 1908–1918 | 1908–1918 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 1908–1918 Max Domansky (1849–1925) i Moritz Jacobsohn | ||||||
| 10. | D. F. Döring Holzhandlung und Dampfschneidemühle | tartak oraz wytwórnia skrzyń i opakowań drewnianych | 1908–1914 An der roten Brücke (ul. Mostowa) | 1895–1906 | 1885–1906 David Friedrich Döring (1832–1909) | 1895 – 47 1896 – 41 1897 – 45 1907 – 28 |
| A. Döring Kistenfabrik und Schneidemühle | 1921 Steindamm 16/21 (ul. Kamienna Grobla) | 1907–1921 | 1907–1921 Bernhard Döring (1868 – po 1928) | |||
| 11. | Adolf Driedger Dampfsägewerk | tartak parowy | Danzig Legan (ul. Wiślna) | 1874–1905 | 1874 August Johann Driedger | |
| 1892–1905 Adolf Driedger (1846–1905) | ||||||
| 12. | Max von Dühren Dampfsägewerk | tartak parowy | An der roten Brücke 6 (ul. Mostowa) | 1890– 1920 | 1890–1908 Franz Max von Dühren (1846–1905) | 1893 – 40 1894 – 39 1895 – 45 1896 – 42 1897 – 47 1907 – 46 |
| Hansa Sägewerke AG | An der roten Brücke 6/7 (ul. Mostowa) | 1920 Karl von Dühren (1868 – po 1921) | ||||
| 1924 | 1924 AG (spółka akcyjna) | |||||
| 13. | F. Fröse Dampfsägewerk | tartak parowy | Danzig Legan (ul. Wiślna) | 1908–1918 | 1908–1914 Friedrich Fröse (1843–1914) | 1908 – 45 |
| 1914–1918 spadkobiercy | ||||||
| 14. | Gebrüder Claassen | tartak parowy | Englischer Damm (ul. Angielska Grobla) | 1884–1900 | 1884–1900 Adolf Ernst Claassen (1838–1915) i Franz Albert Claassen (1835–1910) | 1893 – 120 1894 – 101 1895 – 93 1896 – 102 1897 – 92 |
| 15. | Gohrband und Mauss Dampfsägewerk | tartak parowy | Rückfort Schanze, Nehrunger Weg 1/2 (ul. Litewska) | 1884–1908 | 1884–1907 Ahrend Heinrich Gohrband i Albert Mauss (1852–1907) | 1893 – 104 1894 – 40 1895 – 15 1896 – 26 1897 – 24 1907 – 30 |
| 1908 Ida Gohrband | ||||||
| 16. | Franz L. Gross Dampfsägewerk | tartak parowy | Krakauer Kämpe (Krakowiecka Kępa) | 1921 | 1921 Franz L. Gross | |
| 17. | Holzschneidemühle Schoenberg und Domansky | tartak i wytwórnia tarcicy | tartaki: Danzig Holm (Gdańsk-Ostrów) Schellmühler Wiesendamm 5 (ul. Twarda) Klein Plehnendorf (Płonia Mała) |
1873–1900 | 1873–1901 Heinrich Schoenberg (1843 – po 1908) i Max Domansky (1849–1925) | 1893 – 102 1894 – 108 1895 – 150 1896 – 213 1897 – 180 1907 – 106 |
| Holzexport W. Schoenberg & Co. | 1900–1921 | 1904–1921 Heinrich Schoenberg jr i Hermann Wolf | ||||
| 18. | H. Italiener Dampfsägewerk | tartak parowy | Klein Plehnendorf (Płonia Mała) | 1874–1900 | 1874 Isaak Hirsch Italiener (1818–1893) | |
| 1892–1900 Heinrich Italiener (1849–1902) | ||||||
| 19. | S. J. Jewelowski | tartak parowy | Nehrunger Weg (ul. Litewska) | 1921–1924 | 1921–1924 Salomon Julius Jewelowski (1875–1951) | |
