WIZYTY PRYMASA POLSKI STEFANA WYSZYŃSKIEGO W GDAŃSKU

Aktualna wersja na dzień 16:11, 10 wrz 2024

Prymas Stefan Wyszyński (z lewej), ks. Jan Cymanowski i ks. Tadeusz Piskozub (z tyłu) podczas spotkania z wiernymi przed kościołem Najświętszego Serca Jezusowego w Gdańsku-Wrzeszczu, 1952

Spotkanie prymasa Stefana Wyszyńskiego z delegacją młodzieży akademickiej i duszpasterzem akademickim ks. Janem Mokrzyckim, Gdańsk-Oliwa 4 I 1958

Od lewej prymas Stefan Wyszyński, biskup Edmund Nowicki, ks. Jan Mokrzycki, kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Gdańsku-Wrzeszczu, 18 I 1959

Spotkanie studentów z prymasem Wyszyńskim w kościele Najświętszego Serca Jezusowego w Gdańsku-Wrzeszczu, 11 IV 1964; od lewej ks. prałat Władysław Padacz, biskup Edmund Nowicki, prymas Stefan Wyszyński, biskup Lech Kaczmarek

Prymas Stefan Wyszyński wygłasza kazanie w kościele NMP podczas głównych uroczystości milenijnych w Gdańsku, 29 V 1966

Obchody Millenium, kościół NMP w Gdańsku, po baldachimem kardynał Stefan Wyszyński, przed nim biskup Edmund Nowicki, przed nim ks. Józef Zator-Przytocki, 29 V 1966

Prymas Stefan Wyszyński zapraszany przez proboszcza ks. Józefa Zatora-Przytockiego do udzielenia błogosławieństwa wiernym zgromadzonym pod kościołęm NMP, z dachu częściowo odbudowanej plebanii (Domu Ferberów), za prymasem m.in. metropolita poznański ks. arcybiskup Antoni Baraniak (trzyma kwiaty); 29 V 1966

Powitanie prymasa Stefana Wyszyńskiego pod kościołem na Przymorzu, na pierwszym planie ks. Jan Majder, przed prymasem biskup Lech Kaczmarek, za nim ks. Józef Glemp i ks. Henryk Jankowski, 16 I 1978

WIZYTY PRYMASA POLSKI STEFANA WYSZYŃSKIEGO W GDAŃSKU (3 VII 1901 Zuzela – 28 V 1981 Warszawa), hierarcha Kościoła rzymskokatolickiego, biskup diecezjalny lubelski (1946–1948), arcybiskup metropolita gnieźnieński i warszawski oraz przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski, prymas Polski (1948–1981); kardynał od 1953. W okresie 26 IX 1953 – 26 X 1956 internowany przez władze komunistyczne.

W czasie swego prymasostwa w diecezji gdańskiej i w samym Gdańsku był jedenastokrotnie. Za każdym razem był entuzjastycznie przyjmowany przez wiernych nie tylko w świątyniach, ale przede wszystkim na ulicach – na trasie przejazdu i w okolicy kościołów. Każdorazowo też wizyty były inwigilowane przez funkcjonariuszy policji politycznej (Urzędu później Służby Bezpieczeństwa); wielokrotnie w ich trakcie władze realizowały działania zmierzające do ograniczenia frekwencji na spotkaniach z prymasem.

1./ 7–11 VI 1952, święcenia kapłańskie diakonów gdańskich.
Diecezja gdańska w latach 1945–1956 pozbawiona była biskupa, co utrudniało udzielanie święceń kapłańskich jej klerykom. Zaproszenie do odwiedzenia diecezji złożył prymasowi jej administrator apostolski ks. Andrzeja Wronka, następnie jej wikariusz kapitulny Jan Cymanowski. Prymas przybył do Gdańska w sobotę 7 VI 1952 o godz. 20.30; w Oliwie powitała go liczna grupa wiernych.

