FABRICIUS (Schmidt) JAKOB, rektor Gimnazjum Akademickiego
| Linia 6: | Linia 6: | ||
Był uczniem [[SZKOŁA MARIACKA | szkoły mariackiej]] i [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Gdańskiego]], 10 X 1568 do 1574 (magister) studiował teologię na uniwersytecie w Wittenberdze, po czym przez Heidelberg podążył do Bazylei, gdzie w 1576 uzyskał doktorat. Podczas | Był uczniem [[SZKOŁA MARIACKA | szkoły mariackiej]] i [[GIMNAZJUM AKADEMICKIE | Gimnazjum Gdańskiego]], 10 X 1568 do 1574 (magister) studiował teologię na uniwersytecie w Wittenberdze, po czym przez Heidelberg podążył do Bazylei, gdzie w 1576 uzyskał doktorat. Podczas | ||
studiów w Wittenberdze zlatynizował nazwisko ze Schmidt na Fabricius, podczas pobytu w Szwajcarii zmienił poglądy na bliskie kalwinizmowi. <br/><br/> | studiów w Wittenberdze zlatynizował nazwisko ze Schmidt na Fabricius, podczas pobytu w Szwajcarii zmienił poglądy na bliskie kalwinizmowi. <br/><br/> | ||
| − | W Gdańsku od 1578 kaznodzieja w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP), w latach 1580–1629 profesor | + | W Gdańsku od 1578 kaznodzieja w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Najświętszej Marii Panny]] (NMP), w latach 1580–1629 profesor i rektor Gimnazjum Akademickiego (w XVII wieku jedyny rektor urodzony w Gdańsku), stawiano przed nim zadanie zreorganizowania uczelni. Początkowo był nominalnym profesorem etyki, prowadził zajęcia z teologii wspólnie z [[COLETUS MICHAEL, pastor kościołów św. Trójcy i NMP | Michaelem Coletusem]], który to przedmiot (jako uważany za najważniejszy) przejął w całości w 1585 wraz z urzędem pastora kościoła św. Trójcy (w którym głosił z reguły poranne kazania). Jeden z przywódców wyznawców [[KALWINI W GDAŃSKU | kalwinizmu w Gdańsku]]. Doprowadził w 2 połowie lat 80. XVI wieku do rozłamu w [[RADA MIEJSKA | Radzie Miejskiej Gdańska]] i w [[LUTERANIE | Ministerium Duchownym]], wspierając rajców i duchownych tego wyznania. Skutkiem jego działań było m.in. zamknięcie w 1587 Gimnazjum na kilka miesięcy i rozruchy w mieście (mieszczanie opowiadali się w większości po stronie luteran) w 1589–1590. Jego adwersarzami, z którymi prowadził ostre spory, byli zwłaszcza pastor kościoła NMP [[KITTEL JOHANN, pastor kościoła NMP | Johann Kittelius]], a po jego śmierci w 1590 wspomniany wyżej Michael Coletus. Zwalczał także katolicyzm, za co pozwany został przed sąd biskupa we Włocławku i tam zaocznie (bo osobiście się nie stawił) skazany na złożenie z urzędu rektora, co było rzecz jasna w protestanckim mieście niewykonalne.<br/><br/> |
| − | Za jego rektoratu przeprowadzono gruntowną reformę organizacyjną, tj. rozszerzono program nauczania o dwie klasy, których zaliczenie trwało cztery lata. Od tej pory gimnazjum składało się z siedmiu katedr, a w najniższych klasach również wykładali profesorowie. Występował z pomysłami reformy szkolnictwa w Gdańsku, ograniczenia ilości miejskich szkół do [[SZKOŁA MARIACKA | szkołe mariackiej]] na Głównym Mieście, [[SZKOŁA ŚW. KATARZYNY | szkoły św. Katarzyny]] na Starym Mieście i Gimnazjum Akademickim na Starym Przedmieściu. | + | Za jego rektoratu przeprowadzono gruntowną reformę organizacyjną, tj. rozszerzono program nauczania o dwie klasy, których zaliczenie trwało cztery lata. Od tej pory gimnazjum składało się z siedmiu katedr, a w najniższych klasach również wykładali profesorowie. Występował z pomysłami reformy szkolnictwa w Gdańsku, ograniczenia