| 20. | E. und C. Körner Dampfsägewerke | tartak parowy | Hauptstraβe 243 (al. Grunwaldzka) | 1928–1935 | 1928–1935 Kurt Körner | |
| 21. | Otto Koschmieder Dampfsägewerk | tartak parowy | Neuer Weg 1 (ul. Sandomierska) | 1924 | 1924 Otto Koschmieder | |
| 22. | Gottfried Kröpfgans Dampfsägewerk | tartak parowy | An der roten Brücke 4 (ul. Mostowa) | 1900 | 1900 Gottfried Kröpfgans | |
| 23. | Felix Arthur Krüger | tartak parowy | Klein Plehnendorf (Płonia Mała) | 1908–1918 | Felix Arthur Krüger (1873–1935) | 1907 – 92 |
| 24. | Olivaer Maschinenfabrik und Dampfsägewerk | fabryka maszyn i tartak parowy | Danziger Straβe 24 (al. Grunwaldzka 469/471) | 1922 | 1922 AG (spółka akcyjna) | |
| Danzig-Olivaer Maschinenfabrik und Dampfsägewerk | 1923–1938 | 1923–1938 AG (spółka akcyjna) | ||||
| 25. | H. Potratz Dampfsägewerk | tartak parowy | Klein Plehnendorf (Płonia Mała) | 1892–1914 | 1892–1914 Theodor Gotthilf Fast (1851–1914) | 1907 – 34 |
| 26. | J. Pulvermacher Dampfsägewerk und Tischlerei | tartak parowy | Broschkischerweg 2 (ul. Wiślna) | 1916–1934 | 1916–1934 Max Pulvermacher i Doris Pulvermacher | |
| 27. | H. Sass Dampfsäge- und Hobelwerke | tartak parowy i wytwórnia tarcicy | Ringstraβe 10 (ul. Kościuszki) | 1908–1930 | 1908–1922 Herman Wilhelm Sass (1862–1922) | 1907 – 29 |
| 1922–1924 spadkobiercy | ||||||
| 1925–1930 Kommanditgesellschaft (spółka komandytowa) | ||||||
| 28. | Isidor Segall Dampfsägewerk | tartak parowy | Neuer Weg 1 (ul. Sandomierska) | 1921 | 1921 Isidor Segall | |
| 29. | Silva Sägewerke | tartak parowy | Nehrunger Weg 1 (ul. Litewska) | 1930–1945 | 1930–1945 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 30. | Gustav Zey Danziger Rückforter Sägewerke | tartak | Klein Waldorf (Olszynka) | 1939–1945 | 1939–1945 AG (spółka akcyjna) | |
| Lp. | Nazwa firmy | Specjalność | Adres | Lata działalności | Właściciel (lub forma działalności) | Liczba pracowników |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Ernst Behrendt Grosstischlerei und Parkettfabrik | fabryka parkietu | Hauptstraße 70, potem 211 (al. Grunwaldzka) | 1922–1945 | 1922–1938 AG (spółka akcyjna) | |
| 1938–1945 Heinrich Behrendt | ||||||
| 2. | Danziger Parkettfabrik GmbH | fabryka parkietu | Schellmühler Wiesendamm 5/6 (ul. Twarda) | 1906–1918 | 1906–1918 GmbH (spółka z o.o) | |
| Ernst Behrendt Parkettfabrik | 1918–1921 | 1918–1921 Ernst Behrendt | ||||
| 3. | A.S. Bergmann Kistenfabrik | wytwórnia skrzyń i opakowań drewnianych | Adolf-Hitler-Straße 485 (al. Grunwaldzka) | 1935–1937 | 1935–1937 Adolf i Otto Bergmann | |