Po godz. 7 w niedzielę 8 VI 1952 w katedrze Trójcy Świętej udzielił święceń prezbiteratu czterem diakonom: Albinowi Lachowskiemu, Stefanowi Milewskiemu, Alfonsowi Sarrachowi i Romanowi Wexeyowi, oraz święceń diakonatu 11 subdiakonom. Podczas sumy, w związku z odpustem parafialnym Świętej Trójcy, o godz. 11 wygłosił kazanie. Po godz. 14 prymas udzielił sakramentu bierzmowania 860 wiernym z parafii katedralnej, a po godz. 17 wiernym w liczbie 2600 w kościele św. Mikołaja, gdzie pomagali mu biskup chełmiński Kazimierz Józef Kowalski i ks. Jan Cymanowski. W klasztorze dominikanów spotkał się z kapłanami pracującymi w diecezji gdańskiej.

W poniedziałek 9 VI 1952 prymas odwiedził gdańskie kościoły: św. Mikołaja, Kaplicę Królewską na Głównym Mieście, św. Trójcy na Starym Przedmieściu, św. Ignacego w Starych Szkotach, św. Wojciecha w Świętym Wojciechu i odbudowywany Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP). Następnie – z krótkim przystankiem w Tczewie (diecezja chełmińska) – wyjechał na Żuławy, gdzie odwiedził parafie w Mątowach Wielkich (udzielił tam również sakramentu bierzmowania) i Nowym Stawie (wybierzmował 385 osób). O godz. 18.30 powrócił do Gdańska. W przepełnionym kościele Najświętszego Serca Jezusowego we Wrzeszczu, w towarzystwie ks. Jana Cymanowskiego, udzielił bierzmowania 530 wiernym, a na plebanii spotkał się z kapłanami gdańskimi. We wtorek 10 VI 1952 rano zwiedził katedrę oliwską, (wysłuchał w niej koncertu organowego), klasztor pocysterski i otoczenie. Następnie przyjął 10-osobową delegację studentów wszystkich gdańskich uczelni z duszpasterzem akademickim Janem Mokrzyckim oraz delegację parafian oliwskich, po czym odwiedził pobliski dom zakonny sióstr elżbietanek. O godz. 17.30 wziął udział w nabożeństwie w kościele NMP Wniebowziętej Gwiazdy Morza w Sopocie, w trakcie której udzielił bierzmowania 1200 osobom, po czym spotkał się z sopockim duchowieństwem.

W środę 11 VI 1952 o godz. 8.15 odjechał w stronę Warszawy, żegnany przez ks. Jana Cymanowskiego, który towarzyszył mu do Pszczółek.

2./ 4–5 I 1958, poświęcenie gmachu wyższego seminarium duchownego.
W październiku 1957 biskup bp. Edmund Nowicki erygował Biskupie Seminarium Duchowne ( Gdańskie Seminarium Duchowne) w Gdańsku-Oliwie. Ponieważ nie udało mu się pozyskać żadnego gmachu, zostało ono ulokowane w dotychczasowych pomieszczeniach kurii biskupiej, a ją samą tymczasowo przeniesiono do budynku domu zakonnego sióstr elżbietanek. Do poświęcenia nowej uczelni biskup zaprosił prymasa Stefana Wyszyńskiego. Przybył on do Gdańska z Gniezna w towarzystwie swojego kapelana ks. Władysława Padacza w sobotę 4 I 1958 o godz. 12.45, wcześniej zatrzymał się też Tczew. Na granicy diecezji został przywitany przez gdańskiego ordynariusza z delegacją, a na trasie do Oliwy witali go licznie zgromadzeni na trasie przejazdu wierni. Po dotarciu na miejsce i spożyciu obiadu prymas poświęcił pomieszczenia seminaryjne o godz. 14.30, po czym w auli seminaryjnej spotkał się z duchowieństwem i klerykami, wygłaszając dłuższą przemowę. O godz. 19.30 wziął udział w nabożeństwie w katedrze oliwskiej, gdzie również wygłosił przemówienie, a o godz. 21 spotkał się z ok. 100-osobową delegacją młodzieży akademickiej i jej duszpasterzem ks. Janem Mokrzyckim.

