SOBIESŁAWICE, rodzina książąt gdańskich

Z Encyklopedia Gdańska
(Przekierowano z SOBIESŁAWICE)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >

SOBIESŁAWICE. Dynastia książąt gdańskich, rządząca w XIII wieku. Pochodzenie w nauce dyskusyjne. Mogli wywodzić się z polskiego możnowładztwa, będąc namiestnikami książąt polskich (od czasów księcia Bolesława Krzywoustego poczynając) albo z rodzimych książąt, którzy uznali władzę Piastów.

Nazwa dynastii pochodzi od imienia legendarnego protoplasty Sobiesława I z połowy XII wieku. Do 1227 jej przedstawiciele używali tytułu princeps, niższego niż dux – książę, który przyjął dopiero Świętopełk po wypowiedzeniu posłuszeństwa księciu krakowskiemu Leszkowi Białemu. W linii męskiej wymarli w 1294 na Mściwoju II, w linii żeńskiej w 1317 – na jego córce Eufemii (II).

Używali różnych godeł (znaków własnościowych, poprzedzających pojawiające się od XIV wieku herby). Początkowo dominowała lilia. Kamienna tablica z tym znakiem zdobiła w XIII wieku jedną z budowli w gdańskim grodzie. Po przebudowaniu grodu na krzyżacki zamek (lata 40. XIV wieku) przekazana Gdańskowi, wykorzystana do ozdoby Bramy Chlebnickiej (od strony miasta), zniszczona w 1945 (obecna rekonstrukcja niewiele przypomina pierwowzór). Jako pierwszy godło odmienił książę tczewski Sambor II. Po wojnach ze starszym bratem Świętopełkiem, w 1251 przyjął znak gryfa, zapożyczony od rodziny żony, księżnej meklemburskiej Matyldy (do dziś w herbie lokowanego przez Sambora II Tczewa). Po politycznym zbliżeniu z książętami wielkopolskimi, od lat 70. XIII wieku, książę Mściwoj II przyjął używane przez nich znaki lwa i orła.

Miejscem pochówków większości Sobiesławiców (w tym Sambora I, Mściwoja I, Świętopełka i Mściwoja II) był fundowany w 1186 roku przez Sambora I klasztor cystersów w Oliwie. Od 1212 żeńską nekropolią dynastii (żon Sobiesławiców i przebywających na Pomorzu Wschodnim córek) był klasztor norbertanek (premonstratensek) w Żukowie pod Gdańskiem. Groby przedstawicieli dynastii w Oliwie uległy zniszczeniu w 1433 ( oblężenie Gdańska w 1433), odbudowany w 1561 ceglany grobowiec zniszczono w 1577 ( wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym), w 1615 opat Dawid Konarski ufundował w kościele (katedrze) symboliczny grobowiec z czarnego marmuru z łacińskim napisem: Grobowiec przesławnych książąt i princepsów Pomorza, fundatorów tej świątyni. Grobowiec ozdobiono między innymi wizerunkiem gryfa – błędnie, bo gryf dopiero od XVI wieku uchodził za herb Pomorza, a w wieku XIII w rzeczywistości był godłem wrogów Sobiesławiców rządzących w Gdańsku (Świętopełka i Mściwoja II): Meklemburczyków i księcia tczewskiego Sambora II. Grobowiec początkowo znajdował się przy północnej ścianie prezbiterium kościoła klasztornego, po likwidacji klasztoru i przeznaczeniu go na użytek parafii oliwskiej został przeniesiony w 1889 do ambitu. 18 XI 1984 wyeksponowano go w południowej części transeptu kościoła (co w 1986 upamiętniła płyta umieszczona obok sarkofagu, na ścianie klatki schodowej prowadzącej z kościoła do dawnego dormitorium klasztornego).

W XVI wieku powstały w katedrze malowidła naścienne przedstawiające fundatorów i dobroczyńców klasztoru, w tym Sobiesława I, Świętopełka i Mściwoja II, zastąpione w początku XVII wieku portretami wykonanymi w pracowni Hermanna Hana (obecnie w oliwskim Muzeum Archidiecezjalnym).

⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania