BEKE GERARD, burmistrz Głównego Miasta Gdańska

Wersja z 18:30, 8 sty 2024

GERARD (Gert) BEKE (von der Beck, de Beeke, von der Beken, Torbeke, Dorbeke; około 1380 – 7 XII 1430 Gdańsk), burmistrz Głównego Miasta. Syn Johanna von der Beke, który przed 1393 przybył z Kolonii do Gdańska, ożenił się z Ursulą i zmarł podczas pielgrzymki do Rzymu (ściślej: nie powrócił z pielgrzymki). Młodszy brat Nicolausa, starszy Heinricha, Johanna, Hermana, Erazma, kanonika warmińskiego i Augusta, miał też siostry Christinę, Dorotheę, Ursulę, Barbarę, Katherinę i Margarethę, mniszkę w klasztorze benedyktynek w Toruniu.

Brat Heinrich (zm. 1431) jako kupiec i armator trudnił się handlem z Litwą (1422) oraz z holenderskim miastem Zierikerzee (obecnie Zierikzee; 1430). Ożenił się z Dorotheą, córką burmistrza Głównego Miasta Gdańska Conrada Letzkaua. Najprawdopodobniej z małżeństwa tego przyszło na świat troje dzieci: Konrad, Lucia – od około 1420 żona późniejszego rajcy miejskiego Meinharda von Stein oraz Margaretha (zm. 1445), która w 1431 poślubiła Wilhelma Jordana, późniejszego burmistrza Głównego Miasta Gdańska. Kolejny z braci Herman (około 1390-1434) od 1432 pełnił urząd ławnika Głównego Miasta Gdańska. Utrzymywał stosunki handlowe z miastami flandryjskimi (szczególnie z Brugią). Z małżeństwa z Elisabeth von Oringen, wdową po rajcy Hildebrandzie von Elsen miał trzy córki: Gertrudę, Barbarę i Katherinę, która od około 1450 była żoną późniejszego ławnika Michaela Köseler.

W 1410 jako kupiec i armator był członkiem Bractwa św. Jerzego. Przejawiał zainteresowanie rozwojem górnictwa i inwestował kapitał w eksploatację szwedzkich rud. Z upoważnienia Krzyżaków w dzierżawionej mennicy przy Hundegasse (ul. Ogarna) wybijał mało wartościowe grosze. Za przychylność i sympatię względem Zakonu wynagradzany został dobrami ziemskimi, uzyskał m.in. w 1412 wieś Wrzeszcz. Dysponował również połączonymi parcelami przy Langgasse (ul. Długa, cześć obecnego nr 20) i Röpergasse ( ul. Powroźnicza), a także parcelą przy Heilige-Geist-Gasse (ul. Św. Ducha).

Dzięki poparciu zakonu krzyżackiego w 1411 wybrany został ławnikiem, podczas drugich, uzupełniających wyborów wiosną tego roku, z poręki wielkiego mistrza Heinricha von Plauena został rajcą Głównego Miasta. Pod naciskiem Krzyżaków w 1413 powołany został na stanowisko drugiego burmistrza Głównego Miasta Gdańska, odwołany został jednak przez Radę Miejską i zdegradowany do funkcji ławnika. W 1414 przywrócony pod naciskiem Krzyżaków na urząd, był pierwszym burmistrzem. Przed wyborami 1415 ponownie został zwolniony przez Radę Miejską z funkcji burmistrza.

Oskarżony przez gdańszczan o współudział w fałszowaniu monety, ujawnianie Krzyżakom tajnych spraw Rady Głównego Miasta, był jedną z głównych przyczyn antykrzyżackiego buntu mieszczan gdańskich w 1416. 18 kwietnia zdemolowano jego kamienicę. Z obawy o życie schronił się w gdańskim zamku krzyżackim. Po przywróceniu przez wielkiego mistrza Michaela Küchmeistera porządku w mieście (co w konsekwencji prowadziło także do zwiększenia i ugruntowania tutaj wpływów krzyżackich), od 1417 aż do śmierci ponownie był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1417, 1421, 1425 i 1429, drugiego w 1420, 1424 i 1428, brak dokładnych danych, jaki urząd burmistrza pełnił w innych latach.

Epitafium obrazowe Demoet Beke

Straty materialne poniesione w trakcie rewolty z 1416 wielki mistrz Michael Küchmeister rekompensował mu kolejnymi nadaniami ziemskimi. W 1419 otrzymał wsie Szklana Góra z 25 morgami (w okręgu kościerskim) oraz pobliską hutą szkła w Mierzeszynie. Komtur gdański Konrad von Baldersheim nadał mu w 1425 prawo do przewozów przez Motławę i łąkę w Krępcu, w 1429 zezwolił na budowę tu karczmy oraz nadał wieś Wojnowo. Wyrazem jego ugruntowanej pozycji w mieście było ufundowanie kaplicy pod wezwaniem Jedenastu Tysięcy Dziewic w południowej nawie prezbiterium gdańskiego kościoła Najświętszej Marii Panny. Został tu pochowany, a prawa patronackie do kaplicy przeszły na własność jego synów.

Około 1410 ożenił się z Demoet, córką ławnika Głównego Miasta Gdańska Wilhelma von Ummen. Z małżeństwa tego przyszło na świat najprawdopodobniej czterech synów: Joachim, Johann, Dawid i Herman oraz trzy córki, w tym dwie znane z imion: Elisabeth i Gertruda, która około 1435 poślubiła późniejszego burmistrza Hermana Stargarda. Demoet zmarła 17 I 1425, pochowana została w kościele NMP. Dla upamiętnienia śmierci żony ufundował epitafium obrazowe, umieszczone do dziś na wschodnim filarze tego kościoła, u wejścia do kaplicy Jedenastu Tysięcy Dziewic. Datowany na lata 1425–1430 obraz stanowił dewocyjne przedstawienie religijne, wyobrażające portrety jego zmarłej żony oraz ich trzech córek, które protegowane przez świętą Barbarę klęczały przed wizerunkiem Madonny Apokaliptycznej. Epitafium przemalowano w 1 połowie XVII wieku. EB







Bibliografia:
Bojaruniec Ewa, Geneza herbu gdańskiej rodziny patrycjuszowskiej von der Beków, „Studia z Dziejów Średniowiecza”, 11, 2005, s. 45-59.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert, Klausdorf/Schwentine 1986-1992.
Zdrenka Joachim, Beke (Becke) Gert, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 1, Gdańsk 1993, s. 83-84.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342-1792 i 1807-1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 25-26.