W niedzielę 5 I 1958 o godz. 8 prymas celebrował mszę i wygłosił homilię dla młodzieży w kościele NMP Wniebowziętej Gwiazdy Morza w Sopocie, następnie o godz. 10 uczestniczył we mszy celebrowanej przez biskupa Edmunda Nowickiego, w asyście liturgicznej gdańskich alumnów, w przepełnionym kościele NMP w Gdańsku i wygłosił homilię. Mowę powitalną wygłosił proboszcz parafii ks. Franciszek Solarz. Po zakończeniu uroczystości prymas powrócił do Oliwy, skąd o godz. 14 odjechał w kierunku Warszawy, po drodze zatrzymali go jeszcze wierni w Świętym Wojciechu.

3./ 17–19 I 1959, konsekracja biskupa Lecha Kaczmarka.
Na prośbę biskupa Edmunda Nowickiego bullą z 16 XI 1958 papież Jan XXIII nominował pierwszego w historii w diecezji gdańskiej biskupa pomocniczego (sufragana) w osobie ks. Lecha Kaczmarka. Nominacja została ogłoszona przez prymasa Stefana Wyszyńskiego 9 I 1959, a przez biskupa Edmunda Nowickiego 11 I 1959. Na prośbę nominata jego konsekratorem został prymas.

Kardynał przybył z Warszawy do Gdańska 17 I 1959 o godz. 18.40, ze względu na pogodę koleją. W niedzielę 18 I 1959 uroczystość w kościele NMP rozpoczęła się o godz. 9.10 od powitania kardynała przez rektora świątyni ks. Józefa Zator-Przytockiego. Na uroczystość przybyło wielu gości, w tym liczna reprezentacja archidiecezji poznańskiej, z której pochodził nominat. Konsekratorem był kardynał Stefan Wyszyński, współkonsekratorami arcybiskup poznański Antoni Baraniak i biskup Edmund Nowicki, ponadto obecni byli biskupi sufragani gnieźnieński Lucjan Bernacki i chełmiński Bernard Czapliński. Na zakończenie mszy prymas wygłosił kazanie z ambony.

Po nabożeństwie hierarchowie i inni goście udali się do Oliwy, gdzie zjedli obiad w refektarzu seminaryjnym. O godz. 16 prymas wygłosił przemówienie dla duchowieństwa w auli seminaryjnej, później dla sióstr zakonnych. Następnie udał się do Wrzeszcza, gdzie o godz. 20 spotkał się z młodzieżą w przepełnionym kościele akademickim Najświętszego Serca Jezusowego.

W poniedziałek rano 19 I 1959 prymas odprawił mszę w kaplicy seminaryjnej i przemówił do alumnów. Po śniadaniu wyjechał autem arcybiskupa Lucjana Baraniaka w kierunku Gniezna.

*/ 10 VI 1959
10 VI 1959 prymas przejeżdżał przez Trójmiasto, w tym Gdańsk, w drodze z Gniezna do Dębek (diecezja chełmińska), gdzie odwiedził letnisko kleryków gnieźnieńskiego seminarium; po drodze zwiedził też klasztor benedyktynek w Żarnowcu (diecezja chełmińska). Brak informacji, czy zatrzymywał się w Gdańsku.

4./ 22–24 X 1960, zakończenie peregrynacji obrazu Matki Bożej Częstochowskiej.
W ramach przygotowań do obchodów Milenium Chrztu Polski i Wielkiej Nowenny autorskiego programu duszpasterskiego prymasa Stefana Wyszyńskiego, od maja 1957 przeprowadzana była peregrynacja kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, który miał dotrzeć do każdej parafii w kraju. Pierwszymi diecezjami, w których to zrealizowano były warszawska, siedlecka, administracja apostolska z siedzibą w Białymstoku, diecezje łomżyńska, warmińska; w gdańskiej odbyła się 18 VIII – 23 X 1960. Zwyczajem było, że w uroczystym przekazaniu obrazu z diecezji do diecezji uczestniczył prymas.