| 4. | Danziger Holz- und Stuckindustrie GmbH Kistenfabrik | wytwórnia tarcicy i opakowań drewnianych | Kleinhammerweg 5 (ul. Kilińskiego) | 1914–1921 | 1914–1921 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 5. | Danziger Kistenfabrik GmbH | wytwórnia skrzyń i opakowań drewnianych | Broschkischerweg 4 (ul. Wiślna) | 1928–1932 | 1928–1932 GmbH (spółka z o.o.) | |
| Percy Rubin | ||||||
| 6. | Danziger Zündholzfabrik Meteor AG | fabryka zapałek | 1924–1939 Wessel-Straße 7 (ul. Wiesława) | 1924–1945 | 1924–1945 AG (spółka akcyjna) | |
| 1940–1945 Schellmühler Weg 7 (ul. Kliniczna) | ||||||
| 7. | Danziger Zündwarenfabrik | fabryka zapałek | Schellmühler Weg 7 (ul. Kliniczna) | 1876–1910 | 1876–1910 Karl Friedrich Bunkowski (1850–1934) | 1893 – 75 1894 – 73 1895 – 66 1896 – 62 1897 – 74 1907 – 120 |
| Danziger Zündwarenfabrik GmbH | 1911–1930 | 1911–1930 GmbH (spółka z o.o.) | ||||
| Danziger Zündwaren-Monopol AG | 1930–1939 | 1930–1939 AG (spółka akcyjna) | ||||
| 8. | Danziger Zündwaren-Monopol AG | Gdański Monopol Zapałczany | Stadtgraben 6 (ul. Podwale Grodzkie) | 1930–1939 | 1930–1939 AG (spółka akcyjna) | |
| 9. | J. Rütgers Holz-Imprägnier-Anstalt | zakład impregnacji drewna | Schellmühl 30 (Młyniska) | 1890–1905 | 1890– 1905 Julius Rütgers | 1893 – 12 1896 – 11 1907 – 50 |
| Holzimprägniergeschäft Rütgerswerke AG | 1906–1918 | 1906–1918 AG (spółka akcyjna) | ||||
| 10. | Danziger Parkettfabrik und Imprägnierwerke | wytwórnia parkietu i zakład impregnacji drewna | Lauentauer Weg 8 (ul. Wielopole) | 1924–1934 | 1924–1934 GmbH (spółka z o.o.) | |
| Holzimprägnierwerke | 1934–1945 | 1934–1945 GmbH & Co. (spółka z o.o. i wspólnicy) | ||||
| 11. | Gebr. Bergmann Kistenfabrik | wytwórnia tarcicy, opakowań drewnianych, stolarnia | Adolf-Hitler-Straße 213 (al. Grunwaldzka) | 1921–1924 | 1921–1924 Adolf i Otto Bergmann | |
| Holzverwertung GmbH Kistenfabrik Tischlerei Säge- und Hobelwerk | 1925–1945 | 1925–1945 GmbH (spółka z o.o.) | ||||
| 12. | Kistenfabrik Neuschottland | wytwórnia skrzyń i opakowań drewnianych | Neuschottland 18 (ul. Wyspiańskiego) | 1923–1945 | 1923–1939 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 1940–1945 August Wiener | ||||||
| 13. | Kistenfabrik Schellmühl | wytwórnia skrzyń i opakowań drewnianych | Schellmühler Wiesendamm 5E (ul. Twarda) | 1940–1945 | 1940–1945 Heinz Priebe | |
| 14. | Kisten- und Holzbearbeitungsfabrik Wolga | wytwórnia tarcicy i opakowań drewnianych | Zimmerstraße 24/27 (ul. Droszyńskiego) | 1923–1925 | 1923–1936 GmbH (spółka z o.o.) | |
| Kistenfabrik Wolga | 1926–1936 | |||||
| 15. | Otto Jost Fassfabrik | wytwórnia beczek | 1892–1945 Käfergang 3 (ul. Floriańska) | 1892–1945 | 1892–1925 Otto Robert Jost (1861–1931) | 1897 – 15 1907 – 27 |
| 1940–1945 Broschkischerweg 4 (ul. Wiślna) | 1925–1945 Arthur Jost (1892–1966) | |||||