ilości miejskich szkół do [[SZKOŁA MARIACKA | szkołe mariackiej]] na Głównym Mieście, [[SZKOŁA ŚW. KATARZYNY | szkoły św. Katarzyny]] na Starym Mieście i Gimnazjum Akademickim na Starym Przedmieściu. Po 1613 z powodu choroby zmuszony był zaprzestać wygłaszania kazań, pozostał jednak na stanowisku rektora. W 1615, w imieniu Rady Miejskiej Gdańska, z potępieniem jego tez i pism wystąpił luterański burmistrz [[BORCKMANN ANDREAS (I), burmistrz Gdańska | Andreas Borckmann]]. W rok później z niemałą satysfakcją odnotował na kartach ''Księgi Wpisów'' Gimnazjum nagłą śmierć burmistrza. Od jego czasów (poczynając od 1580) każdy z rektorów Gimnazjum Akademickiego był jednocześnie pastorem kościoła św. Trójcy. Przed śmiercią przygotował pracę o dziejach Gimnazjum Akademickiego; autor prac z zakresu teologii, historii reformacji i pedagogiki, m.in. ''Das edle Wunderbuch der Israelitischen Richter'' (''Szlachetna księga cudów sędziów izraelickich'', 1636). <br/><br/> |
Od 1582 żonaty był z Reginą (zm. 1624), córką Georga Falkenera, ojciec trzech synów i trzech córek. Syn Arndt (6 IV 1586 – 21 I 1648) w październiku 1592 zapisany został do Gimnazjum Akademickiego, podobnie jak Jacob (30 X 1590 – 14 VIII 1644) w październiku 1598 i Heinrich (1599–1619) w styczniu 1605. Córka Regina (1583–1617) od ślubu w kościele NMP 14 II 1606 była pierwszą żoną kupca z Röpergasse (ul. Powroźnicza) Paula Truncka (1576–1644), Catherina (14 VI 1588 – 1620) od ślubu w kościele NMP 22 X 1613 była żoną Jochena von Bremer, najmłodsza Elisabeth (ur. 1594) zmarła podczas epidemii dżumy w 1602.<br/><br/> | Od 1582 żonaty był z Reginą (zm. 1624), córką Georga Falkenera, ojciec trzech synów i trzech córek. Syn Arndt (6 IV 1586 – 21 I 1648) w październiku 1592 zapisany został do Gimnazjum Akademickiego, podobnie jak Jacob (30 X 1590 – 14 VIII 1644) w październiku 1598 i Heinrich (1599–1619) w styczniu 1605. Córka Regina (1583–1617) od ślubu w kościele NMP 14 II 1606 była pierwszą żoną kupca z Röpergasse (ul. Powroźnicza) Paula Truncka (1576–1644), Catherina (14 VI 1588 – 1620) od ślubu w kościele NMP 22 X 1613 była żoną Jochena von Bremer, najmłodsza Elisabeth (ur. 1594) zmarła podczas epidemii dżumy w 1602.<br/><br/> | ||
Pochowany w kościele św. Trójcy. Po jego śmierci luteranizm zdominował życie religijne Gdańska do 1945. {{author: PP}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | Pochowany w kościele św. Trójcy. Po jego śmierci luteranizm zdominował życie religijne Gdańska do 1945. {{author: PP}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]]<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/> | ||
Aktualna wersja na dzień 15:42, 20 paź 2024
.jpg)
JAKOB FABRICIUS (Schmidt) (1551 Gdańsk – 1 IV 1629 Gdańsk), uczony, rektor Gimnazjum Akademickiego, pastor kościoła św. Trójcy. Był wnukiem przybyłego z terenu arcybiskupstwa w Kolonii Heinricha (zm. 1622), od 1518 żonatego w Gdańsku z Elisabeth (zm. 1531), córką Berenta von Rehsen, synem (jedynego tej pary) Arnolda (1519 Gdańsk – 17 I 1593 Gdańsk), ławnika (1564), rajcy (1575) i sędziego (1575, 1576) Głównego Miasta, w czasie wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym w 1577 wchodzącego w skład dowództwa jednego z odcinków miejskich fortyfikacji. Matką była poślubiona przez Arnolda w 1542 Katherina (zm. 1581), córka rajcy Michaela Kösslera (zm. 1544). Miał pięcioro rodzeństwa, wieku dojrzałego dożyło jego dwóch braci i dwie siostry.