Kardynał przybył do Oliwy z Warszawy 22 X 1960 o godz. 17 w towarzystwie pracownika Sekretariatu Prymasa Polski ks. Franciszka Borowca. Uroczystości pożegnalne obrazu rozpoczęły się o godz. 18.00 w sobotę 22 X 1960 w kościele NMP, gdzie całą noc odprawiano przy nim msze i modlitwy.

W niedzielę 23 X 1960 o godz. 10 u bram kościoła NMP powitano dostojnych gości, wśród których obok prymasa i obu gdańskich biskupów Edmunda Nowickiego i Lecha Kaczmarka, byli biskupi ordynariusze częstochowski Zdzisław Goliński, chełmiński Kazimierz Józef Kowalski, warmiński Tomasz Wilczyński oraz sufragan chełmiński Bernard Czapliński. Po występie chóru im. Feliksa Nowowiejskiego przemówili biskupi Edmund Nowicki i Józef Kowalski, sumę celebrował biskup Zdzisław Goliński, prymas wygłosił kazanie. Po mszy poświęcił parafialną kopię obrazu, wykonaną przez malarza Witolda Minkiewicza (1899 Wilno – 1991 Gdańsk). Następnie obraz nawiedzenia został przeniesiony do samochodu, po czym w towarzystwie tłumów wiernych udał się do Gdyni (diecezja chełmińska). Prymas z biskupami i gośćmi udał się do Oliwy, gdzie krótko przemówił podczas uroczystszego obiadu w referatu seminarium; o godz. 15.30 spotkał się z gdańskim duchowieństwem, a o godz. 17 w towarzystwie gdańskich biskupów i pracowników kurii odbył spacer po molo w Sopocie.

O godz. 9 w poniedziałek 24 X 1960 wyjechał do Gniezna, odwiedzając po drodze katedrę w Kwidzynie.

5./11–13 IV 1964, ustanowienie biskupa Edmunda Nowickiego biskupem diecezjalnym gdańskim.
Dwa dni po śmierci drugiego biskupa gdańskiego Carla Marii Spletta, 7 III 1964 papież Paweł VI mianował dotychczasowego koadiutora biskupa Edmunda Nowickiego trzecim rezydencjalnym biskupem gdańskim, kończąc tym samym stan tymczasowości w diecezji gdańskiej. 11 III 1964 prymas Stefan Wyszyński oficjalnie zawiadomił o tej decyzji biskupa Nowickiego, a miesiąc później przybył do Gdańska, by wziąć udział w uroczystym ingresie.

W sobotę 11 IV 1964 o godz. 15 prymas w towarzystwie ks. Władysława Padacza przyjechał do Kolnika na granicy diecezji gdańskiej, gdzie został powitany przez obu gdańskich biskupów, wikariusza generalnego ks. Bernarda Polzina i grupę księży. W drodze do Gdańska wstąpił do kościoła w Pruszczu Gdańskim, gdzie wygłosił krótkie przemówienie. Po przybyciu do Oliwy zwiedził świeżo odbudowany gmach dawnej szafarni, w której ulokowano kurię biskupią, spotkał się z jej pracownikami i z balkonu wygłosił przemówienie do osób zebranych pod katedrą. Po kolacji, o godz. 19.30 wziął udział w spotkaniu z młodzieżą akademicką w kościele Najświętszego Serca Jezusowego we Wrzeszczu.

W niedzielę 12 IV 1964 o godz. 9 odprawił mszę dla dzieci i młodzieży w kościele NMP Wniebowziętej Gwiazdy Morza w Sopocie, podczas której wygłosił kazanie „do młodej Polski rosnącej na gdańskim Wybrzeżu”. O godz. 11 uczestniczył w uroczystej mszy pontyfikalnej w gdańskim kościele NMP, celebrowanej przez biskupa Edmunda Nowickiego, w czasie której wygłosił kazanie „Fidelissima urbs” („Miasto najwierniejsze”). Po mszy prymas wziął udział w uroczystym obiedzie w seminarium w Oliwie, w czasie którego wygłosił przemówienie poświęcone technicyzmowi. O godz. 17 w kaplicy seminaryjnej spotkał się z ok. 200 siostrami zakonnymi, o godz. 18 z duchowieństwem diecezjalnym i zakonnym.