| 16. | E. und C. Körner Parkettfabrik | wytwórnia parkietu | Labesweg 4 (ul. J. Lelewela) | 1899–1907 | 1907 Edmund i Curt Körner | 1907 – 182 |
| 17. | J.A. Schönicke Kunsttischlerei | fabryka parkietu | 1890–1899 | 1890–1899 Johann August Schönicke (1823–1899) | 1893 – 32 1894 – 31 1895 – 33 1896 – 41 1897 – 35 1907 – 30 | |
| 1899–1905 Max Ernst Domansky (1829–1925) | ||||||
| 1899–1906 Bernhard Georg Schönicke (1862–1922) | ||||||
| J.A. Schönicke & Co. Danziger Parkettfabrik | 1907–1912 | |||||
| 18. | Adolf Weide Zündwarenvertrieb | wytwórnia zapałek | Pfefferstadt 72B (ul. Korzenna) | 1928 | 1928 Adolf Weide | |
| 19. | Franz Zielinski Parkettfabrik | wytwórnia parkietu | Schuitensteg 1 (ul. Wiosny Ludów) | 1934–1945 | 1934–1945 Franz Zielinski | |
| Lp. | Nazwa firmy | Specjalność | Adres | Lata działalności | Właściciel (lub forma działalności) | Liczba pracowników |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | DAFA Danziger Akkumulatorenfabrik | wytwórnia akumulatorów samochodowych | Mirchauer Weg 38/40 (ul. Partyzantów) | 1932–1945 | 1932–1945 Wilhelm Denker | |
| 2. | Daimon Fabrik elektrotechnicher Apparate | wytwórnia urządzeń i aparatów elektronicznych | Weidengasse 35/38 (ul. Łąkowa) | 1923–1934 | 1923–1945 GmbH (spółka z o.o.) | |
| Daimon Fabrik elektrischer Apparate | 1935–1945 | |||||
| 3. | Danziger Akkumulatorenfabrik Gottfried Hagen | wytwórnia akumulatorów samochodowych | 1935 St. Elisabeth-Kirchengasse 10 (ul. Elżbietańska) | 1931–1945 | 1931–1945 GmbH (spółka z o.o.) | |
| 1939–1945 Adolf-Hitler-Straße 489 (al. Grunwaldzka) | ||||||
| 4. | Elektrizitätswerke | elektrownia miejska | Bleihof 1 (ul. Ołowianka) | 1899–1945 | 1899–1945 Danziger Städtische Werke | 1907 – 45 |
| Lp. | Nazwa firmy | Specjalność | Adres | Lata działalności | Właściciel (lub forma działalności) | Liczba pracowników |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Argus Boot-, Maschinen- und Motorenbau | wytwórnia motorów do kutrów i łodzi | Heubuder Straße 33 (ul. Sienna) | 1922–1924 | 1922–1926 GmbH (spółka z o.o.) | |
| Argus Werft-, Maschinen- und Motorenbau | 1924–1926 | |||||
| Argus Werft | 1927–1930 | 1927–1930 Stanisław Kawczyński | ||||
| 2. | Max Balzerowitz Landwirtschaftliche Maschinenfabrik | wytwórnia i remont maszyn rolniczych | Altschottland 12 (Stare Szkoty, ul. Trakt św. Wojciecha) | 1924–1945 | 1924–1945 Max Balzerowitz | |
| 1939 filia Hohenstein (Pszczółki) | ||||||
| 3. | Danziger Automobil-Werke Stielow und Förster | zakład montażu i napraw samochodów | Karthäuser Straße 6/8 (ul. Kartuska) | 1914–1928 | 1914–1936 GmbH (spółka z o.o.) | |
