KECKERMANN BARTHOLOMÄUS, profesor Gimnazjum Akademickiego

Wersja z 12:33, 25 lip 2022

Bartholomäus Keckermann, Reinhold Curicke, Der Stadt Dantzigk historische Beschreibung…, 1687

Karta tytułowa dzieła Systema logicae Bartholomäusa Keckermanna, 1606

Epitafium Bartholomäusa Keckermanna, niegdyś w kościele Św. Trójcy, 1623

BARTHOLOMÄUS KECKERMANN (1572 Gdańsk – 25 VII 1609 Gdańsk), filozof, historyk, profesor Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku, teolog kalwiński. Syn pochodzącego ze Starogardu Gdańskiego kalwinisty Georga, konrektora Szkoły Mariackiej, następnie kupca i Gertrudy z domu Lering, bratanek Joachima Keckermanna, kaznodziei w kościele św. Jana. Od 1586 uczył się prywatnie u rektora Gimnazjum Akademickiego Jakoba Fabriciusa. W latach 1587-1590 uczeń tego gimnazjum. Jako stypendysta Rady Miejskiej Gdańska studiował filozofię i teologię w Wittenberdze (od maja 1590), ale studiów nie ukończył. Zapisał się na letni semestr 1592 na uniwersytet w Lipsku, jednak po śmierci (25 IX 1591) sprzyjającego kalwinistom elektora saskiego Chrystiana I wraz z innymi studentami wyznania zreformowanego został relegowany z tej uczelni. Od 22 X 1592 studiował w Heidelbergu, studia ukończył z tytułem magistra sztuk 27 II 1595. Za sprawą księcia elektora Fryderyka IV Sprawiedliwego w latach 1595–1602 w Heidelbergu, początkowo w Pädagogium, od 1597 w Collegium Sapientiae, uczył między innymi filozofii i logiki, w 1600 przekazano mu także naukę języka hebrajskiego. Prowadził również prywatne wykłady z dogmatyki. Po ponagleniach (od 1597) gdańskiej Rady Miejskiej uzyskał 23 III 1602 tytuł licencjata i powrócił do Gdańska (choć w Heidelbergu proponowano mu profesurę na tamtejszym uniwersytecie). Od roku 1602 profesor filozofii i konrektor Gimnazjum Akademickiego.

Próbował wprowadzić w Gimnazjum reformę systemu edukacji opartą na ideach francuskiego pedagoga Petrusa Ramusa. Dawała ona uczniom w przeciągu trzech lat encyklopedyczną wiedzę: w pierwszym roku logiki i fizyki, w drugim – matematyki i metafizyki, w trzecim - etyki, ekonomii i polityki. Kluczem do tego była jego systematyczna metoda, bazująca na innym podejściu do nauczanych zagadnień, bardziej analityczna i bazująca na bieżącej wiedzy niż historyczna czy narracyjna.

Publikował rozprawy i podręczniki z zakresu między innymi logiki (Systema logicae; Gymnasium logicum), teologii (Systema sanctae theologiae), etyki (Systema ethicae), polityki (Systema disciplinae politicae), retoryki (Systema rhetoricae) i homiletyki (Rhetoricae ecclesiasticae), matematyki (Systema compendiosum totius mathematices), wiedzy o morzu i żegludze (Brevis commentatio nautica), fizyki (Systema physicum), optyki, metafizyki, geografii, astronomii, geometrii i hebrajskiego. Oparł je na wygłaszanych przez siebie na uniwersytecie w Heidelbergu (między innymi De ordine seu metodo doctrinarum disputatio logica, Heidelberg 1599) i w gdańskim Gimnazjum wykładach oraz na ćwiczeniach i dysputach, które organizował (najdłuższa i najbardziej znana stałą się dysputa o kometach, prowadzona z punktu widzenia teologii). Wspierał się najbardziej znanymi ówcześnie autorytetami, np. w matematyce sięgał do klasyków arabskich, w astronomii do Mikołaja Kopernika, Tycho de Brahe i Erasmusa Reinholda. Zaliczany do tzw. arystotelików renesansowych.

Znany i ceniony w środowiskach naukowych Europy, należał do wąskiego grona autorów, których dzieła były wznawiane i doczekały się edycji zbiorowych. Jego dzieła zebrane ukazały się dwukrotnie: w Hanau (Systema systematum, 1613) i Genewie (Opera omnia, 1614). Nie był oryginalnym myślicielem, zdołał jednak nauczanie takich dyscyplin jak logika, matematyka, etyka, polityka dźwignąć na wyjątkowo wysoki poziom.

Żonaty był od 21 I 1603 z Anną, córką pastora kościoła św. Elżbiety w Gdańsku Martin Rauchstadta, ojciec dzieci chrzczonych w kościele św. Piotra i Pawła: Gertrudy (chrzest 3 IV 1604 – pochowana 7 X 1624 w kościele Najświętszej Marii Panny), Anny (chrzest 15 VIII 1606 – pochowana 25 VI 1662 w kościele św. Trójcy), od 28 XII 1645 żony Michaela von Wecken, Elsabethy (chrzest 29 IX 1608), od 2 II 1640 żony Johanna Episcoriusa, pastora z Malborka, oraz Hermanna (1610 – pochowany 5 VII 1688 w kościele św. Trojcy). Na rok przed śmiercią poważnie zachorował. Pochowany w kościele św. Trójcy. W 1622 lub 1623 patrycjusze gdańscy, bracia Johann i Kaspar Zierenbergowie, ufundowali mu pomnik epitafijny z portretem popiersiowym. Portret ze zniszczonego epitafium znajduje się w Muzeum Narodowym. Jego portret burmistrz Adrian von der Linde podarował w 1673 Gimnazjum Akademickiemu. 6 IX 2011 jego imię otrzymał gdański tramwaj Pesa Swing 120NaG nr 1037. EK JANSZ















Bibliografia:
Mokrzecki Lech, Keckermann Bartłomiej, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994, s. 377-378.
Nadolski Bronisław, Poglądy na historię uczonego gdańskiego Bartłomieja Keckermanna, „Rocznik Gdański”, t. 17/18, 1960, s. 253-261.
Nadolski Bronisław, Życie i działalność naukowa uczonego gdańskiego Bartłomieja Keckermanna. Studium z dziejów Odrodzenia na Pomorzu, Toruń 1961.