BOROWSKI EDWARD, profesor Politechniki Gdańskiej

Wersja z 11:27, 26 wrz 2017

EDWARD BOROWSKI (10 I 1928 Wilno – 17 VIII 2016 Gdańsk), naukowiec, biochemik, specjalista z dziedziny chemii i biochemii molekularnej oraz technologii leków. Syn Wacława Borowskiego (2 VIII 1888 Wilno – 12 VIII 1961 Gdańsk), nauczyciela szkół średnich w Wilnie i Toruniu, profesora Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku i Wyższej Szkoły Handlu Morskiego w Gdyni, oraz Bronisławy (8 VI 1896 – 9 X 1974 Gdańsk), nauczycielki szkół powszechnych w Wilnie i Toruniu. Jego stryjami byli architekt Jan Borowski oraz komandor Marynarki Wojennej Michał Borowski (1897–1968), od 1999 roku patron jednej z gdańskich ulic ( Zakoniczyn).

Do wybuchu II wojny światowej ukończył pierwszą klasę gimnazjum oo. Jezuitów w Wilnie, podczas okupacji radzieckiej i hitlerowskiej był uczniem tajnych kompletów, w latach 1943–1944 pracował w fabryce butów, w lutym 1945 został repatriowany do Polski. W czerwcu tegoż roku zdał maturę w żeńskim gimnazjum im. królowej Jadwigi w Siedlcach.

W Gdańsku od 1 VIII 1945 do 1 I 1947 roku pracował w Biurze Odbudowy Portów jako urzędnik oraz administrator budynków osiedla przy ul. Polanki. Od października 1945 do marca 1950 roku studiował na Politechnice Gdańskiej (PG), którą ukończył jako magister nauk chemicznych, inżynier chemik w zakresie lekkiej syntezy organicznej. W latach 1949–2009 był pracownikiem PG. W 1954 roku doktoryzował się na Wydziale Chemicznym PG, w 1957 został docentem. W okresie 1957–1960 odbył staż naukowy w dziedzinie antybiotyków w laboratorium prof. Selmana Waksmana (laureata Nagrody Nobla w 1952 roku) w instytucie mikrobiologii Rutgers University w USA. Od 1968 profesor nadzwyczajny, od 1992 profesor tytularny.

W latach 1962–1966 był kierownikiem Zakładu Biochemii w Katedrze Chemii Organicznej, 1966–1969 kierownikiem Katedry Technologii Leków i Biochemii, 1969–1991 kierownikiem Zakładu Technologii Leków i Biochemii. W latach 1970–1973 zajmował stanowisko wicedyrektora, 1974–1979 dyrektora Instytutu Chemii i Technologii Organicznej oraz Żywnościowej, od 1991 do 1998 roku był kierownikiem Katedry Technologii Leków i Biochemii. Jednocześnie w latach 1950–1951 pracował jako nauczyciel fizyki w Państwowym Liceum Felczerskim w Gdańsku, a do 1952 do 1957 roku jako kierownik Oddziału Biochemii Instytutu Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdańsku. Od 1964 do 1982 roku był rzeczoznawcą Ministerstwa Handlu Zagranicznego ds. gwarancji polskich patentów na antybiotyki poza Polską i rzeczoznawcą Zjednoczenia Przemysłu Farmaceutycznego „Polfa”. W latach 1971–1973 współpracował z Centralą Handlu Zagranicznego „Ciech”. Od 1998 na emeryturze.

Autor prac z dziedziny chemii badań medycznych, biologii molekularnej antybiotyków naturalnych i modyfikowanych. Był twórcą międzynarodowej szkoły naukowej w dziedzinie chemii strukturalnej antybiotyków, racjonalnego projektowania chemoterapeutyków – związków o działaniu przeciwgrzybicznym i przeciwnowotworowym. Odkrył między innymi nowe substancje o działaniu antybiotycznym: edeinę oraz tetainę (pierwszy polski antybiotyk). Jako współautor opracował 65 polskich i zagranicznych patentów (między innymi USA, Węgry, Niemcy, Dania), w tym na przykład na kationowe pochodne amfoterycyny B i ich zastosowanie do otrzymywania kompozycji wektorujących cząsteczki kwasów nukleinowych oraz do wytwarzania preparatów przeciwgrzybowych, a także na nowoczesne leki przeciwnowotworowe. Autor dwunastu rozwiązań technologicznych, które umożliwiły wytwarzanie w Polsce antybiotyków z grupy penicylin i cefalosporyn, oraz wdrożenia dotyczącego technologii wytwarzania leku przeciwnowotworowego Novantron.

W latach 1966–1971 był organizatorem i kierownikiem pierwszego studium doktoranckiego na Wydziale Chemicznym PG: Chemia i Technologia Związków Biologicznie Czynnych. Zainicjował i zorganizował osiem edycji międzynarodowej konferencji naukowej Molecular Aspects of Chemotherapy, które odbyły się w latach 1984–2001. W 1990 roku poddał pomysł założenia Fundacji im. Jana Heweliusza, mającej wspierać rozwój nauk przyrodniczych. W roku 2001 był promotorem doktoratu honoris causa PG prof. Wacława Szybalskiego (Uniwersytet Wisconsin–Madison).

Od 1964 roku był członkiem Komisji Problemowej Mikrobiologii Przemysłowej Komitetu Nauki i Techniki, w latach 1966–1972 członkiem Komisji Mikrobiologii Przemysłowej Polskiej Akademii Nauk (PAN), członkiem Komitetu Nauk o Leku PAN, Polskiego Towarzystwa Chemicznego, Gdańskiego Towarzystwa Naukowego. Członek rad naukowych: Instytutu Antybiotyków w Warszawie (1962–1975), Instytutu Chemii Organicznej PAN, Instytutu Oceanologii PAN w Sopocie (1972–1983). W latach 1971–1973 członek kolegium redakcyjnego „Antimicrobial Agents and Chemotherapy” (USA).

Odznaczony między innymi Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2001), Złotym Medalem za Długoletnią Służbę (2010), medalem „Za Zasługi dla Politechniki Gdańskiej” (2010). W 1988 roku jako pierwszy został wyróżniony Nagrodą Naukową Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza, w 1999 Medalem Księcia Mściwoja II.

Należał do założycieli pomorskiego oddziału Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej w Gdańsku. W latach 1988–2015 był jego pierwszym prezesem, współpomysłodawcą święta Kaziuków, jarmarku wileńskiego przy kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny.

Pochowany na cmentarzu w Oliwie. WP