DOM DZIECKA (Dom Dziecka i Sierot)
| (Nie pokazano 40 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File: | + | [[File:Dom_Dziecka.jpg|thumb|Dom Dziecka (po lewej, z figurkami bawiących się dzieci) według tzw. planu sztokholmskiego z około 1600; poniżej [[KANAŁ RADUNI | kanał Raduni]], nad nim mosty (w ciągu obecnej ul. Garncarskiej i ul. Elżbietańskiej, po prawej [[MOST CHLEBOWY | Most Chlebowy]] ), [[RATUSZ STAREGO MIASTA| Ratuszu Starego Miasta]] i fragment ul. Korzennej, w lewo, za skrzyżowaniem ul. Bielańskiej i ul. Podbielańskiej, [[KOŚCIÓŁ ŚW. JÓZEFA (Stare Miasto) | kościół św. Józefa]], [[KOŚCIÓŁ ŚW. ELŻBIETY | kościół św. Elżbiety]] i fragment wału otaczający miasto]] |
| − | [[File: | + | [[File:Dom_Dziecka_św._Elżbiety.jpg|thumb| [[CURICKE REINHOLD, historyk, sekretarz Rady Miejskiej, były patron ulicy | Reinhold Curicke]], Dom Dziecka i Sierot przy kościele św. Elżbiety, 1687, widoczna furta z polskim orłem]] |
| − | '''DOM DZIECKA''' (Kinderhaus), Dom Dziecka i Sierot (Kinder- und Waisenhaus), sierociniec, wydzielony w | + | [[File:Kościół św. Józefa, widok z bastionu św. Elżbiety, około 1870.JPG|thumb|Dom Dziecka (z lewej) przy bastionie św. Elżbiety, około 1865, po prawej Kanał Raduni i [[DOM OPATÓW PELPLIŃSKICH | Dom Opatów Pelplińskich]]]] |
| + | [[File: 1_Dziecka_Dom.jpg |thumb| Portal Domu Dziecka przed demontażem w 1916]] | ||
| + | [[File: 2_Dziecka_Dom.jpg |thumb| Portal Domu Dziecka <br/> i pozostała kamieniarka wmontowana w nowy budynek, stan z 1917]] | ||
| + | [[File:3_Dom_Dziecka_(Dom_Dziecka_i_Sierot).jpg|thumb|Dom Dziecka w [[DWÓR III „DWÓR SCHOPENHAUERA”| Dworze III na Polankach]], fot. [[KUHN RUDOLF THEODOR ROBERT, fotografik | Rudolf Theodor Kuhn]], opublikowano pod nazwiskiem [[BALLERSTÄDT RICHARD ADALBERT, fotograf| Richarda Adalberta Ballerstaedta]], między 1860 a 1877]] | ||
| + | [[File:4_Dom_Dziecka_(Dom_Dziecka_i_Sierot).jpg|thumb|Wychowankowie i opiekunowie z Domu Dziecka w [[DWÓR III „DWÓR SCHOPENHAUERA”| Dworze III na Polankach]], fot. [[KUHN RUDOLF THEODOR ROBERT, fotografik | Rudolf Theodor Kuhn]], opublikowano pod nazwiskiem [[BALLERSTÄDT RICHARD ADALBERT, fotograf| Richarda Adalberta Ballerstaedta]] (stojącego w ostatnim rzędzie w wysokim cylindrze), 1868]] | ||
| + | |||
| + | '''DOM DZIECKA''' (Kinderhaus), Dom Dziecka i Sierot (Kinder- und Waisenhaus), sierociniec, wydzielony w 1541 ze [[SZPITAL ŚW. ELŻBIETY | szpitala św. Elżbiety]], w odrębnym budynku przy Töpfergasse 1 (ul. Garncarska). Od 1549 z samodzielnym zarządem trzech prowizorów, podlegającym im zarządcą, zwierzchnikiem zarządczyni sprawującej nadzór nad mamkami. Mamka opiekowała się dwojgiem dzieci.<br/><br/> | ||
| + | Od 1599 opiekę medyczną nad dziećmi sprawował cyrulik, od XVII wieku także lekarz i chirurg. Zatrudniano nauczyciela (nauka czytania, pisania, liczenia oraz katechizmu) oraz kobiety uczące dziewczęta prząść, szyć i dziergać. Wychowanków utrzymywano do osiągnięcia 14 roku życia; starano się zapewnić im miejsca pracy w rzemiośle (chłopcy) i na służbie w domach mieszczan (dziewczęta). W 1541 przebywało w nim 40 dzieci, w 1599 istniały izby dla 36, 33 i 22 dzieci, osobna dla 11 niemowląt z mamkami, w latach 1720–1729 przebywało 309 dzieci (śmiertelność 62,1%), w tym 103 dzieci ślubnych, 206 nieślubnych, 37 podrzutków. <br/><br/> | ||