W poniedziałek 13 IV 1964 o godz. 6.30 odprawił mszę recytowaną w kaplicy seminaryjnej, następnie przemówił do kleryków i zjadł z nimi śniadanie, po czym o godz. 9 odjechał do Warszawy.

6./ 28–29 V 1966, obchody Milenium Chrztu Polski.
Centralne uroczystości milenijne w Polsce rozpoczęły się w Gnieźnie (9–16 IV 1966) i Poznaniu (16–17 IV 1966), następne przystanki na Szlaku Tysiąclecia, którym podążali polscy biskupi pod przewodem prymasa Stefana Wyszyńskiego, objęły Jasną Górę (2–3 V 1966), Kraków (7–8 V 1966), Piekary Śląskie (21–22 V 1966) i Gdańsk (28–29 V 1966), który był pierwszym miastem leżącym na Ziemiach Odzyskanych.

Gdańskie obchody poprzedziła rozpoczęta w środę wieczór 25 V 1966 ponowna peregrynacja kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej po niektórych parafiach dekanatów Nowy Staw, Nowy Dwór Gdański, Pruszcz Gdański i obu gdańskich. Przejazd samochodu-kaplicy z Pruszcza do Oliwy w sobotę 28 V 1966 zbiegł się z przejazdem samochodu prymasa i był utrudniony z powodu oczekujących na trasie tłumów wiernych. O godz. 19 auta przybyły do katedry oliwskiej, która również była oblężona przez wiernych i z tego powodu prymasowi nie udało się przemówić do tłumów. O godz. 20 przyjechał do kościoła Najświętszego Serca Jezusowego we Wrzeszczu, gdzie m.in. z arcybiskupem krakowskim Karolem Wojtyłą wziął udział w milenijnym nabożeństwie dla młodzieży akademickiej, w czasie którego wygłosił obszerne kazanie i poświęcił wielki różaniec z bursztynów przeznaczony jako wotum dla Jasnej Góry.

W niedzielę, święto Zesłania Ducha Świętego, 29 V 1966 o godz. 8 prymas odprawił mszę w katedrze oliwskiej i wygłosił krótkie przemówienie dla alumnów, po czym wyjechał do kościoła NMP, w środku i na zewnątrz której zgromadziło się kilkadziesiąt tysięcy osób. Uroczystości rozpoczęły się o godz. 10.30 barwną i liczną procesją spod Kaplicy Królewskiej do bazyliki. Przemówienie powitalne wygłosił biskup Edmund Nowicki, który koncelebrował mszę wraz z biskupami ordynariuszami częstochowskim Stefanem Barełą, warmińskim Józefem Drzazgą, łódzkim Michałem Klepaczem, opolskim Franciszkiem Jopem, gorzowskim Wilhelmem Plutą, siedleckim Ignacym Świrskim oraz sufraganami poznańskim Franciszkiem Jedwabskim i przemyskim Bolesławem Taborskim. Równolegle dla wiernych pozostających na zewnątrz świątyni z dachu częściowo odbudowanej plebanii mszę celebrował biskup sufragan gorzowski Ignacy Jeż. Krótkie kazanie wygłosił prymas Wyszyński i było ono wielokrotnie przerywane oklaskami. Po nabożeństwie wraz z biskupami udał się na taras, skąd przemówił do wiernych i udzielił im błogosławieństwa. O godz. 14.30 odjechał w kierunku Bydgoszczy (gdzie miał wziąć udział w kolejnych uroczystościach milenijnych), rezygnując z wystawnego obiadu w gmachu seminarium w Oliwie.