| Danziger Automobil-Werk Stielow und Förster | Schellmühler Weg 6 (ul. Twarda) | 1928–1936 | ||||
| 4. | Danziger Maschinenwerk AG | zakład budowy maszyn i urządzeń | zakład w Hohenstein (Pszczółki) | 1920–1925 | 1920–1925 Felix i Bernhard Lewandowscy | |
| 5. | Albert Wagenknecht Maschinenfabrik | zakład budowy maszyn i urządzeń | Weidengasse 35 (ul. Łąkowa) | 1870 | 1870 Albert Wagenknecht | |
| Danziger Maschinen Aktiengesellschaft | 1872 | 1872 AG (spółka akcyjna) | ||||
| 6. | Olivaer Maschinenfabrik und Dampfsägewerk | zakład budowy maszyn i tartak parowy | Oliva, Danziger Straße 24, potem Hauptstraße 469/471 (al. Grunwaldzka) | 1922 | AG (spółka akcyjna) | |
| Danzig-Olivaer Maschinenfabrik und Dampfsägewerke | 1923–1938 | |||||
| 7. | Anton Dirks Maschinenbau, Schiffbau, Bootsbau | wytwórnia maszyn, łodzi i sprzętu okrętowego | 1930 Ringstraße 56 (ul. Kościuszki) | 1930–1945 | 1930–1945 Anton Dirks | |
| 1940 Ostseestraße 84 (al. Hallera) | ||||||
| 8. | Paul Drescher Karosseriebau und Autokühler | wytwórnia karoserii i chłodnic samochodowych | Steindamm 8 (ul. Kamienna Grobla) | 1935–1945 | 1935–1945 Paul Drescher | |
| 9. | Eisenbahn-Werkstätten | zakłady naprawcze wagonów kolejowych | Breitenbachstraße 23/25 (ul. Siennicka) | 1912–1920 | 1912–1920 Deutsche Bahn | |
| Eisenbahn-Hauptwerkstätte | 1921 | 1921 Gemeinde Danzig | ||||
| The International Shipbuilding and Engineering Co. Ltd Danziger Werft und Eisenbahn-Werkstätten AG | 1922–1939 | 1922–1939 AG (spółka akcyjna) | ||||
| Eisenbahn-Werkstätte | 1939–1945 | 1939–1945 Deutsche Reichsbahn | ||||
| 10. | Emag AG Maschinenfabrik Eisengießerei | odlewnia żelaza i zakład budowy maszyn | Hauptstraße 219 (al. Grunwaldzka) | 1931–1933 | 1931–1933 AG (spółka akcyjna) | |
| 11. | Carl August Fast Maschinenfabrik und Reparaturwerkstatt | zakład remontu i budowy maszyn | 1884 Röpergasse 22 (ul. Powroźnicza) | 1884–1897 | 1884–1897 Carl August Fast (1863–1904) | 1896 – 13 1897 – 17 |
| Georg Paul Fast Maschinenfabrik und Reparaturwerkstatt | 1892–1928 Mattenbuden 30/31 (ul. Szopy) | 1905–1928 | 1905–1928 Georg Paul Fast (1869–1930) | |||
| 12. | Otto Foth Wagenbau | wytwórnia wozów i karoserii samochodowych | Vorstädtischer Graben 65 (ul. Podwale Przedmiejskie) | 1908–1928 | 1908–1936 Otto Foth | |
| Otto Foth Autokarosseriebau | 1928–1936 | |||||
| 13. | J.G. Francke Nachf. Schriftgiesserei | wytwórnia czcionek drukarskich | Vorstädtischer Graben 62 (ul. Podwale Staromiejskie) | 1893–1910 | 1893–1910 Franz Otto Claus | |
| 14. | Erich Funk Maschinenbau | zakład budowy maszyn i urządzeń | Weidengasse 35/38 (ul. Łąkowa) | 1925 | 1925 Erich Funk | |