| + | W 1547 budynek spłonął. Odbudowany dzięki fundacji [[CONNERT HANS, rajca, mecenas sztuki | Hansa Connerta]] w latach 1548–1549, najpewniej jako pierwszy w Gdańsku zbudowany w stylu renesansowym. Dzięki staraniom Hansa Connerta w 1552 przywilej króla polskiego Zygmunta II Augusta zrównał w prawach dzieci z domu dziecka z dziećmi poczętymi legalnie (przywileje odnawiali królowie: Zygmunt III Waza, Władysław IV, Jan Kazimierz, Jan III Sobieski, August II i August III). W 1633 mieszczanie Johann Kratzer i Martin von Hamburg, w miejsce drewnianego płotu, ufundowali nowe, murowane ogrodzenie biegnące od kościoła św. Elżbiety do [[KANAŁ RADUNI | kanału Raduni]], wzdłużnie do obwarowań przy obecnej ul. Wały Jagiellońskie, z ozdobioną polskim orłem furtą przy Töpfergasse 1 (ul. Garncarska) i specjalnym dzwonkiem dla osób podrzucających niemowlę. Gmach odnawiano w latach 1709–1713, rozbudowany w 1746 składał się z dwóch budynków połączonych dwukondygnacyjnym łącznikiem, pod którym przepływało odgałęzienie kanału Raduni (w którym w miesiącach letnich urządzano kąpielisko). Funkcjonował w nim szkoła z preceptorem, któremu zapewniano darmowe mieszkanie, uczącym czytania, pisania i rachunków, [[LUTERANIE | Ministerium Duchowne]] delegowało jednego ze swoich kandydatów do nauki religii.<br/><br/> | ||
| + | W początku XIX wieku przemianowany na Dom Dziecka i Sierot (Kinder- und Waisenhaus). Od lat 20. XIX wieku przeznaczony dla dzieci powyżej szóstego roku życia (zgodnie z zasadą, że dzieci do sześciu lat powinny być oddawane do rodzin zastępczych, które pozostawały pod opieką domu), dzieci młodsze przyjmowano wyjątkowo i tylko za wkupne, wynoszące np. w 1903 za dziecko w pierwszym roku życia – 450 marek, w piątym – 1500 marek. W 1824 przebywało w nim 163 dzieci, 1828 – 108, 1880 – 147, 1903 – 147. W 1835 posiadał osiem sal dla dzieci, dwie sale dla chorych (na 12 i 16 łóżek), izbę do nauki szycia, dwie sale lekcyjne, z czego jedna służyła za jadalnię. Chłopcy nosili mundurki niebieskie, dziewczęta czerwone.<br/><br/> | ||
| + | W czerwcu 1867 posesję zakupiło miasto, 70 dzieci przeniesiono do nowego domu, otwartego 16 III 1868 w dawnej posiadłości Schopenhauerów przy Pelonker Straße 123 (ul. Polanki; [[DWÓR III „DWÓR SCHOPENHAUERA” | Dwór III]], [[DWORY OLIWSKIE | dwory oliwskie]]); w zakupionych sąsiednich budynkach urządzono warsztaty rzemiosła dla wychowanków. W 1897 przebywało w nim 147 dzieci (81 chłopców i 66 dziewcząt), w 1924 – 136 (72 chłopców i 64 dziewczęta). Przy zakładzie działała szkoła o charakterze podstawowym. {{author: ASZ}} <br/><br/> | ||
| + | Dawny budynek szpitala św. Elżbiety otrzymał [[MIEJSKI ZAKŁAD OPIEKI SPOŁECZNEJ | Miejski Zakład Opieki Społecznej]], po wykupieniu terenu przez Zachodniopruskie Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia został rozebrany w 1916, w jego miejscu wybudowano | ||