W trakcie tej wizyty doszło do manifestacyjnego zniszczenia i spalenia plansz propagandowych ustawionych przez władze, skierowanych swą treścią wobec Kościoła i biskupów. Do pierwszego zdarzenia doszło w Oliwie wieczorem 28 V 1966, gdy młodzi ludzie wracający z powitania prymasa pod katedrą uszkodzili takie instalacje ustawione przy pętli tramwajowej, do drugiego – w niedzielę 29 V 1966, gdy ludzie udający się w kierunku Dworca Gdańsk Główny zerwali i spalili plansze ustawione na ówczesnym placu Maksyma Gorkiego. Doszło do interwencji Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej (ZOMO) i licznych aresztowań, a później wyroków skazujących. W opinii przedstawicieli władz ludzi podburzyły niektóre wypowiedzi kardynała Wyszyńskiego.

7./14–15 III 1971, pogrzeb biskupa Edmunda Nowickiego.
10 III 1971 zmarł w Warszawie biskup Edmund Nowicki. Dwa dni wcześniej w klinice kardiologicznej przy ul. W. Oczki odwiedził go prymas Stefan Wyszyński. Rządcą diecezji w randze wikariusza kapitulnego został wybrany biskup Lech Kaczmarek, który poprosił prymasa o wygłoszenie homilii w czasie uroczystości pogrzebowych.

Prymas przybył do Oliwy w niedzielę 14 III 1971 o godz. 12, w towarzystwie swojego kapelana i sekretarza ks. Józefa Glempa oraz biskupa sufragana gnieźnieńskiego Jana Czerniaka. O godz. 15 rozpoczęła się uroczystość pogrzebowa w kościele NMP. Oprócz prymasa i biskupa Kaczmarka wzięło w niej udział 28 biskupów, przedstawiciele władz uczelni katolickich i zakonów, ponadto dziesiątki tysięcy ludzi. Mszę koncelebrował pierwszy powojenny rządca diecezji gdańskiej, biskup sufragan wrocławski Andrzej Wronka z biskupami Kazimierzem Józefem Kowalskim, Józefem Drzazgą, Wilhelmem Plutą i Franciszkiem Jedwabskim. Kazanie wygłosił prymas, liturgię prowadził ks. Tadeusz Gocłowski; władze państwowe reprezentował kierownik Wydziału do Spraw Wyznań (WdSW) Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku Jan Szewczyk; w utrzymaniu porządku pomagali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej (MO). Po zakończeniu nabożeństwa kondukt pogrzebowy udał się do Oliwy. Trumnę z ciałem złożono w krypcie biskupów gdańskich w katedrze oliwskiej, a ceremonii ostatniego pożegnania przewodniczył prymas.

W poniedziałek 15 III 1971 o godz. 7 prymas odprawił mszę w kaplicy seminaryjnej i wygłosił kazanie dla alumnów. Przed odjazdem do Gniezna, o godz. 9 odwiedził odbudowywany kościół św. Brygidy na Stary Mieście; w odgruzowanej i udostępnionej już do celów sakralnych zakrystii spotkał się z ks. Henrykiem Jankowskim i grupą parafian. Do granicy diecezji prymasowi towarzyszyli biskup Lech Kaczmarek i ks. Bernard Polzin.

8./ 12–13 VI 1972, konsekracja biskupa Józefa Kazimierza Kluza.
6 XII 1971 biskup Lech Kaczmarek został czwartym biskupem rezydencjalnym gdańskim. Jako kandydata na opróżnione stanowisko biskupa pomocniczego zaproponował ks. Kazimierza Kluza , który 12 V 1972 został nominowany przez papieża Pawła VI, co ogłoszono w diecezji 15 V 1972. Uroczystość przyjęcia sakry biskupiej z rąk kardynała Stefana Wyszyńskiego wyznaczono na 12 VI 1972.

