KASZTELAN
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | '''KASZTELAN.''' W okresie istnienia księstwa gdańskiego ([[SOBIESŁAWICE | Sobiesławice]]) i przynależności Gdańska do państwa piastowskiego (XIII wiek – 1308 | + | '''KASZTELAN.''' W okresie istnienia księstwa gdańskiego ([[SOBIESŁAWICE | Sobiesławice]]) i przynależności Gdańska do państwa piastowskiego (XIII wiek – 1308) urzędnik ziemski, zwierzchnik grodu gdańskiego (gdzie rezydował; [[ZAMEK KRZYŻACKI | zamek]]) i podległego mu terytorium (tzw. kasztelanii), podstawowej jednostki administracyjnej księstwa. Do jego zadań należało zapewnienie bezpieczeństwa grodu i zarządzanego obszaru, dowodzenie pochodzącym stąd rycerstwem, ściąganie danin od mieszkańców i sądownictwo nad nimi. Stopniowo spod jego kompetencji wyłączano majątki osadzane na prawie niemieckim ([[PRAWO LUBECKIE | prawo lubeckie]], [[PRAWO CHEŁMIŃSKIE | prawo chełmińskie]]).<br/><br/> |
| + | Początkowo kasztelanowi gdańskiemu podlegał gród gdański i obszar od Morza Bałtyckiego na wysokości Żarnowca, dalej granice wyznaczały okolice obecnego Wejherowa, Kielna, Żukowa, Czapielska, Pręgowa, Warcza, Rusocina i Żuław Steblewskich. W połowie XIII wieku z kasztelanii gdańskiej wydzielono nową, z siedzibą w Pucku, sięgającą do obecnej Gdyni włącznie. Zastępcą kasztelana był wojski.<br/><br/> | ||
| + | Po zajęciu Pomorza Wschodniego przez Krzyżaków w 1308 (zob. [[RZEŹ GDAŃSKA W 1308 ROKU | rzeź Gdańska w 1308]]) urząd zlikwidowany poprzez nieobsadzenie funkcji po śmierci ostatniego posiadacza godności. Po [[WOJNA TRZYNASTOLETNIA | wojnie trzynastoletniej]] i powrocie Gdańska w granice Polski, od 1467 kasztelanami gdańskimi nazywano kasztelanów pomorskich, administracyjnie z miastem i jego posiadłościami nie mieli oni jednak nic wspólnego. {{author: BŚ}} <br /><br /> | ||
{| class="tableGda" | {| class="tableGda" | ||
|- | |- | ||
Wersja z 18:43, 7 wrz 2022
KASZTELAN. W okresie istnienia księstwa gdańskiego ( Sobiesławice) i przynależności Gdańska do państwa piastowskiego (XIII wiek – 1308) urzędnik ziemski, zwierzchnik grodu gdańskiego (gdzie rezydował; zamek) i podległego mu terytorium (tzw. kasztelanii), podstawowej jednostki administracyjnej księstwa. Do jego zadań należało zapewnienie bezpieczeństwa grodu i zarządzanego obszaru, dowodzenie pochodzącym stąd rycerstwem, ściąganie danin od mieszkańców i sądownictwo nad nimi. Stopniowo spod jego kompetencji wyłączano majątki osadzane na prawie niemieckim ( prawo lubeckie, prawo chełmińskie).
Początkowo kasztelanowi gdańskiemu podlegał gród gdański i obszar od Morza Bałtyckiego na wysokości Żarnowca, dalej granice wyznaczały okolice obecnego Wejherowa, Kielna, Żukowa, Czapielska, Pręgowa, Warcza, Rusocina i Żuław Steblewskich. W połowie XIII wieku z kasztelanii gdańskiej wydzielono nową, z siedzibą w Pucku, sięgającą do obecnej Gdyni włącznie. Zastępcą kasztelana był wojski.
Po zajęciu Pomorza Wschodniego przez Krzyżaków w 1308 (zob. rzeź Gdańska w 1308) urząd zlikwidowany poprzez nieobsadzenie funkcji po śmierci ostatniego posiadacza godności. Po wojnie trzynastoletniej i powrocie Gdańska w granice Polski, od 1467 kasztelanami gdańskimi nazywano kasztelanów pomorskich, administracyjnie z miastem i jego posiadłościami nie mieli oni jednak nic wspólnego.
| 1242–1243 | Gniewomir | później wojewoda gdański |
| 1267 | Jan | |
| 1273–1294 | Andrzej z Lublewa | jednocześnie sędzia gdański |
| 1297–1298 | Unisław z Lublewa | wcześniej podkomorzy i wojewoda gdański |
| 1303–1304 | Piotr „Vust”, „Wost” | wcześniej podkomorzy gdański |
| 1304–1314 | Wojciech | wcześniej kasztelan pucki |