| + | [[BUDYNEK ZACHODNIOPRUSKIEGO TOWARZYSTWA UBEZPIECZEŃ OD OGNIA | budynek Towarzystwa]] (z obecnym adresem ul. Wały Jagiellońskie 36/38), będący w latach 1950–1989 siedzibą [[POLSKA ZJEDNOCZONA PARTIA ROBOTNICZA. KOMITET WOJEWÓDZKI | Komitetu Wojewódzkiego PZPR]], następnie Prokuratury Okręgowej. W 1916, podczas rozbiórki dawnej zabudowy Domu Dziecka, jego wystrój kamienny (między innymi rzeźbę portretową Hansa Connerta, portal) wmontowano w budynek na zapleczu budowanego gmachu Towarzystwa, dzięki czemu zachował się do dziś. {{author: BŚ}} <br /><br /> | ||
{| class="tableGda" | {| class="tableGda" | ||
|- | |- | ||
| − | |+ | + | |+ Prowizorzy Domu Dziecka i Sierot |
|- | |- | ||
! Notowany w roku | ! Notowany w roku | ||
| Linia 13: | Linia 25: | ||
| 1839 | | 1839 | ||
| kupiec | | kupiec | ||
| − | | | + | | [[PANNENBERG CARL FERDINAND, aptekarz, radny | Carl Ferdinand Pannenberg]] |
|- | |- | ||
| 1869, 1892, 1897 | | 1869, 1892, 1897 | ||
| kupiec | | kupiec | ||
| − | | | + | | [[PETSCHOW OTTO ROBERT HERMANN, radny, były patron gdańskiej ulicy | Otto Robert Petschow]] |
|- | |- | ||
| 1874, 1884 | | 1874, 1884 | ||
| kupiec | | kupiec | ||
| − | | | + | | [[MIX LUDWIG GEORG, kupiec, radny | Ludwig Georg Mix]] |
|- | |- | ||
| 1908, 1914 | | 1908, 1914 | ||
| kupiec | | kupiec | ||
| − | | Johann Heinrich Brandt | + | | [[BRANDT JOHANN HEINRICH, kupiec | Johann Heinrich Brandt]] |
|- | |- | ||
| 1921 | | 1921 | ||
| armator | | armator | ||
| − | | | + | | [[SIEG FRIEDRICH WALDEMAR, przedsiębiorca, radny | Friedrich Waldemar Sieg]] (1858–1939) |
|- | |- | ||
| 1928, 1935 | | 1928, 1935 | ||
| kupiec | | kupiec | ||
| − | | Johann August Richard Ernst | + | | [[ERNST JOHANN AUGUST RICHARD, kupiec, radny | Johann August Richard Ernst]] |
|- | |- | ||
| class="authorEgTab" | {{author:MrGl}} | | class="authorEgTab" | {{author:MrGl}} | ||
| − | |} [[Category: Encyklopedia]] | + | |} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Życie miasta]] |
Aktualna wersja na dzień 08:38, 28 lip 2024
i pozostała kamieniarka wmontowana w nowy budynek, stan z 1917
.jpg)
.jpg)
DOM DZIECKA (Kinderhaus), Dom Dziecka i Sierot (Kinder- und Waisenhaus), sierociniec, wydzielony w 1541 ze szpitala św. Elżbiety, w odrębnym budynku przy Töpfergasse 1 (ul. Garncarska). Od 1549 z samodzielnym zarządem trzech prowizorów, podlegającym im zarządcą, zwierzchnikiem zarządczyni sprawującej nadzór nad mamkami. Mamka opiekowała się dwojgiem dzieci.
Od 1599 opiekę medyczną nad dziećmi sprawował cyrulik, od XVII wieku także lekarz i chirurg. Zatrudniano nauczyciela (nauka czytania, pisania, liczenia oraz katechizmu) oraz kobiety uczące dziewczęta prząść, szyć i dziergać. Wychowanków utrzymywano do osiągnięcia 14 roku życia; starano się zapewnić im miejsca pracy w rzemiośle (chłopcy) i na służbie w domach mieszczan (dziewczęta). W 1541 przebywało w nim 40 dzieci, w 1599 istniały izby dla 36, 33 i 22 dzieci, osobna dla 11 niemowląt z mamkami, w latach 1720–1729 przebywało 309 dzieci (śmiertelność 62,1%), w tym 103 dzieci ślubnych, 206 nieślubnych, 37 podrzutków.