Prymas przyjechał do Oliwy z Bydgoszczy w poniedziałek 12 VI 1972 o godz. 17, w towarzystwie ks. Józefa Glempa. Uroczystość w kościele NMP rozpoczęła się o godz. 19. Głównym konsekratorem biskupa nominata był kardynał Stefan Wyszyński, a współkonsekratorami biskupi Lech Kaczmarek i Andrzej Wronka, ceremonię prowadził rektor seminarium duchownego ks. Tadeusz Gocłowski. W uroczystości udział wzięli biskupi diecezjalny tarnowski Jerzy Ablewicz i pomocniczy chełmiński Bernard Czapliński. Świątynię i jej otoczenie wypełniły tłumy wiernych. Po uroczystości jej główni uczestnicy i goście wzięli udział w kolacji w refektarzu seminaryjnym w Oliwie.

We wtorek 13 VI 1972 o godz. 6.30 prymas wyjechał z Oliwy do Gniezna, odprowadzony przez obu gdańskich biskupów do granic diecezji.

9./ 14 X 1973, jubileusz 600-lecia śmierci św. Brygidy i poświęcenie kamienia węgielnego pod nowy gmach seminarium.
W lutym 1970, po wieloletnich staraniach, władze państwowe przekazały kurii biskupiej ruiny kościoła św. Brygidy ze zgodą na jej odbudowę. Zajął się nią mianowany najpierw duszpasterzem przy tej świątyni, a 1 VIII 1971 administratorem reaktywowanej parafii ks. Henryk Jankowski. Środki finansowe na odbudowę pochodziły także od prymasa Stefana Wyszyńskiego. Z tego powodu ks. Henryk Jankowski zaprosił kardynała na uroczystość związaną z 600. rocznicą śmierci patronki kościoła (23 VII 1373).

Prymas przyjechał do diecezji gdańskiej przed południem 14 X 1973, na jej granicy został powitany przez biskupa Lecha Kaczmarka i pracowników kurii biskupiej. O godz. 11 przybył do wypełnionego wiernymi kościoła św. Brygidy. Mszę koncelebrowali biskupi Kaczmarek, Bernard Czapliński, Ignacy Jeż, Franciszek Jedwabski i Kazimierz Kluz; kazanie wygłosił kardynał Wyszyński. Po nabożeństwie goście pojechali na obiad w seminarium w Oliwie, w którym wzięli udział duchowni, alumni i ich rodzice, po czym udali się na plac budowy nowego gmachu seminarium (dobudowa skrzydła). Po przemówieniu biskupa Kaczmarka prymas poświęcił kamień węgielny wyjęty z podziemi katedry gnieźnieńskiej, wkomponowany w miedzianą tablicę pamiątkową. O godz. 15 odjechał w kierunku Gniezna, odprowadzony do granic diecezji.

10./ 12–14 IV 1975, jubileusz 50-lecia diecezji gdańskiej.
Diecezja gdańska została erygowana bullą papieża Piusa XI z 30 XII 1925. Jubileusz jej 50-lecia obchodzono w roku 1975, a główne uroczystości zaplanowano na 13 IV 1975 z udziałem prymasa Stefana Wyszyńskiego. Prymas przyjechał do diecezji gdańskiej z Bydgoszczy 12 IV 1975, w towarzystwie swojego sekretarza, ks. Józefa Glempa. O godz. 17 został powitany na granicy diecezji przez biskupa Lecha Kaczmarka, przedstawicieli duchowieństwa i wiernych.

W niedzielę 13 IV 1975 o godz. 9 prymas odprawił mszę w katedrze oliwskiej, podczas której wygłosił jubileuszowe kazanie. O godz. 12 w kościele NMP odbyła się centralna uroczystość, z udziałem kilkunastu polskich biskupów i tłumów wiernych. Mszę koncelebrowało 12 kapłanów gdańskich pod przewodem arcybiskupa poznańskiego Antoniego Baraniaka. Kazanie wygłosił kardynał Stefan Wyszyński. Po uroczystości prymas pojechał na Przymorze, gdzie obejrzał powstające osiedle i budowany kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Różańca Świętego. O godz. 15 dostojni goście spotkali się w refektarzu seminaryjnym na obiedzie z udziałem świeckich. Wieczorem w katedrze oliwskiej odbyło się jubileuszowe sympozjum z udziałem prymasa i biskupów oraz oprawą muzyczną w postaci koncertu organowego w wykonaniu prof. Leona Batora i występu chóru chłopięco-męskiego pod dyrekcją Jana Łukaszewskiego. Referaty wygłosili doc. dr Stanisław Mielczarski z Instytutu Historii Uniwersytetu Gdańskiego, ks. dr Alojzy Rotta i ks. Stanisław Bogdanowicz; na koniec przemówił prymas.

