ZAPPIO ZACHARIAS, kupiec, filantrop
| < Poprzednie | Następne > |
w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (od grudnia 2013 ponownie w kościele św. Jana)
ZACHARIAS ZAPPIO (Zapp) (około 1620 Hirschberg (Jelenia Góra) – 1 VII 1680 Gdańsk), kupiec, piwowar, filantrop. W Gdańsku dowodnie od 1644, 3 XI 1648 otrzymał kupieckie obywatelstwo Gdańska. Zajmował się handlem żelazem. Członek Rady Stu przy Trzecim Ordynku, kwatermistrz Kwartału Rybackiego, członek rady kościoła św. Jana, jej przewodniczący (kurator), odpowiedzialny za sprawy finansowe i budowlane. Fundator licznego wyposażenia tego kościoła, zegara, obrazów, żyrandola, lichtarzy, mosiężnej, bogato zdobionej chrzcielnicy z emblematycznie dekorowana kratą (1669, od 1682 w kościele w Stegnie). Jego staraniem w 1672 dokonano renowacji polichromii i uzupełnienia snycerki prospektu organowego. Twórca działającej przy tym kościele fundacji na rzecz ubogich (udzielającej około 300 zapomóg rocznie).
Żonaty był z pochodzącą z Bremy Catheriną, z którą miał jedyną córkę Adelgundę (1654–1664). Z okazji narodzin córki zakupił w 1654 leżącą na obszarze wsi Zigankenberg ( Suchanino), Zieloną Dolinę (Królewska Dolina), wznosząc tam dwór i systematycznie tworząc posiadłość otoczoną pięknym parkiem. Z tej samej okazji zmienił też nazwisko z Zapp na Zappio, puszczając w obieg plotkę o swoim włoskim, kupieckim pochodzeniu. W rezydencji w Zielonej Dolinie gościł króla polskiego Jana III Sobieskiego, który na pamiątkę tej wizyty 7 VIII 1677 nadał tutejszym dobrom nazwę Królewska Dolina (Regia Vallis, Königstal) i uwolnił je od podatków.
Po śmierci Adelgundy, ufundował na jej spoczynek kryptę w południowo-zachodnim narożniku kościoła św. Jana (290 na 210 cm), z zejściem po sześciu stopniach (podczas badań archeologicznych w latach 90. XX wieku stwierdzono naruszenie (obrabowanie) grobu, z pochówku zachowały się drobne elementy: podeszwy bucików, szkaplerzyk, rękaw sukienki). Pochowany w kościele św. Jana, z przygotowanym zawczasu (1664) epitafium swoim, żony i córki oraz płytą nagrobną (nr 169). Po 1945 epitafium czasowo eksponowane było w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, w grudniu 2013 powróciło do kościoła św. Jana. Podobne były powojenne losy fundowanej w 1682 przez Catherinę Zappio dla kościoła św. Jana drewnianej, barokowej chrzcielnicy.
Testamentem sporządzonym 13 II 1680 zapisał kościołowi św. Jana 33 146 florenów, od których odsetki w wysokości 300 florenów miały być przeznaczone na potrzeby działającej przy nim biblioteki, co doprowadziło (po sporach krewnych z egzekutorami testamentu: Adrianem Zwechem, Balzerem Dargemannem, Hansem Hechtem i Danielem Keunholtem) do powstania 25 IV 1689 (akt fundacyjny) tzw. Biblioteki Zappio-Johannitana z siedzibą w północnej nawie bocznej kościoła. Zbierała ona głównie dzieła teologiczne, raz w tygodniu udostępniane duchownym i uczonym. Opiekunem biblioteki był pastor kościoła, od 1724 zatrudniano bibliotekarza. W 1728 liczyła 810 tomów, w 1731 – 1491, w 1924 – ponad 3500. Pod koniec II wojny światowej księgozbiór liczył około 6000 woluminów, najstarsze i najcenniejsze zbiory wiosną 1945 ewakuowano z Gdańska; odnaleziono je w Świńczu pod Pruszczem Gdańskim; większość w stanie nienadającym się do konserwacji; pozostałe zamurowano w kościele. Po odnalezieniu 13 VIII 1945 Biblioteki Zappio-Johannitana włączono ją (jako bezterminowy depozyt) do zasobów Biblioteki Miejskiej (obecnie Polska Akademia Nauk Biblioteka Gdańska).
Od 1648 jego imię – Zapfengasse, nosiła ulica na Zamczysku (gdzie miał swój browar), po 1945 przemianowana na Czopową. W 1831 Wilhelm Schumacher opublikował kilkakrotnie wznawianą powieść Zacharias Zappio oder Liebe und Leben eines Danziger Bürgers (Zacharias Zappio albo miłość i życie gdańskiego mieszczanina). 25 III 1999 z inicjatywy Nadbałtyckiego Centrum Kultury, decyzją Rady Miasta jego imię otrzymała uliczka okalająca kościół św. Jana od północy i wschodu, dawny Zaułek Świętojański, na miejscu przykościelnego cmentarza (St. Johannis–Kirchhof). Uroczyste otwarcie uliczki nastąpiło 4 II 2000 i połączone było z Festynem Żebraczym. Obecnie przy ul. Świętojańskiej 49 działa hostel Dom Zachariasza Zappio (wcześniej budynek należał do dominikanek). W siedzibie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego przy ul. Augustyńskiego 2 znajduje się posąg Zachariasza Zappio, autorstwa Tomasza Walocha, absolwenta gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych.