W 1547 budynek spłonął. Odbudowany dzięki fundacji Hansa Connerta w latach 1548–1549, najpewniej jako pierwszy w Gdańsku zbudowany w stylu renesansowym. Dzięki staraniom Hansa Connerta w 1552 przywilej króla polskiego Zygmunta II Augusta zrównał w prawach dzieci z domu dziecka z dziećmi poczętymi legalnie (przywileje odnawiali królowie: Zygmunt III Waza, Władysław IV, Jan Kazimierz, Jan III Sobieski, August II i August III). W 1633 mieszczanie Johann Kratzer i Martin von Hamburg, w miejsce drewnianego płotu, ufundowali nowe, murowane ogrodzenie biegnące od kościoła św. Elżbiety do kanału Raduni, wzdłużnie do obwarowań przy obecnej ul. Wały Jagiellońskie, z ozdobioną polskim orłem furtą przy Töpfergasse 1 (ul. Garncarska) i specjalnym dzwonkiem dla osób podrzucających niemowlę. Gmach odnawiano w latach 1709–1713, rozbudowany w 1746 składał się z dwóch budynków połączonych dwukondygnacyjnym łącznikiem, pod którym przepływało odgałęzienie kanału Raduni (w którym w miesiącach letnich urządzano kąpielisko). Funkcjonował w nim szkoła z preceptorem, któremu zapewniano darmowe mieszkanie, uczącym czytania, pisania i rachunków, Ministerium Duchowne delegowało jednego ze swoich kandydatów do nauki religii.
W początku XIX wieku przemianowany na Dom Dziecka i Sierot (Kinder- und Waisenhaus). Od lat 20. XIX wieku przeznaczony dla dzieci powyżej szóstego roku życia (zgodnie z zasadą, że dzieci do sześciu lat powinny być oddawane do rodzin zastępczych, które pozostawały pod opieką domu), dzieci młodsze przyjmowano wyjątkowo i tylko za wkupne, wynoszące np. w 1903 za dziecko w pierwszym roku życia – 450 marek, w piątym – 1500 marek. W 1824 przebywało w nim 163 dzieci, 1828 – 108, 1880 – 147, 1903 – 147. W 1835 posiadał osiem sal dla dzieci, dwie sale dla chorych (na 12 i 16 łóżek), izbę do nauki szycia, dwie sale lekcyjne, z czego jedna służyła za jadalnię. Chłopcy nosili mundurki niebieskie, dziewczęta czerwone.
W czerwcu 1867 posesję zakupiło miasto, 70 dzieci przeniesiono do nowego domu, otwartego 16 III 1868 w dawnej posiadłości Schopenhauerów przy Pelonker Straße 123 (ul. Polanki; Dwór III, dwory oliwskie); w zakupionych sąsiednich budynkach urządzono warsztaty rzemiosła dla wychowanków. W 1897 przebywało w nim 147 dzieci (81 chłopców i 66 dziewcząt), w 1924 – 136 (72 chłopców i 64 dziewczęta). Przy zakładzie działała szkoła o charakterze podstawowym.
Dawny budynek szpitala św. Elżbiety otrzymał Miejski Zakład Opieki Społecznej, po wykupieniu terenu przez Zachodniopruskie Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia został rozebrany w 1916, w jego miejscu wybudowano
budynek Towarzystwa (z obecnym adresem ul. Wały Jagiellońskie 36/38), będący w latach 1950–1989 siedzibą Komitetu Wojewódzkiego PZPR, następnie Prokuratury Okręgowej. W 1916, podczas rozbiórki dawnej zabudowy Domu Dziecka, jego wystrój kamienny (między innymi rzeźbę portretową Hansa Connerta, portal) wmontowano w budynek na zapleczu budowanego gmachu Towarzystwa, dzięki czemu zachował się do dziś.
| Notowany w roku | Zawód | Imię, nazwisko, daty życia |
|---|---|---|
| 1839 | kupiec | Carl Ferdinand Pannenberg |
| 1869, 1892, 1897 | kupiec | Otto Robert Petschow |
| 1874, 1884 | kupiec | Ludwig Georg Mix |
| 1908, 1914 | kupiec | Johann Heinrich Brandt |
| 1921 | armator | Friedrich Waldemar Sieg (1858–1939) |
| 1928, 1935 | kupiec | Johann August Richard Ernst |