Rankiem w poniedziałek 14 IV 1975 prymas odprawił mszę w kaplicy seminaryjnej i przemówił do alumnów oraz zjadł z nimi śniadanie. Po godz. 9 odwiedził kościół św. Brygidy, gdzie obejrzał powstające wyposażenie świątyni, po czym odjechał do Gniezna.

11./ 16–17 IV 1978, poświęcenie nowego gmachu seminarium duchownego.
Budowa nowego gmachu (skrzydła) Biskupiego Seminarium Duchownego w Oliwie trwała w latach 1973–1978. Na jego poświęcenie został zaproszony prymas Stefan Wyszyński, który przyjechał do Gdańska z Bydgoszczy w niedzielę 16 IV 1978 przed południem, w towarzystwie ks. Józefa Glempa i członkini Instytutu Prymasowskiego dr n. med. Marii Wójtowicz. Na granicy diecezji nastąpiło tradycyjne powitanie przez biskupa Lecha Kaczmarka. Pod katedrą oliwską o godz. 11.15 na prymasa czekały tłumy wiernych. Mszę celebrował biskup gdański, kazanie wygłosił prymas. Po nabożeństwie wszyscy udali się w procesji do nowego gmachu seminarium, gdzie kardynał poświęcił posąg Chrystusa i pomieszczenia seminarium, następnie wzięli udział w obiedzie w nowym refektarzu seminaryjnym z udziałem inteligencji. Tego samego dnia o godz. 18 prymas udał się na Przymorze, gdzie w kościele NMP Królowej Różańca św. spotkał się z parafianami i przedstawicielami wszystkich ośrodków diecezjalnego duszpasterstwa akademickiego. Mszę celebrował ks. Bernard Polzin, kazanie wygłosił kardynał Wyszyński. Prymas poświęcił też świeżo wykonany sztandar Duszpasterstwa Akademickiego w Gdańsku.

W poniedziałek 17 IV 1978 o godz. 7.30 prymas odprawił mszę z kazaniem w kaplicy seminaryjnej dla alumnów. Po śniadaniu z alumnami i kadrą profesorską uczelni, w towarzystwie ks. Bernarda Polzina po godz. 9.30 zwiedził kościół św. Mikołaja i odwiedził kościół św. Brygidy (na plebanii zjadł obiad). O godz. 13.30 odjechał do Bydgoszczy. DG

Bibliografia:
Abryszeński Piotr, Gucewicz Daniel, Grudniowa kolęda. Kościół katolicki w Trójmieście wobec Grudnia ’70, Gdańsk–Warszawa 2020.
Bogdanowicz Stanisław, Miasto najwierniejsze. Prymas Tysiąclecia w Gdańsku, Warszawa 1997.
Gucewicz Daniel, Rok 1966 w Gdańsku. Milenium kontra Tysiąclecie, Gdańsk 2014.
Potykanowicz-Suda Lidia, Państwo a Kościół katolicki w województwie gdańskim w latach 1945–1970, Warszawa 2011.
Wyszyński Stefan, Miasto najwierniejsze. Prymas Tysiąclecia do mieszkańców Gdańska, red. Maria Okońska, Mirosława Plaskacz, Anna Rastawicka, Warszawa 1997.
Wyszyński Stefan, Zapisko Pro memoria z lat 1949–1981 (komputeropisy z zasobu Archiwum Archidiecezji w Warszawie; poszczególne roczniki wydane przez Instytut Pamięci Narodowej, Archidiecezję Warszawską, Archidiecezję Gnieźnieńską, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego od 2017).