BOBART ELERT von, burmistrz Gdańska

Aktualna wersja na dzień 17:51, 9 sty 2024

ELERT von BOBART (Bobbert; 8 VIII 1574 Brema – 20 III 1644 Gdańsk), burmistrz Gdańska. Syn Jacoba von Bobart, rajcy w Bremie (Bremen) i Wemel Essig (lub Esich), córki Elerta Essiga (Esicha), burmistrza miasta Bremy. Stryj Heinrich (ur. w 1551), młodszy brat ojca, również przeniósł się do Gdańska, a jego wnuk Arnold (25 XII 1636 Gdańsk – 13 XI 1685 Gdańsk), syn Arnolda i Aurelii Nieri (z rodziny włoskiej) był ławnikiem (od 1673) i rajcą (od 1684).

Rodzina von Bobartów wywodziła się według niektórych przekazów z Boppard nad Renem i legitymowała się szlachectwem, jednak w Bremie w XVI wieku uchodziła już za mocno zasiedziałą. Na jej przeniesienie się do Gdańska mogło wpłynąć przyjęcie przez Bremę w 1580 wyznania kalwińskiego jako panującego i definitywne odrzucenie luteranizmu. Pozostając prawowiernymi luteranami musieli rodzinne miasto opuścić. W 1595 otrzymał tzw. wielkie (kupieckie) obywatelstwo Gdańska. Wstępując jednocześnie w Gdańsku w korzystny związek małżeński, rozwinął na wielką skalę handlowe interesy, sięgające nie tylko Niderlandów, ale i Półwyspu Iberyjskiego. Od 1613 był ławnikiem, od 1619 był rajcą, w 1624 sędzią. U schyłku życia, w 1643, został drugim burmistrzem, w 1644 czwartym. Jako rajca w 1637 i 1640 był burgrabią królewskim w Gdańsku.

Do Ławy dokooptowano go w 1613, tuż po wydaniu przez króla polskiego Zygmunta III edyktu rezerwującego wyższe urzędy w mieście dla katolików (w teorii) i luteranów (w praktyce). Nominacja ta była zatem z jednej strony przejawem coraz bardziej wyraźnej dominacji luteranów nad kalwinistami, z drugiej zaś uznaniem dla znaczenia i majątku tego wywodzącego się z Bremy „hominis novi” w gdańskim środowisku.

Jako rajca w 1627, w toku wojny polsko-szwedzkiej o ujście Wisły, reprezentował Gdańsk na sejmie w Warszawie. Cieszył się zaufaniem króla polskiego Władysława IV, który dwukrotnie uczynił go burgrabią królewskim. Za pierwszej kadencji, w 1637 doszło do konfliktu pomiędzy monarchą a Gdańskiem, związanego z próbą narzucenia dodatkowego cła morskiego na handel gdański. W październiku tego roku, gdy spór sięgnął zenitu, działający w imieniu monarchy przełożony Komisji Okrętów Królewskich Gerard Doenhof próbował go skłonić do przejścia na służbę królewską, jednak odmówił, po czym lojalnie poinformował o tej próbie nacisku Radę Miejską. Odpowiadając za porządek w mieście informował władze miasta o wszystkich stratach wynikających z blokady portu przez królewskie okręty. Blokada ta została ostatecznie zdjęta w wyniku interwencji floty duńskiej w grudniu 1637 roku. Epizod z odmową współpracy królowi nie przeszkodził mu jednak w ponownym objęciu godności burgrabiego w trzy lata później, a z kolei wybór na burmistrza w 1643 był najwyższym rodzajem uznania ze strony miasta, któremu dochował wierności.

27 VI 1595 poślubił w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny Hedwigę (8 IV 1572 Gdańsk – 10 III 1611 Gdańsk), córkę rajcy (od 1577) Joachima Ehlera oraz Anny z Brandesów. Doczekał się jedenaściorga dzieci, troje z nich umarło w niemowlęctwie. Pierworodnym synem był Jacob (16 III 1596 –1652), kupiec, zarządca Kaplicy Maryjnej Bractwa Kapłańskiego w kościele NMP, ożeniony w 1621 z Barbarą Zierenberg, żegnany żałobnym wierszem Constantina Henninga. Młodszy Elert (18 XII 1598 – 1671) zmarł w stanie bezżennym. W 1605 Jacob i Elert jednocześnie uczyli się w Gimnazjum Akademickim, pozostającym jeszcze wówczas pod przemożnymi wpływami kalwinistów. Kolejny z synów, Johann (14 II 1609 – 1678) studiował w Magdeburgu, był kapitanem, majorem, wreszcie komendantem twierdzy Wisłoujście w okresie szwedzkiego „potopu” (od 1659). Trzy razy żonaty, pozostawił po sobie szesnaścioro dzieci (dziewięcioro zmarło w niemowlęctwie). Zmarł jako wojskowy emeryt. Czwarty z synów, Joachim (ur. 31 XII 1614) zmarł w wieku niespełna 18 lat, żaden zatem z męskich potomków burmistrza nie osiągnął godności patrycjuszowskich. Z córek trzy wyszły za mąż: Hedwig (4 XII 1599 – 1668, pochowana w kościele NMP) poślubiła najpierw Elerta Trupe w Bremie, w 1628 wdowca Michaela Tönigesa, kapitana twierdzy Wisłoujście, pełniącego tę funkcję także w okresie zatargu o cła w 1637. Adelgunde (7 XI 1603 – 1662) poślubiła w 1622 Georga Friedricha (zm. w 1662), Florentina (26 II 1605 – 1664) poślubiła w 1633 kupca Jakoba Hanemanna, była matką pięciorga dzieci. Wszystkich członków rodziny i ich powinowatych chrzczono i chowano w luterańskim kościele NMP.

W 1625 dzierżawił podgdański majątek Krzyżowniki, który był zarazem letnią rezydencją jego rodziny. Pochowany 25 III 1644 w kościele NMP, żegnało go co najmniej kilka wierszowanych epitafiów i elegii, w tym utwory autorstwa kantora kościoła NMP Georga Bernharda i konrektora szkoły św. Jana Georga Culmanna. SK