Kościół św. Elżbiety i Miejski Zakład Opieki Społecznej przy Töpfergasse 1 (ul. Garncarska), były
dom dziecka (Kinderhaus), widok od obecnej ul. Wały Jagiellońskie, przełom XIX/XX wieku
Miejski Zakład Opieki Społecznej, widok od Töpfergasse 1 (ul. Garncarska), 1910
MIEJSKI ZAKŁAD OPIEKI SPOŁECZNEJ (Städtisches Arbeits- und Siechenhaus) powołany decyzją władz Gdańska w lipcu 1865, z 40 miejscami dla podopiecznych. Miał przejąć od szpitala miejskiego opiekę nad chorymi na choroby zakaźne skóry (świerzb), chorymi psychicznie, bezdomnymi, nieuleczalnie chorymi, podrzutkami, niepełnoletnimi sierotami. W 1867 odkupiono za 28 000 talarów od zarządu domu dziecka (Kinderhaus) jego dotychczasową siedzibę przy Töpfergasse 1 (ul. Garncarska), umieszczając tam w 1868 początkowo 250 podopiecznych zakładu. Zwiększona liczba pacjentów zmusiła władze po 1875 do dokupienia posesji nr 2 i 3 na tej samej ulicy i powiększenia zakładu.
Do lat 20. XX wieku dużą część pacjentów stanowiły osoby obu płci chore na świerzb: w 1897 – 169, a w 1911 – 210. W 1911 leczono 261 chorych psychicznie przed decyzją o przeniesieniu ich do zamkniętych zakładów w Wejherowie, Świeciu i Kocborowie koło Starogardu Gdańskiego. Do 1945 finansowany i zarządzany przez władze miejskie i traktowany jako oddział szpitala miejskiego. Nazywany w podtytule Städtische Krankenstation (oddział szpitalny, 1884), Städtische Irrenstation (oddział psychiatryczny, 1897), Irrenanstalt (zakład psychiatryczny, 1908). Opiekę medyczną sprawowali nad nim lekarze szpitala miejskiego. Do 1897 zlokalizowany na uboczu, przylegał do nowożytnych obwarowań miejskich; po ich likwidacji budynki zakładu, niepasujące do tworzącego się nowego centrum Gdańska, przeznaczono do rozbiórki.
Po otwarciu w 1911 nowego szpitala miejskiego we Wrzeszczu i przeniesieniu tam chorych ze szpitala miejskiego (Lazaretu) przy Sandgrube 9/15 (ul. Rogaczewskiego), zakład umieszczono pod tym ostatnim adresem, gdzie działał (obok innych placówek służby zdrowia) do 1945. Po 1930 zakładem opiekował się prof. Otto Nast, później kierownik kliniki dermatologicznej, której filia wraz z przychodnią znajdowała się w tym samym budynku.
Były Dom Dziecka przy Töpfergasse (ul. Garncarskiej) po wykupieniu przez Zachodniopruskie Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia został rozebrany w 1916, w jego miejscu wybudowano budynek Towarzystwa (z obecnym adresem ul. Wały Jagiellońskie 36/38), będący w latach 1950–1989 siedzibą Komitetu Wojewódzkiego PZPR, następnie Prokuratury Okręgowej. MrGl
Pacjenci Miejskiego Zakładu Opieki Społecznej w latach 1897–1925
| Rok
|
Mężczyźni
|
Kobiety
|
Dzieci
|
Ogółem
|
Zmarli
|
| 1897
|
564
|
317
|
395
|
1276
|
|
| 1913
|
471
|
286
|
375
|
1132
|
44
|
| 1914
|
457
|
356
|
405
|
1210
|
62
|
| 1915
|
384
|
392
|
474
|
1250
|
88
|
| 1916
|
387
|
489
|
393
|
1269
|
159
|
| 1917
|
308
|
302
|
446
|
1056
|
123
|
| 1918
|
495
|
541
|
716
|
1752
|
154
|
| 1919
|
580
|
521
|
391
|
1492
|
103
|
| 1920
|
423
|
579
|
304
|
1206
|
65
|
| 1925
|
415
|
285
|
241
|
945
|
|
| MrGl
|
Zmarli pacjenci Miejskiego Zakładu Opieki Społecznej
w latach 1913–1920
| Rok
|
Ogółem
|
Starość
|
Rak
|
Choroby
serca
|
Grypa
|
Inne
|
| 1913
|
44
|
41
|
|
|
|
3
|
| 1914
|
62
|
47
|
6
|
1
|
1
|
7
|
| 1915
|
88
|
78
|
5
|
1
|
1
|
3
|
| 1916
|
159
|
136
|
9
|
10
|
2
|
2
|
| 1917
|
123
|
103
|
5
|
7
|
2
|
6
|
| 1918
|
154
|
106
|
10
|
5
|
19
|
14
|
| 1919
|
103
|
93
|
4
|
2
|
|
4
|
| 1920
|
65
|
58
|
2
|
1
|
1
|
3
|
| MrGl
|