| 15. | Hudfexway Automobil Handelsgeschäft | zakład montażu i remontu samochodów firmowych | Reitergasse 13/15 (ul. Ułańska) | 1929–1941 | GmbH (spółka z o.o.) | |
| 16. | Hodam und Ressler Landwirtschaftliche Maschinenfabrik | wytwórnia maszyn rolniczych | Hopfengasse 81/82 (ul. Chmielna) oraz Mausegasse 1 (ul. Żytnia) | 1892–1944 | 1892–1900 Paul Heinrich Ressler (1847 – po 1917) | 1896 – 32 1897 – 33 1907 – 85 |
| 1892–1938 Robert Rudolf Hodam (1853–1938) | ||||||
| Hodam und Ressler Land- und Industriemaschinen | 1939–1945 | 1939–1945 Friedrich Hodam i Heinrich Hodam | ||||
| 17. | Adam Hybeneth Wagenfabrik | wytwórnia wozów i karoserii samochodowych | 1820–1860 Vorstädtischer Graben 15 (ul. Podwale Przedmiejskie) | 1820–1844 | 1820–1844 Adam Hybeneth (1787–1844) | 1907 – 20 |
| J. Hybeneth Wagenfabrik | 1860–1945 Fleischergasse 19/21 (ul. Rzeźnicka) | 1844–1930 | 1844–1890 Julius Hybeneth (1822–1902) | |||
| J. Hybeneth Wagenfabrik Autokarosserien | 1890–1918 Paul Julius Hybeneth (1857–1918) | |||||
| 1930–1945 | 1918–1945 Hans Hybeneth | |||||
Tabela: Przemysł materiałów budowlanych. Cegielnie
Tabela: Przemysł materiałów budowlanych. Wytwórnie papy dachowej
Tabela: Przemysł materiałów budowlanych. Wytwórnie pieców
Tabela: Przemysł materiałów budowlanych. Inne
Tabela: Przemysł meblarski
Tabela: Przemysł metalowy
Tabela: Przemysł młynarsko-piekarniczy
Tabela: Przemysł papierniczy. Papiernie
Tabela: Przemysł papierniczy. Wyroby papiernicze
Tabela: Przemysł skórzany
Tabela: Przemysł spożywczy. Przetwórnie rybne
Tabela: Przemysł spożywczy. Przetwórnie owocowo-warzywne
Tabela: Przemysł spożywczy. Przetwory mięsne
Tabela: Przemysł spożywczy. Wytwórnie octu, musztardy, żelatyny
Tabela: Przemysł spożywczy. Wytwórnie drożdży, esencji, olejków zapachowych i proszków do pieczenia
Tabela: Przemysł spożywczy. Wytwórnie wód mineralnych
Tabela: Przemysł stoczniowy
Tabela: Przemysł tłuszczowy
Tabela: Przemysł włókienniczy. Worki, plandeki, sieci
Tabela: Przemysł włókienniczy. Wyroby dziewiarskie
Tabela: Przemysł zbrojeniowy
Tabela: Wytwórnie sprzętu muzycznego. Organy
Tabela: Wytwórnie sprzętu muzycznego. Pianina
Tabela: Wytwórnie sprzętu optyczno-medycznego
Tabela: Wytwórnie wyrobów z bursztynu
Przedsiębiorstwa i zakłady przemysłowe w latach 1945–1990. Wybór
Tabela: Przemysł chemiczny
Tabela: Przemysł cukierniczy
Tabela: Przemysł drzewny
Tabela: Przemysł elektryczny i elektrotechniczny
Tabela: Przemysł maszynowy
Tabela: Przemysł materiałów budowlanych
Tabela: Przemysł metalowy
Tabela: Przemysł papierniczy
Tabela: Przemysł spożywczy
Tabela: Przemysł stoczniowy
Tabela: Przemysł włókienniczy
Tabela: Zakłady budownictwa morskiego
Tabela: Zakłady różne
Tabela: Zakłady użyteczności publicznej