Był uczniem szkoły mariackiej i Gimnazjum Gdańskiego, 10 X 1568 do 1574 (magister) studiował teologię na uniwersytecie w Wittenberdze, po czym przez Heidelberg podążył do Bazylei, gdzie w 1576 uzyskał doktorat. Podczas
studiów w Wittenberdze zlatynizował nazwisko ze Schmidt na Fabricius, podczas pobytu w Szwajcarii zmienił poglądy na bliskie kalwinizmowi.
W Gdańsku od 1578 kaznodzieja w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP), w latach 1580–1629 profesor i rektor Gimnazjum Akademickiego (w XVII wieku jedyny rektor urodzony w Gdańsku), stawiano przed nim zadanie zreorganizowania uczelni. Początkowo był nominalnym profesorem etyki, prowadził zajęcia z teologii wspólnie z Michaelem Coletusem, który to przedmiot (jako uważany za najważniejszy) przejął w całości w 1585 wraz z urzędem pastora kościoła św. Trójcy (w którym głosił z reguły poranne kazania). Jeden z przywódców wyznawców kalwinizmu w Gdańsku. Doprowadził w 2 połowie lat 80. XVI wieku do rozłamu w Radzie Miejskiej Gdańska i w Ministerium Duchownym, wspierając rajców i duchownych tego wyznania. Skutkiem jego działań było m.in. zamknięcie w 1587 Gimnazjum na kilka miesięcy i rozruchy w mieście (mieszczanie opowiadali się w większości po stronie luteran) w 1589–1590. Jego adwersarzami, z którymi prowadził ostre spory, byli zwłaszcza pastor kościoła NMP Johann Kittelius, a po jego śmierci w 1590 wspomniany wyżej Michael Coletus. Zwalczał także katolicyzm, za co pozwany został przed sąd biskupa we Włocławku i tam zaocznie (bo osobiście się nie stawił) skazany na złożenie z urzędu rektora, co było rzecz jasna w protestanckim mieście niewykonalne.
Za jego rektoratu przeprowadzono gruntowną reformę organizacyjną, tj. rozszerzono program nauczania o dwie klasy, których zaliczenie trwało cztery lata. Od tej pory gimnazjum składało się z siedmiu katedr, a w najniższych klasach również wykładali profesorowie. Występował z pomysłami reformy szkolnictwa w Gdańsku, ograniczenia ilości miejskich szkół do szkołe mariackiej na Głównym Mieście, szkoły św. Katarzyny na Starym Mieście i Gimnazjum Akademickim na Starym Przedmieściu. Po 1613 z powodu choroby zmuszony był zaprzestać wygłaszania kazań, pozostał jednak na stanowisku rektora. W 1615, w imieniu Rady Miejskiej Gdańska, z potępieniem jego tez i pism wystąpił luterański burmistrz Andreas Borckmann. W rok później z niemałą satysfakcją odnotował na kartach Księgi Wpisów Gimnazjum nagłą śmierć burmistrza. Od jego czasów (poczynając od 1580) każdy z rektorów Gimnazjum Akademickiego był jednocześnie pastorem kościoła św. Trójcy. Przed śmiercią przygotował pracę o dziejach Gimnazjum Akademickiego; autor prac z zakresu teologii, historii reformacji i pedagogiki, m.in. Das edle Wunderbuch der Israelitischen Richter (Szlachetna księga cudów sędziów izraelickich, 1636).
Od 1582 żonaty był z Reginą (zm. 1624), córką Georga Falkenera, ojciec trzech synów i trzech córek. Syn Arndt (6 IV 1586 – 21 I 1648) w październiku 1592 zapisany został do Gimnazjum Akademickiego, podobnie jak Jacob (30 X 1590 – 14 VIII 1644) w październiku 1598 i Heinrich (1599–1619) w styczniu 1605. Córka Regina (1583–1617) od ślubu w kościele NMP 14 II 1606 była pierwszą żoną kupca z Röpergasse (ul. Powroźnicza) Paula Truncka (1576–1644), Catherina (14 VI 1588 – 1620) od ślubu w kościele NMP 22 X 1613 była żoną Jochena von Bremer, najmłodsza Elisabeth (ur. 1594) zmarła podczas epidemii dżumy w 1602.
Pochowany w kościele św. Trójcy. Po jego śmierci luteranizm zdominował życie religijne Gdańska do 1945.
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974. s. 57, 63, 72.
Szczuczko Witold, Fabricuis Johann, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 1, Gdańsk 1992, s. 396–397.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 4, 181.
