WEICKHMANN JOACHIM WILHELM, burgrabia gdański

Wersja z 20:42, 2 wrz 2024

Rozprawa Joachima Wilhelma Weickhmanna o prawach Gdańska, dedykowana stryjowi Gottliebowi Gabrielowi z okazji wyboru na urząd burmistrza Gdańska, 1762

JOACHIM WILHELM WEICKHMANN (3 IX 1737 Gdańsk – 31 VII 1819 Gdańsk), kupiec, rajca, burgrabia. Wnuk Joachima Weickhmanna pastora kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP). Syn lekarza Johanna Leonharda Weickhmanna. Bratanek burmistrza Gottlieba Gabriela von Weickhmanna i Carla Friedricha, kaznodziei kościoła św. Jakuba i diakona w kościele NMP.

14 II 1752 zapisany do klasy secundy gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. Jako uczeń, 9 XI 1752 był współzałożycielem działającego do 1758 „Deutsche Gesellschaft der Wissenschaften zu Danzig”, towarzystwa stawiającego sobie za cel dbałość o czystość języka i doskonalenie wiedzy. W 1756 został członkiem kolejnego towarzystwa, Aestetische Gesellschaft zu Danzig, działającego do 1759, przyjmując na siebie zadanie uprawiania twórczości literackiej, którą na zebraniach oceniano za język, poetykę i styl wypowiedzi. Pisywał wówczas drobne utwory, m.in. żegnające kończących naukę kolegów, w tym w 1757 także brata stryjecznego, Joachima Friedricha Weickhmanna (syna Carla Friedricha), zachowały się też jego wpisy do pamiętników kolegów z gimnazjalnej ławy. Kończąc naukę, 20 VI 1758 w Auditorium Maximum przedstawił napisaną pod kierunkiem profesora prawa i historii Martina Gottlieba Pauliego krytyczną analizę praktyki doktryny prawa rzymskiego dotyczącej restytucji (Dissertatio juridica de incongrua praxi doctrinae juris romani de restitutione in integrum ex capite metus et doli). Opuszczając szkolne mury sam również doczekał się od kolegów pożegnalnych utworów.

Studiował prawo w latach 1758–1760 w Wittenberdze, w 1762 w Lipsku, w 1765–1766 ponownie w Wittenberdze, kończąc licencjatem obojga praw. Z okresu pierwszych studiów w Wittenberdze (ze stycznia 1759) znany jest jego kolejny utwór w stylu poprzednich, dedykowany bratu stryjecznemu Gabrielowi Joachimowi Weickhmannowi (synowi burmistrza Gottlieba Gabriela), kończącemu edukację w tym akademickim ośrodku. W 1762 kolejnym utworem, w zasadzie rozprawą o historii Gdańska i jego prawach otrzymanych od króla Kazimierza Jagiellończyka i dalszych ich losach, gratulował stryjowi Gottliebowi Gabrielowi wyboru na urząd burmistrza.

Po powrocie do Gdańska 12 II 1768 uzyskał potwierdzenie kupieckiego obywatelstwa Gdańska, w 1770 został mistrzem Kwartału Wysokiego, od 1775 był ławnikiem Głównego Miasta, od 1781 rajcą, w 1785 sędzią, w latach 1782, 1786 i 1789 burgrabią królewskim w Gdańsku. Od 1777 do 1778 był też dyrektorem (prezesem) gdańskiego Towarzystwa Przyrodniczego. W 1790 dostarczył własnym sumptem granit na podstawę pod ofiarowany przez króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego pomnik Jana Heweliusza. Po zajęciu Gdańska przez Prusy został radcą prawnym w Kamerze (Izbie) Wojen i Domen, od 1794 do 1801 prezes sądu wetowego. W latach 1793–1807 stał na czele tzw. Bernstein Cammer (Izba Bursztynu), nadzorującej legalność nabywania przez gdańskich bursztynników surowca i walcząca z jego prackim pozyskiwaniem drogą zbieractwa na brzegu morza lub nielegalnych wykopów w pasie nadmorskim. W początkach napoleońskiego Wolnego Miasta Gdańska (I WMG) Senat (dawna Rada Miejska), po uzgodnieniach z gubernatorem Jeanem Rappem, wybrała go jednym z czterech nowych gdańskich burmistrzów, zrezygnował jednak z objęcia tego urzędu. W 1814, wraz z pastorem kościoła NMP Carlem Friedrichem Bertlingiem, był założycielem gdańskiego Towarzystwa Biblijnego i jego pierwszym prezesem.

Po ojcu był m.in. właścicielem Dworu I na Polankach. 28 IV 1768 w kościele NMP ożenił się z Heleną Constantią (3 II 1749 – 9 X 1808), córką rajcy Johanna (Heinricha) Gottfrieda Meyera (29 X 1743 Gdańsk – pochowany 4 II 1795 w Kaplicy św. Michała kościoła NMP) (16 maja przygotowali wspólny testament). Ojciec nadburmistrza Joachima Heinricha Weickhmanna, ławnika Johanna Wilhelma Weickhmanna, Heleny Levinii Charlotty (23 VIII 1773 Gdańsk – 11 II 1811 Wiedeń), od 1 III 1792, żony senatora I WMG Karla Michaela von Groddecka i Konstantii Augusty Henrietty (23 X 1775 Gdańsk – 11 I 1776 Gdańsk). BŚ







Bibliografia:
Archiwum Państwowe Gdańsk, 300,1/188, B. 142rv (obopólny testament z żoną Heleną, 14 V 1768).
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VIII, s. 209.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 339.
Löschin Matthias G., Die Familie Weickhmann und ihre Verdienste um Danzig, Danzig 1839, s. 26, 28. Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 327; 5, 145.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 366–367.