NOWAK HENRYK, lekarz, społecznik

Wersja z 09:30, 19 sie 2022

Zdjęcie Henryka Nowaka zamieszczone w nr II „Biuletynu Gdańskiego Towarzystwa Fotograficznego”, 1948

Zdjęcie Tadeusza Szpaka zamieszczone w „Biuletynie Gdańskiego Towarzystwa Fotograficznego” z 1954

„Szpaczki”, 1975

HENRYK NOWAK (10 VII 1913 Jaworzno – 17 III 1986 Gdańsk), lekarz, społecznik. Syn maszynisty kolejowego. Od września 1935 pracował jako sanitariusz na oddziale chirurgicznym Szpitala Miejskiego w Gnieźnie, w 1938 uzyskał eksternistycznie świadectwo dojrzałości w Państwowym Gimnazjum im. Odrowążów w Chorzowie. Po wybuchu II wojny światowej ewakuowany do wsi Palcze (Ukraina), gdzie początkowo pracował na roli, w latach 1940–1941 w ambulatorium, gdzie uzyskał dyplom felczera. W latach 1942–1943 pracował jako felczer w szpitalu w Kiwercach. Skierowany na Polesie do walki z epidemią duru plamistego, zorganizował i kierował szpitalem w Przebrażu.

W Gdańsku od kwietnia 1945. Pracował początkowo przy odbudowie budynków Akademii Lekarskiej (od 1950 Akademia Medyczna w Gdańsku - AMG), dokumentował na kliszy fotograficznej zniszczenia wojenne Gdańska, Wrzeszcza i Oliwy, prace przy odgruzowywaniu i odbudowie. W październiku 1945 podjął studia na Wydziale Lekarskim, dyplom lekarza uzyskał w 1951, w pierwszym roczniku absolwentów tej uczelni. Podczas studiów zatrudniony był w Pracowni Fotograficznej Kliniki Dermatologicznej, po ich ukończeniu został zatrudniony w Zakładzie Radiologii AMG, był też kierownikiem Pracowni Fotografii Naukowej.

W 1947 współzałożyciel Gdańskiego Towarzystwa Fotograficznego (GTF), w lutym 1948 jego sekretarz, wydał nakładem własnym (20 egzemplarzy) pierwszy biuletyn tego towarzystwa. Od 1945 dokumentował na kliszy fotograficznej zniszczenia wojenne Gdańska, Wrzeszcza i Oliwy, prace przy odgruzowywaniu i odbudowie, działalność macierzystej uczelni. Od 1951 członek Związku Polskich Artystów Fotografików. Współpracował w tym z artystą malarzem Tadeuszem Szpakiem. W 1959 obaj zorganizowali nieformalny (nierejestrowany, spotkania kilkudziesięciu osób na boisku szkolnym) klub dla dzieci i młodzieży z rejonu ul. Wajdeloty we Wrzeszczu (gdzie mieszkał pod nr. 10). Dzięki wsparciu kierownictwa Szkoły Podstawowej nr 17 przy ul. Czarnieckiego 2, w październiku 1959 ich idea przyjęła formę koła fotograficzno-plastycznego, które po nagłej śmierci Tadeusza Szpaka przyjęło jego imię, a członków zaczęto nazywać szpaczkami.

Z pomocą fotografika Witolda Węgrzyna (profesora Akademii Sztuk Pięknych) uczył podopiecznych zasad posługiwania się aparatem fotograficznym, podstaw rysowania i malowania z natury, organizował wędrówki po Gdańsku i Wrzeszczu. Wykonane przez szpaczki zdjęcia prezentowane były na szkolnych wystawach i w wydawanej przez nich gazetce „Szpaczki”. Z czasem klub przeniósł się do Szkoły Podstawowej nr 39 przy ul. Obywatelskiej 1, następnie do III Liceum Ogólnokształcącego przy ul. Topolowej, gdzie działał do śmierci założyciela.

Odznaczony między innymi Złotym Krzyżem Zasługi (1975), Medalem Zwycięstwa i Wolności (1964), Medalem 30-lecia AMG (1975), odznakami „Za wzorową pracę w służbie zdrowia” (1962), „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1966), „Za Zasługi dla Gdańska” (1972), „Zasłużony działacz kultury” (1976). W plebiscycie czytelników „Wieczoru Wybrzeża” wybrany gdańszczaninem roku 1972, w 1973 otrzymał Order Uśmiechu. Otrzymał też nagrodę Prezesa Rady Ministrów za twórczość artystyczna dla dzieci i młodzieży (1980). Wzorowane na szpaczkach kluby szkolne powstawały i w innych polskich miastach.

Od 1952 żonaty był z Wierysławą (23 IX 1924 – 10 VI 2000 Gdańsk), laborantką w kierowanej przez męża pracowni radiologicznej Szpitala Klinicznego AMG. Pochowany na cmentarzu Srebrzysko. 24 IV 2010 dawne szpaczki ze Szkoły Podstawowej nr 17 obchodziły 50-lecie powstania klubu. MrGl