PREZYDENT GDAŃSKA

Wersja z 16:50, 8 kwi 2024

Łańcuch prezydencki Pawła Adamowicza, przekazany 2 IV 2019 do zbiorów Muzeum Gdańska

PREZYDENT GDAŃSKA, organ miejskiej władzy wykonawczej o różnych kompetencjach w kolejnych okresach historycznych.

Lata 1793–1807. Po II rozbiorze Polski i wkroczeniu do Gdańska 4 IV 1793 wojsk pruskich oraz po zawieszeniu 17 maja dotychczasowych burmistrzów, Rady Miejskiej, Ławy Miejskiej i Trzeciego Ordynku 13 maja powołano tymczasowy Zarząd Miasta z prezydentem na czele. Wszyscy czterej dotychczasowi gdańscy burmistrzowie odmówili wejścia w skład tymczasowego Zarządu, prezydentem został więc z konieczności Johann Christian von Lindenowski, dotychczasowy rezydent Prus w Gdańsku. Po wyłonieniu 25 VII 1794 nowego Zarządu Miasta pozostał na tym stanowisku, już z nominacji królewskiej, otrzymując jednocześnie urząd dyrektora policji. Jego najbliższymi współpracownikami byli: burmistrz policji (któremu podlegały cechy, bractwa, kasy miejskie), burmistrz sądowy i dyrektor (prezes) sądu wetowego, dwóch kolejnych burmistrzów i syndyk miejski. Do obowiązków prezydenta należało ogólne kierowanie Zarządem, zwoływanie nadzwyczajnych posiedzeń, odpowiadał też za sprawy finansowe miasta, podlegali mu wszyscy pracownicy miejskich instytucji. MrGl

Lata 1945–1950. Urząd prezydenta przywrócono w Gdańsku po zakończeniu II wojny światowej (prezydenci Senatu I i II Wolnego Miasta Gdańska byli urzędnikami państwowymi, nie miejskimi). Pierwszym powojennym prezydentem został 31 III 1945, mianowany przez władze państwowe, Franciszek Kotus-Janowski (przybył do Gdańska 4 kwietnia). Prezydent stał na czele Zarządu Miasta (z siedzibą przy ul. 3 Maja 9; dawna Szkoła Wojenna, później między innymi Powiatowy Urząd Pracy, Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe), organu wykonawczego Miejskiej Rady Narodowej, składającego się także z wiceprezydenta oraz 3–6 członków zarządu. Prezydenta i wiceprezydenta wybierała Miejska Rada Narodowa zwykłą większością głosów, zatwierdzani byli przez władze państwowe. Urząd został zniesiony ustawą z 20 III 1950; funkcję prezydenta przejął przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. SB

Po 1973. Stanowisko prezydenta przywrócono 13 XII 1973. Był on jednoosobowym organem administracji państwowej, powoływanym na czas nieograniczony przez Prezesa Rady Ministrów po zaopiniowaniu kandydata przez Miejską Radę Narodową. Podlegał ministrowi administracji, gospodarki rolnej i środowiska, podporządkowany był jednocześnie Miejskiej Radzie Narodowej. Do jego obowiązków należało między innymi: podejmowanie czynności koniecznych do realizacji zadań wynikających z planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju; opracowywanie (na podstawie wytycznych Rady Ministrów) projektów planów społeczno-gospodarczych rozwoju terenu oraz projektów budżetu; wykonywanie zadań wynikających z tych projektów; zapewnienie właściwego wykorzystania środków przeznaczonych na rozwój społeczno-gospodarczy terenu i poprawę warunków bytowych, oświatowo-wychowawczych, socjalnych i kulturalnych mieszkańców; koordynacja działalności związanej z gospodarką terenową wszystkich jednostek państwowych, spółdzielczych i społecznych; kontrola tych działań; wydawanie decyzji w sprawach indywidualnych z zakresu administracji państwowej.

Zmiany w trybie powoływania na urząd prezydenta wprowadziła Ustawa z 8 III 1990 – prezydent wybierany był odtąd przez Radę Miasta. Obecnie, na mocy ustawy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 20 VI 2002, prezydenta Gdańska wybiera się w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Do jego obowiązków, jako organu wykonawczego Miasta Gdańska i kierownika Urzędu Miejskiego (prezydent określa organizację i zasady funkcjonowania tej instytucji), należy wykonywanie uchwał Rady Miasta, w tym szczególnie: przygotowanie projektu uchwał Rady Miasta, określenie sposobu ich wykonania, gospodarowanie mieniem komunalnym, realizacja budżetu, zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych, reprezentowanie miasta na zewnątrz, podejmowanie decyzji w kwestiach zarządu majątkiem miasta oraz w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Prezydent może powierzać działanie w jego imieniu swoim zastępcom, sekretarzowi miasta oraz skarbnikowi miasta. Podlega mu Kancelaria Prezydenta, Biuro Prezydenta ds. Kultury, Biuro Prezydenta ds. Sportu, Biuro Prezydenta ds. Promocji Miasta, Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego, Zespół Audytów Wewnętrznych. Jako starosta grodzki wykonuje też pewne uprawnienia administracji państwowej. SB